Η ανάκτηση δημόσιου χώρου υπέρ του κοινωνικού συνόλου είναι δικαίωμα

Παρ’ όλο που είναι προφανές ότι η ανεμπόδιστη χρήση του δημόσιου χώρου αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε πολίτη, στην πράξη ξέρουμε ότι δεν είναι πάντα έτσι. Υπεισέρχονται συμφέροντα και σκοπιμότητες κάθε μορφής που καθορίζουν τον σχεδιασμό των αναπλάσεων, με τον πολίτη παραμερισμένο. Σε πολλές δυστυχώς περιπτώσεις ισχύει το «φοβού τους επενδυτές και αναπλάσεις φέροντες». Ευτυχώς όχι παντού.

Η Γλυφάδα δείχνει τον δρόμο

Αναπλάσεις

Όταν διαβάζεις, ή μαθαίνεις, ότι πρόκειται να γίνει η ανάπλαση μιας περιοχής, ενός τετραγώνου ή μιας πλατείας, είναι φυσικό να χαίρεσαι και να λες ότι επιτέλους η Πολιτεία θα ασχοληθεί με τη γειτονιά σου, και ότι θα ξημερώσει ένα καλύτερο αύριο.

Επόμενο στάδιο είναι να καταλάβεις τι ακριβώς προτείνεται και ποια είναι τα θετικά στοιχεία της ανάπλασης. Και, ακόμα, να ψάξεις να δεις αν κρύβονται, μέσα σε αυτόν τον όρο-ομπρέλα, και αρνητικά στοιχεία, κουκουλωμένα ανάμεσα σε εξαγγελίες και εντυπωσιακά σχέδια. Έτσι φτάνουμε στο τελευταία στάδιο. Έχεις, πια, καταλάβει τι ακριβώς πρόκειται να γίνει και τι θυσιάζεται. Και ποιοι ωφελούνται.

Με τα τόσα και τόσα που έχουν δει τα μάτια μας, όταν συχνά το μείζον δεν είναι η όποια πολεοδομική ή άλλη αναβάθμιση, αλλά άλλες προτεραιότητες, δεν οφείλεις να είσαι επιφυλακτικός; Με άλλα λόγια, «φοβού τους επενδυτές και αναπλάσεις φέροντας». Και, καμιά φορά, φοβού και τους νομοθέτες, όταν είναι κατευθυνόμενοι. Και φοβού τις αλλαγές χρήσεις και τι, πιθανά, κρύβουν. Ίσως το πιο σωστό θα ήταν να είσαι επιφυλακτικός μέχρι την ώρα που θα πειστείς ότι με το συγκεκριμένο έργο και με τη συγκεκριμένη ανάπλαση ωφελημένος θα είναι, κατά κύριο λόγο, ο πολίτης. Δηλαδή ότι η ανάπλαση γίνεται για το κοινό συμφέρον.

Είναι αδιανόητο η πολεοδομική εξέλιξη της πόλης να έχει αφετηρία επικοινωνιολόγους ή χορηγούς σύγχρονης κοπής. Οι αναπλάσεις οφείλουν να έχουν στόχο την υλοποίηση ουσιαστικών μέτρων γενικότερης πολεοδομικής και κοινωνικής αναβάθμισης, με ισομερή καταμερισμό πόρων ανάμεσα στις διάφορες γειτονιές της πόλης. Και αν τα διατιθέμενα κρατικά ή δημοτικά κονδύλια δεν επαρκούν για να υλοποιηθεί μια συγκεκριμένη ανάπλαση, θα ήταν απόλυτα κατανοητό να παρέμβει ο ιδιωτικός τομέας, με επιχειρηματικό κέρδος φυσικά. Αλλά να μπαίνουν στο ζύγι τα υπέρ και τα κατά. Και να είναι περισσότερα τα συν. Αλλιώς γιατί; Μια αναβολή ως την μέρα που θα είμαστε πιο ώριμοι θα απέτρεπε μια μη αναστρέψιμη ζημιά.

Πιο ώριμοι για να καταλάβουμε ότι η προγενέστερη δημόσια διαβούλευση είναι προϋπόθεση για μια ανάπλαση που έχει επίκεντρο τις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες των πολιτών. Και ότι η ανάκτηση του δημόσιου χώρου, προς χρήση του κοινωνικού συνόλου, αποτελεί δικαίωμα.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design