Οι αλλαγές σε οικονομία, επιχειρήσεις, εργασία στο πρώτο τηλεσυνέδριο  

Tης Άντας Σεϊμανίδη

 Αποκαλυπτικά στοιχεία για τις αλλαγές που έρχονται σε οικονομία, επιχειρήσεις και αγορά εργασίας  κατατέθηκαν από τους ειδικούς ομιλητές που άνοιξαν τα χαρτιά τους  στην πρώτη ψηφιακή  ημερίδα, που οργανώθηκε από το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)  και την Ελληνική Ένωση Επιχειρηματιών.  

• Με κάθετα μέτρα η επανέναρξη της οικονομίας  και χωρίς πια την «ασφάλεια» του τουρισμού.
• Χαμένη η τουριστική περίοδος, 3,5% κάτω το ΑΕΠ, επανεκκίνηση το νωρίτερο τον Ιούλιο
• Αναπόφευκτο από το φθινόπωρο  ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο επιχειρήσεων και εργαζομένων 
• Οι επιχειρήσεις να ετοιμάζουν την προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα

Eπαναχάραξη οικονομικού χάρτη 

«Από  τώρα πρέπει να ξεκινήσουν οι επιχειρήσεις  και γενικά η ελληνική οικονομία να ετοιμάζονται για την επόμενη μέρα του κορωνοϊού  σε ένα τόσο αντίξοο περιβάλλον όπου  η επαναχάραξη  του οικονομικού χάρτη  πιθανώς από το προσεχές φθινόπωρο  θα είναι αδύνατον να αποφευχθεί.  Με δεδομένη  την απώλεια της εύκολης λύσης του τουρισμού , αλλά και το γεγονός  ότι το πολυαναμενόμενο ευρωομόλογο  δεν μπορεί να είναι πανάκεια για όλες τις ανάγκες  τίποτα πια δεν θα είναι ίδιο ούτε για τις επιχειρήσεις ούτε για τους εργαζόμενους…»

Τα παραπάνω  είναι βασικά συμπεράσματα από τα πράγματι σημαντικά στοιχεία, σχετικά με την επόμενη μέρα της διεθνούς και της ελληνικής οικονομίας, που κατέθεσαν οι διακεκριμένοι συμμετέχοντες στην πρώτη ψηφιακή  ημερίδα, που οργανώθηκε την Παρασκευή 28 Μαρτίου 2020 από το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)  και την Ελληνική Ένωση Επιχειρηματιών.

Πρόσφορο βήμα 

Με θέμα «Πανδημίες και Παγκόσμια Διαχείριση Κρίσεων Υγείας: Η  Περίπτωση του Κορωνοΐού»  η τηλε-ημερίδα   έδωσε πρόσφορο βήμα  για την σκιαγράφηση  μίας πρώτης στρατηγικής για την υγεία και την οικονομία  όπως τόνισαν στον χαιρετισμό τους ο Δρ. Βασίλης Αποστολόπουλος Πρόεδρος της ΕΕΝΕ και Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών και Χάρης Παπασωτηρίου, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ).

Στην παρούσα αρθρογραφία δεν θα επιμείνουμε στην αμιγώς ιατρική ενότητα που ήταν η πρώτη κατά σειρά, αλλά στην δεύτερη, την οικονομική,  καθώς διατυπώθηκαν από τους επιχειρηματικούς και επιστημονικούς φορείς  συγκεκριμένες προβλέψεις και διαπιστώσεις για το αυριανό επιχειρηματικό και εργασιακό περιβάλλον που σίγουρα πρέπει να προβληματίσουν.

Αλλαγές στις ελληνικές επιχειρήσεις 

Ειδικότερα:  Ο κ. Νίκος Βέττας, Καθηγητής Οικονομικών  στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Γενικός Διευθυντής του  Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) ανέφερε ανάμεσα σε  άλλα ότι η διεθνής οικονομία  μπήκε αδύναμη στη σημερινή κρίση  και με  βαριές συνέπειες γιατί αυτή πλήττει όλες τις πτυχές της: την κατανάλωση που πέφτει, την παραγωγή που μειώνεται, τις επενδύσεις που δεν μπορούν να προγραμματιστούν χωρίς ορατότητα και την χρηματοδότηση που αντίστοιχα καθίσταται δυσχερής.

