Η Ευρώπη χρηματοδοτεί πρωτοπόρα προγράμματα βιώσιμης αστικής ανάπτυξης

Της Ντίνας Καράτζιου/

Η Ευρώπη δίνει την ευκαιρία και τα χρηματοδοτικά εργαλεία να εφαρμοστούν στις πόλεις των κρατών –μελών πρωτοπόρα πιλοτικά προγράμματα που αφορούν όλο το φάσμα της βιώσιμης ανάπτυξης στο αστικό περιβάλλον και  η Ελλάδα, έστω και αργοπορημένα, αρπάζει την ευκαιρία! 

Ο λόγος για το πρόγραμμα «Αστικές Καινοτόμες Δράσεις» Urban Innovative Actions (UIA),  το οποίο αποτελεί μία ομπρέλα χρηματοδοτικής δράσης με 12 διαφορετικά θεματικά πεδία και τελεί υπό τη διαχείριση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), European Regional Development Fund (ERDF)

Στο πλαίσιο της 5^ης πρόσκλησης υποβολής προτάσεων του  UIA, η χώρα μας κατατάσσεται ανάμεσα στα τρία πρώτα κράτη μέλη, που κατέθεσαν τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων/προτάσεων, μαζί με την Ισπανία και την Ιταλία, ξεπερνώντας ακόμη και χώρες της Κεντρικής Ευρώπης που συνήθως βρίσκονται στην πρωτοπορία δράσεων βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.

Τα εύσημα δεν αφορούν την κεντρική διοίκηση, αλλά Δήμους και Περιφέρειες, οι οποίοι, με εταίρους εκπαιδευτικά ιδρύματα, ινστιτούτα, επιχειρηματικά σχήματα και ΜΚΟ, έσπευσαν να υποβάλλουν περισσότερες από 20 προτάσεις στον πέμπτο και τελευταίο κύκλο του UIA για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, διεκδικώντας χρηματοδοτήσεις από ένα συνολικό προϋπολογισμό 50 εκατομμυρίων ευρώ.

Το πρόγραμμα Urban Innovative Actions

Εστιασμένο αποκλειστικά στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, το πρόγραμμα Urban innovative actions, προσδιορίζεται ως το αστικό πειραματικό εργαστήριο της Ευρώπης και εξαντλεί τη χρηματοδοτική του δυναμική στον αστικό  πειραματισμό και την καινοτομία με 12 θεματικά πεδία εφαρμογής:

• Ποιότητα αέρα /θέματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης,
• κυκλική οικονομία,
• κλιματική προσαρμογή,
• πολιτιστική κληρονομιά,
• δημογραφική αλλαγή,
• ψηφιακή μετάβαση,
• ενεργειακή μετάβαση,
• στέγαση ενσωμάτωση μεταναστών και προσφύγων,
• ανάδυση επαγγελμάτων και δεξιοτήτων στην τοπική οικονομία,
• βιώσιμη αστική ανάπτυξη,
• αστική κινητικότητα,
• αστική φτώχεια και αστική ασφάλεια.

Σημειώνεται ότι  συνολικός προϋπολογισμός και των πέντε κύκλων με τον πρώτο να τρέχει από το 2015, ανέρχεται στα 400 εκ. ευρώ και σήμερα βρίσκονται 72 προγράμματα σε εξέλιξη σε όλη την Ευρώπη.

Η  στόχευση της πιλοτικής εφαρμογής για τολμηρές και καινοτόμες πόλεις

Στον πυρήνα της φιλοσοφίας του προγράμματος βρίσκονται τολμηρά και δημιουργικά προγράμματα καινοτομίας στο αστικό περιβάλλον, τα οποία όπως υπογραμμίζεται από τους υπεύθυνους του προγράμματος, μπορεί είναι σε γνώση των δημοτικών ή περιφερειακών αρχών, αλλά διστάζουν να προχωρήσουν στην υλοποίηση τους  διαθέτοντας και τα σχετικά κονδύλια, αναλογιζόμενοι το ρίσκο μίας αστικής καινοτομίας, η οποία ουδέποτε έχει εφαρμοστεί.  Το ρίσκο για την υλοποίηση αυτής της καινοτομίας που σε μία καθολική εφαρμογή ενδέχεται να βελτιώσει το αστικό περιβάλλον με ότι αυτό συνεπάγεται κάθε φορά, έρχεται να αναλάβει το εν λόγο πρόγραμμα, δίνοντας κονδύλια και ιδέες, για να πειραματιστούν οι διοικήσεις των ευρωπαϊκών πόλεων. Και το κυριότερο βεβαίως , να διαφανεί μέσα από αυτήν την πιλοτική  εφαρμογή,  πως αυτές οι αστικές προκλήσεις λειτουργούν στην πράξη και ανταποκρίνονται στην πολυπλοκότητα της πραγματικής ζωής.

