Η επιστολή στην Κομισιόν για τις στρεβλώσεις της αγοράς ενέργειας

Ευρωπαϊκή λύση στις στρεβλώσεις της αγοράς ενέργειας που οδήγησαν σε μεγάλες αποκλίσεις στη χονδρική τιμή ηλεκτρικού ρεύματος μεταξύ των χωρών της νοτιοανατολικής Ευρώπης και των υπόλοιπων μελών της Ένωσης το καλοκαίρι, ζητά ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε επιστολή του στην πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Στην επιστολή του, ο Έλληνας πρωθυπουργός σημειώνει ότι οι παθογένειες της ευρωπαϊκής αγοράς είχαν ως αποτέλεσμα τις απότομες και μεγάλες ανατιμήσεις και καλεί τις Βρυξέλλες να δώσουν άμεσα μία «πολιτική απάντηση» στην «παρατεταμένη κρίση».

Συγκεκριμένα, ο Κυρ. Μητσοτάκης ζητά από την ΕΕ να αναλάβει δράση για την αύξηση των δυνατοτήτων διασυνοριακής μεταφοράς ενέργειας, δηλαδή την ενίσχυση των διασυνδέσεων ανάμεσα στα κράτη-μέλη, ενώ τονίζει τη σημασία της καλύτερης εποπτείας της ευρωπαϊκής αγοράς, την οποία χαρακτηρίζει «μαύρο κουτί» που είναι «ακατανόητο ακόμα και για ειδικούς».

Ο πρωθυπουργός τονίζει ακόμα ότι οι τιμές, εκτός από τους εποχικούς παράγοντες που επηρέασαν την τιμολόγηση στην χονδρική αγορά (σ.σ. καύσωνας, ανομβρία), επηρεάζονται και από τις βλάβες που έχουν προκαλέσει οι Ρώσοι στις υποδομές ενέργειας της Ουκρανίας λόγω του πολέμου. Αυτό έχει αποτέλεσμα το Κίεβο να εισάγει μεγάλες ποσότητες ρεύματος από την ΕΕ ενώ παλιότερα εξήγαγε ενέργεια.

Εκτός από την χώρα μας, ξαφνικές ανατιμήσεις στη χονδρική αγορά ενέργειας κατά τους θερινούς μήνες αντιμετώπισαν, μεταξύ άλλων, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία και η Κροατία, με τους FT να αναφέρουν ότι οι τιμές στη νοτιοανατολική Ευρώπη υπερδιπλασιάστηκαν κατά τους θερινούς μήνες.

Η κίνηση του Κυρ. Μητσοτάκη έρχεται λίγες ημέρες αφότου ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ και τέως πρωθυπουργός της Ιταλίας, Μάριο Ντράγκι, πρότεινε ριζικές αλλαγές στην ενεργειακή αγορά και στο σύστημα καθορισμού τιμών, στην έκθεσή του για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ που υπέβαλε στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

ΕΕ: Η πρόεδρος της Κομισιόν έλαβε την επιστολή του Κυρ. Μητσοτάκη για τις στρεβλώσεις στην αγορά ενέργειας – Η Επιτροπή θα την αναλύσει – «Παρακολουθεί την κατάσταση πολύ στενά»

Η πρόεδρος της Ευτρωπαϊκής Επιτροπής έλαβε την επιστολή του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, μέσω της οποίας ζητείται μία ευρωπαϊκή λύση στις στρεβλώσεις της αγοράς ενέργειας που οδηγούν σε μεγάλες αποκλίσεις στην τιμή του ηλεκτρικού μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Αυτό επιβεβαίωσε σήμερα ο εκπρόσωπος Τύπου της Επιτροπής, Ερίκ Μαμέρ.

«Θα αναλύσουμε την επιστολή που μόλις λάβαμε», δήλωσε από την πλευρά του ο εκπρόσωπος, αρμόδιος για θέματα Ενέργειας, Τιμ Μακ Φάι, διευκρινίζοντας ότι η απάντηση της Κομισιόν θα έρθει «εν ευθέτω χρόνω».