Επεσήμανε όμως ότι  σε κάθε περίπτωση θα πρέπει από τώρα να σχεδιάζουμε την επόμενη μέρα  που δεν θα είναι καθόλου εύκολη χωρίς την «εύκολη λύση» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε του τουρισμού  και  τη στιγμή που το κράτος θα αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες όλων. Ειδικότερα οι ελληνικές επιχειρήσεις  μπορούν ήδη να ξεκινήσουν με την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, τη χρησιμοποίηση όλων των έξυπνων συστημάτων, αλλά και διαφορετικής διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού.

Νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Από τη δική του πλευρά ο  κ. Αλέξανδρος Αγγελόπουλος, Β΄ Αντιπρόεδρος ΕΕΝΕ και Διευθύνων Σύμβουλος  της  Aldemar Resorts, χαρακτήρισε ως υπαρκτό το σενάριο να μην υπάρξει εφέτος τουριστική σεζόν, αλλά και αν υπάρξει,  σε  κάθε περίπτωση αυτή θα ξεκινήσει από τον Ιούλιο και μετά , κάτι που σημαίνει απώλεια της τάξης του 3,5% για το ΑΕΠ.

Υπενθύμισε ότι ο  ευρύτερος κλάδος του τουρισμού με την ευρύτερη έννοια της οικονομίας της φιλοξενίας απασχολεί άμεσα ή έμμεσα το 37% των εργαζομένων , στηρίζει το ¼ του  AEΠ και το 85% του πληθυσμού της νησιωτικής Ελλάδας.

Με ζητούμενο την μίνιμουμ συντήρηση, και με κορύφωση των όποιων προβλημάτων δημιουργήσει η κρίση από τον Οκτώβριο και  μετά,  ο κ. Αγγελόπουλος εκτίμησε ότι θα πρέπει να γίνει αναγκαστικά ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα σε επιχειρήσεις και εργαζομένους. Δεν υπάρχει κανείς που να μην πλήττεται, είπε χαρακτηριστικά για να προσθέσει ότι  τόσο η Ισπανία όσοι και η Γερμανία  διέθεσαν δεκάδες δισεκατομμυρίων για να στηρίξουν τον τουρισμό τους. «Μόνοι μας είναι αδύνατον να τα καταφέρουμε, διευκρίνισε καθώς στηριζόμαστε αποκλειστικά σχεδόν στον εισερχόμενο τουρισμό ».

Σταδιακή επανέναρξη της οικονομίας

Ο κ. Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, Καθηγητής, Κάτοχος έδρας Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή, Ελληνικών και  Ευρωπαϊκών Σπουδών, The Fletcher School of Law and Diplomacy και Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο αναφέρθηκε ανάμεσα σε άλλα στον τρόπο  κατά τον οποίο θα πρέπει να γίνει η σταδιακή επανέναρξη της οικονομίας,  ακόμα και όσο προχωρεί η επιδημία του κορωνοϊού  καθώς είναι προφανές ότι το κλείσιμο των οικονομιών για μεγάλο διάστημα θα οδηγήσει σε άνευ προηγουμένου «κραχ». Δεδομένου ότι παράλληλα με την επανεκκίνηση των οικονομικών δραστηριοτήτων θα πρέπει  να προστατεύεται και  η υγεία των εργαζομένων οι υπάρχουσες σκέψεις εστιάζονται σε κάθετα και εξειδικευμένα , αντί για τα σημερινά οριζόντια μέτρα προστασίας.