Ψηλά στην κατάταξη η Ελλάδα

Αν και όπως προαναφέρθηκε το πρόγραμμα Urban innovative actions τρέχει από το 2015, στην επίσημη ιστοσελίδα του, η Ελλάδα εμφανίζεται με τρεις δράσεις στους Δήμους Αθηνών, Πειραιά και Ηρακλείου.  Θεαματική αλλαγή παρουσιάζεται στο τελευταία και 5^η  πρόσκληση η οποία έκλεισε τον περασμένο Δεκέμβριο  ανάμεσα στις 222 αιτήσεις που κατέθεσαν τα  23 κράτη μέλη για τη χρηματοδότηση καινοτόμων πιλοτικών προγραμμάτων,  οι 20 έχουν χώρα αναφοράς την Ελλάδα, κατέχοντας τον τρίτο υψηλότερο αριθμό συμμετοχής με την πρώτη θέση να βρίσκεται η Ιταλία με 56 προτάσεις η Ισπανία με 36. Μετά την Ελλάδα ακολουθεί η Γαλλία, (12) το Βέλγιο  με 11 και η Ουγγαρία με 10. Μάλιστα, τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι οι μεσογειακές χώρες  υπερεκπροσωπούνται, καθώς το 57% του συνόλου των αιτήσεων προέρχονται από αυτές. Βέλγιο Ολλανδία και Ουγγαρία συνεχίζουν με υψηλή συμμετοχή αιτήσεων να ενδιαφέρονται για τα προγράμματα . Επίσης υψηλή συμμετοχή διαφαίνεται στην Πέμπτη και τελευταία πρόσκληση από το μπλόγκ των χωρών που εντάχθηκαν στην ΕΕ από το 2004 και μετά, όπως η Κύπρος, η Ρουμανία, η Κροατία και η Σλοβακία των οποίων το ποσοστό ανέβηκε στο 17% σε σχέση με το μέσο όρο του 11% που ήταν για τις προηγούμενες προσκλήσεις.

Σε ποιους τομείς πιλοτικών προγραμμάτων στρέφεται το ενδιαφέρον της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης

Η πέμπτος κύκλος του UIΑ  είναι προσανατολισμένος σε τέσσερις ενότητες : Ποιότητα αέρα /θέματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, κυκλική οικονομία, πολιτιστική κληρονομιά, και δημογραφική αλλαγή. Την πρωτοκαθεδρία  φαίνεται να έχουν οι αιτήσεις που αφορούν υλοποίηση πιλοτικών προγραμμάτων για θέματα κυκλικής οικονομίας, αστικής ανάπτυξης πολιτισμού και πολιτιστικής κληρονομιάς.  Μάλιστα, το 50% των προτάσεων , αφορούν το πεδίο της πολιτιστικής κληρονομίας, και μέσω αυτούν αναζητούν καινοτόμες λύσεις, οι πρωταθλητές του προγράμματος, ήτοι Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία.

Ομοίως, αυξημένο ενδιαφέρον παρουσιάζεται από τις ίδιες χώρες και για καινοτόμες λύσεις κυκλικής οικονομίας τις οποίες αναζήτησαν οι δημοτικές αρχές 17 κρατών μελών. Μάλιστα το 55% των προτάσεων αυτών προέρχονται από την Ισπανία, την Ελλάδα, την  Ιταλία και την Ολλανδία.

Τα πιλοτικά προγράμματα που προκάλεσαν το μικρότερο ενδιαφέρον είναι πρώτον η θεματική «ποιότητα αέρα

», με 30 αιτήσεις από συνολικά 14 κράτη μέλη, στα οποία δεν συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα. Καμία αίτηση επίσης δεν κατατέθηκε από τη χώρα μας στο πεδίο της «Δημογραφικής Αλλαγής», το οποίο προκάλεσε το ενδιαφέρον εννέα κρατών μελών, στα οποία συγκαταλέγονται η Κροατία, η Φινλανδία η Εσθονία και τη Λετονία, με την τελευταία να αφορά το 40% των αιτήσεων της.

Το πλήρες φάσμα των αρχών που αναζητούν πιλοτικές καινοτόμες λύσεις

Περισσότερες  από 320 αρχές ως επί το πλείστον δήμοι και περιφερειακές αρχές αιτήθηκαν πιλοτικά προγράμματα, οι οποίες αντιστοιχούν σε περίπου 195 εκατομμύρια πολίτες. Στον πυρήνα  του προγράμματος βρίσκονται πόλεις 50 έως 250 χιλιάδων

που ευθυγραμμίζεται με τον  ευρωπαϊκό μέσο όρο Μόνο το 18% των αιτήσεων αφορά πόλεις με πληθυσμό κάτω από 50.000 (έναντι 26% στην προηγούμενη πρόσκληση), ενώ αυξημένη παρουσιάζεται η συμμετοχή πόλεων με πληθυσμό άνω του 1 εκατομμυρίου κατοίκων

Οι Εταίροι

Ένα ευρώ φάσμα εταίρων συμμετέχουν στις υποβληθείσες αιτήσεις με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα να είναι ιδιαίτερα έντονη, καθώς επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 33% όλων των εταίρων παράδοσης. Ακολουθούν τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα (25%) και ΜΚΟ (13%)