Κληθείς να σχολιάσει, στην ενημέρωση της Επιτροπής προς τον Τύπο, την επισήμανση του Έλληνα πρωθυπουργού στην επιστολή του ότι τα ρωσικά πλήγματα στην Ουκρανία έχουν οδηγήσει σε εκτόξευση τιμών, ο κ. Μακ Φάι απάντησε ότι οι ρωσικές επιθέσεις στις ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας και η «εργαλειοποίηση» της ενέργειας από την πλευρά της Ρωσίας είναι ένα ζήτημα που η Κομισιόν προσπαθεί να αντιμετωπίσει με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς, όπως είπε ο εκπρόσωπος, είναι να βοηθήσουμε την Ουκρανία να αποκαταστήσει το σύστημα ηλεκτροδότησής της, αλλά και να εξάγουμε ενέργεια προς το Κίεβο. Ο ίδιος, ωστόσο, δεν θέλησε να μπει σε λεπτομέρειες για το ποιες είναι οι επιπτώσεις σε κάθε κράτος-μέλος και περιφέρεια της ΕΕ. Αρκέστηκε λέγοντας ότι η Επιτροπή «παρακολουθεί την κατάσταση πολύ στενά» και «παραμένει σε επαφή με όλα τα κράτη-μέλη για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού».

Καταλήγοντας, υπενθύμισε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει λάβει πολλά έκτακτα και διαρθρωτικά μέτρα τα τελευταία δύο χρόνια για να ανακτήσει τον έλεγχο των αγορών ενέργειας. «Οι τιμές τώρα είναι πιο σταθερές από ό,τι ήταν στο ζενίθ της κρίσης το 2022, αλλά γνωρίζουμε ότι έχουμε ακόμα δουλειά μπροστά μας», τόνισε. Σημείωσε, τέλος, ότι η πρόεδρος της Κομισιόν έχει υπογραμμίσει πόσο σημαντική είναι η αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας σε υψηλού επιπέδου πολιτικές κατευθύνσεις, πρόσφατα συζητήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης Ντράγκι και στην έκθεση της Κομισιόν για την ενεργειακή κατάσταση της Ένωσης. «Είναι κάτι το οποίο παρακολουθούμε πολύ στενά και θα προχωρήσουμε με την ανάλυσή μας», υπογράμμισε.

Το πλήρες κείμενο της επιστολής του Κυρ. Μητσοτάκη προς την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την αγορά ενέργειας της ΕΕ

Αναλυτικά, το πλήρες κείμενο της επιστολής του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, προς την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σχετικά με την αγορά ενέργειας της ΕΕ, έχει ως εξής:

«Αγαπητή Ursula,

Σου απευθύνω αυτήν την επιστολή αναφορικά με το ζήτημα των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος. Σε διάστημα λίγων μηνών, οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα έχουν υπερδιπλασιαστεί, από 60 ευρώ/MWh τον Απρίλιο σε 130 ευρώ/MWh τον Αύγουστο.

Η αύξηση αυτή σημειώθηκε παρά την αξιοσημείωτη πρόοδό μας όσον αφορά την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης. Σε σχέση με το περασμένο καλοκαίρι, η ηλεκτροπαραγωγή μας από αιολική και ηλιακή ενέργεια αυξήθηκε κατά 25%, ενώ η παραγωγή από λιγνίτη μειώθηκε κατά 27%. Αυτό είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε για το ηλεκτρικό μας σύστημα. Ωστόσο, οι τιμές αυξήθηκαν σε επίπεδα που είδαμε για τελευταία φορά στις αρχές του 2023, όταν ακόμα αντιμετωπίζαμε τις συνέπειες της πιο οξείας ενεργειακής κρίσης στην ιστορία μας.

Αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ μιας ενεργειακής μετάβασης που είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη και των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας που αυξάνονται ξαφνικά σε ακραία επίπεδα απαιτεί πολιτική απάντηση. Αν δεν αντιμετωπιστεί, απειλεί τους πολίτες και την ανταγωνιστικότητά μας. Θα μπορούσε να υπονομεύσει την υποστήριξη για την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ.