Ευρωπαϊκό ομόλογο

Ιδιαίτερη αίσθηση κάνει η κοινή εκτίμηση τόσο του κ. Αρβανιτόπουλου, όσο και του κ. Βέττα ότι το πολυσυζητούμενο ευρωπαϊκό ομόλογο για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού θα υπάρξει τελικά , γιατί αλλιώς θα κινδυνεύσει όλο το οικοδόμημα της ευρωζώνης. Όμως αυτό θα στοχεύει μόνον στην αντιμετώπιση των πληγών από τον κορωνοϊό . Θα είναι δηλαδή ένα «safe asset» αλλά παράλληλα η Ελλάδα  θα πρέπει να χρησιμοποιήσει και άλλα ομόλογα εθνικού χαρακτήρα που μπορεί να είναι υψηλότερου κινδύνου σε καμία δε περίπτωση δεν θα αποφύγει την  επαναχάραξη του οικονομικού χάρτη. Στο νέο μάλιστα οικονομικό περιβάλλον ενδέχεται επίσης να υπάρξει πληθωρισμός λόγω της βλάβης στον παραγωγικό ιστό.

Σε διεθνές επίπεδο και ως  ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κρίσης ο κ. Αρβανιτόπουλος  ανέφερε  την  επιστροφή των αποφάσεων από το διεθνικό στο εθνικό επίπεδο, το κλείσιμο των συνόρων ως μέσον προστασίας φτάνοντας μάλιστα στο σημείο κατάλυσης της Συνθήκης Σένγκεν στην ΕΕ αλλά και την  αναμενόμενη αύξηση των ανισοτήτων σε βάρος των ασθενέστερων που ήδη είχαν δημιουργηθεί από πριν.

Έλλειψη ορατότητας εξόδου

Ανάμεσα σε άλλα σημαντικά στοιχεία της κρίσης που καταγράφηκαν  από τους  Παναγιώτη  Ρουμελιώτη, Ομ. Καθηγητή  Διεθνούς και  Ευρωπαϊκής Οικονομίας, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου  Πανεπιστημίου και Αν. Εκτελεστικό  Διευθυντή , ΔΝΤ,  και από τον κ. Χάρη  Παπασωτηρίου, Πρόεδρο  του  Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων  ήταν: Οι επιπτώσεις της κρίσης είναι πολύ πιο σοβαρές από την πρόσφατη του 2008 , προσεγγίζοντας εκείνες του παγκόσμιου κραχ του 1929, κυρίως λόγω της έλλειψης ορατότητας εξόδου από αυτήν.

Καμία οικονομία δεν θα πάει καλά εφέτος και με βάση μόνον  το πιο αισιόδοξο σενάριο (ότι δηλαδή  το αργότερο τον Μάιο  θα υπάρξει μια σχετική σταθεροποίηση της νόσου) θα υπάρξει  σχετικά ελεγχόμενη επιβράδυνση του ΑΕΠ στις ΗΠΑ  και στην Ευρώπη  με την προϋπόθεση κιόλας ότι θα ληφθούν δυναμικά μέτρα, ενώ επιβράδυνση θα υπάρξει και στην Κίνα που ενώ ανέμενε εφέτος αύξηση κατά 6%  του  ΑΕΠ  προβλέπεται ότι τελικά  αυτή θα περιοριστεί στο 2-3%.

Σε  κάθε περίπτωση δε φαίνεται πώς η Κίνα διεκδικώντας έναν αυξημένο ρόλο στο διεθνές σκηνικό θα γίνει γέφυρα   για μικρότερες οικονομίες που θα αντιμετωπίσουν προβλήματα ρευστότητας. Last but not least: η ευθύνη της Κίνας για την απόκρυψη και μη έγκαιρη δημοσιοποίηση της έκρηξης της ασθενείας την καθιστά ευάλωτη από νομικής πλευράς!

Μια πραγματικά ενδιαφέρουσα ενημερωτική πρωτοβουλία και συγχαρητήρια στο  Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)  και την Ελληνική Ένωση Επιχειρηματιών  που τη διοργάνωσαν.