Σε μεγάλο βαθμό, η αύξηση των τιμών στην Ελλάδα αντανακλούσε περιφερειακούς παράγοντες. Παρόμοιες αυξήσεις παρατηρήθηκαν στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, την Κροατία και άλλα κράτη μέλη. Πρόκειται για μια περιφερειακή κρίση.

Πολλοί παράγοντες εξηγούν αυτό το σοκ: οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες, κάτι που επιδεινώθηκε από την κλιματική αλλαγή, οι διακοπές στην ηλεκτροπαραγωγή και στις δυνατότητες διασυνοριακών μεταφορών και οι χαμηλές βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια του χειμώνα, οι οποίες άφησαν στους ταμιευτήρες λιγότερο νερό για τη θερινή περίοδο.

Όμως η περιοχή μας αντιμετώπισε ένα πρόσθετο βάρος: οι επιθέσεις της Ρωσίας κατά του ουκρανικού δικτύου έχουν μετατρέψει την Ουκρανία σε σημαντικό καθαρό εισαγωγέα. Το έλλειμμα αυτό καλύπτεται από τις χώρες της ΕΕ. Πρόκειται για ένα ακόμα τίμημα που ο καταστροφικός πόλεμος της Ρωσίας επιβάλλει στις οικονομίες μας.

Ταυτόχρονα, το σοκ αυτό δεν επηρέασε ισομερώς όλα τα κράτη μέλη. Η περιοχή που εκτείνεται από την Τσεχία έως την Ελλάδα έχει συνήθως παρόμοιες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Στις αρχές του 2024, οι διαφορές στη μέση μηνιαία τιμή μεταξύ των χωρών αυτής της περιοχής ανέρχονταν σε λίγα ευρώ μόνο.

Ωστόσο, αυτό το καλοκαίρι οι αποκλίσεις διευρύνθηκαν. Ορισμένες ώρες, η διαφορά τιμών μεταξύ γειτονικών χωρών ξεπερνούσε τα 100 ευρώ/MWh. Συχνά, οι διαφορές ήταν πολύ μεγαλύτερες. Σε ένα ακραίο σημείο, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ουγγαρία έφτασε τα 940 ευρώ/MWh, ενώ στη γειτονική Αυστρία ήταν 61 ευρώ/MWh, ήταν το 15πλάσιο δηλαδή, για το ίδιο προϊόν, την ίδια ώρα, στο εσωτερικό της ΕΕ.

Σε βάθος αρκετών εβδομάδων, αυτές οι διαφορές αθροίζονται. Η διαφορά μερικών ευρώ έγινε διαφορά σχεδόν 100 ευρώ κατά τη διάρκεια του Ιουλίου. Τον Αύγουστο, η διαφορά μεταξύ του ακριβότερου και του φθηνότερου κράτους μέλους της ΕΕ στην περιοχή αυτή ήταν 45 ευρώ. Αν πολλαπλασιαστεί με την ποσότητα της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται, αυτό είναι ένα πρωτοφανές επιπρόσθετο κόστος. Και υπονομεύει το πνεύμα και τον σκοπό της εσωτερικής αγοράς.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι το σύστημα είναι τόσο πολύπλοκο και αδιαφανές, που είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε τι ακριβώς επηρεάζει τις τιμές σε κάθε δεδομένη στιγμή. Έχουμε δημιουργήσει ένα ακατανόητο «μαύρο κουτί», ακόμη και για τους ειδικούς. Και δεν μπορούμε να εξηγήσουμε πειστικά στους πολίτες μας γιατί η τιμή που πληρώνουν αυξάνεται τόσο ξαφνικά. Αυτό είναι, σε πολιτικό επίπεδο, απαράδεκτο.

Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων, προτείνουμε τα εξής:

Πρώτον, χρειαζόμαστε ισχυρότερη διακυβέρνηση. Αυτό το επεισόδιο υπογραμμίζει την ανάγκη για περισσότερο συντονισμό και σχεδιασμό σε περιφερειακό επίπεδο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις σε επίπεδο χώρας (π.χ. μια προγραμματισμένη διακοπή λειτουργίας) λαμβάνονται με γνώμονα την ευρύτερη περιφερειακή δυναμική, ώστε να αποφευχθούν περιπτώσεις όπου ένα τέτοιο γεγονός προκαλεί αλυσιδωτές επιπτώσεις σε πολύ ευρύτερο χώρο από ό,τι αναμενόταν. Χρειαζόμαστε ένα σύστημα που να επιτρέπει μεγαλύτερη συμβολή της ΕΕ στις αποφάσεις μιας χώρας.

Δεύτερον, χρειαζόμαστε μεγαλύτερη ρυθμιστική εποπτεία από την ΕΕ. Όταν οι τιμές σε μια χώρα διαμορφώνονται με βάση γεγονότα εκατοντάδες ή και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, η ρύθμιση σε επίπεδο χώρας έχει περιορισμένη χρησιμότητα. Καμία ρυθμιστική αρχή δεν έχει την αρμοδιότητα να επιθεωρεί τους φορείς σε μια τόσο μεγάλη γεωγραφική έκταση για να διασφαλίσει ότι οι αγορές λειτουργούν σωστά. Αυτή τη δουλειά πρέπει να την αναλάβει η ΕΕ. Χρειαζόμαστε μια ρυθμιστική αρχή για την ηλεκτρική ενέργεια σε επίπεδο ΕΕ που να μπορεί να εξετάζει ταυτόχρονα πολλαπλές αγορές και να διαβεβαιώνει τους καταναλωτές ότι δεν υπάρχουν αθέμιτες πρακτικές.

Τρίτον, χρειαζόμαστε μια ειδική διευθέτηση όσον αφορά τη στόχευση των ουκρανικών υποδομών από τη Ρωσία. Χωρίς επαρκείς μεταφορές ηλεκτρικής ενέργειας εντός της ΕΕ, ο αντίκτυπος των εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας προς την Ουκρανία γίνεται αισθητός μόνο σε ορισμένες χώρες. Ο νέος σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας προσφέρει ορισμένες επιλογές για την αντιμετώπιση μιας παρατεταμένης κρίσης που αυξάνει τις τιμές. Η Ελλάδα θα διερευνήσει αυτές τις επιλογές με στόχο την ανάκτηση των ουρανοκατέβατων κερδών από τους παραγωγούς και την προστασία των καταναλωτών κατά τη διάρκεια αυτού του σοκ.

Και, τέλος, χρειαζόμαστε νέα ώθηση για τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Πρέπει να ολοκληρώσουμε την εσωτερική αγορά. Η τοπική συμφόρηση μπορεί να επηρεάσει μια ευρεία περιοχή, καθιστώντας κάθε διασυνοριακό σημείο ζήτημα ευρύτερου ενδιαφέροντος. Αυτό πρέπει να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζουμε και προωθούμε τις διασυνοριακές δυνατότητες. Επιπλέον, όταν οι αποκλίσεις στις τιμές μεταξύ χωρών μπορούν να φτάσουν σε τόσο ακραία επίπεδα, η αναλογία κόστους-οφέλους των διασυνδέσεων γίνεται ακόμα καλύτερη. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις παρατηρήσεις, η νέα Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει το έργο της προώθησης περισσότερης διασυνοριακής χωρητικότητας.

Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών υπογραμμίζουν κάτι που γνωρίζουμε εδώ και καιρό: ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι μία διαδρομή. Απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και προσαρμογή. Πιστεύω ότι οι ιδέες που διατυπώσαμε εδώ μπορούν να βοηθήσουν στη διόρθωση ορισμένων εκ των αδυναμιών της αγοράς μας -και ευθυγραμμίζονται με το σαφές μήνυμα της έκθεσης Draghi, ότι πρέπει να ενισχύσουμε την εσωτερική αγορά ενέργειας. Είναι επιτακτική ανάγκη να αναλάβουμε την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Η επιτυχία της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ εξαρτάται από αυτό.

Με εκτίμηση,

Κυριάκος Μητσοτάκης».