Των Ματθαίου Ισούκη*
Δημήτρη Παυλόπουλου**
- Η εξέλιξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα
Όσο αφορά τον Ελλαδικό χώρο γίνεται μια αξιόλογη προσπάθεια να αναπτυχθούν οι Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με σκοπό να μπορέσει να αντιμετωπιστεί τόσο η κλιματική αλλαγή που επέρχεται από την χρήση των συμβατικών πηγών ενέργειας όσο και για την εξοικονόμηση των φυσικών πόρων.
Ακόμη η χρήση των Ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα ενισχύσει την εθνική οικονομία καθώς και θα την αποδεσμεύσει από την εξάρτηση της από άλλες χώρες από τις οποίες προμηθεύεται την συμβατική ενέργεια. Έχει τεθεί ως στόχος πως μέχρι το τέλος του 2020 οι Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να μπορούν να αποτελούν το 20% της παραγόμενης ενέργειας.
Τόσο το κλίμα της Ελλάδας όσο και η γεωγραφική της θέση ευνοεί την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας. Στην Ελλάδα η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας βρίσκεται σε τροχιά ανάπτυξης με ανοδική πορεία. Ο τομέας των ανεξάρτητων παραγωγών που ασχολούνται με τις ΑΠΕ και έχουν αξιοποιήσει το σύστημα εγγυημένων τιμών καθώς και των επιχορηγήσεων του κεφαλαίου το οποίο έχει τεθεί σαν οικονομικό κίνητρο από την εκάστοτε κυβέρνηση της χώρας. Από τα πιο βασικά εμπόδια των ΑΠΕ για να μπορέσουν να αναπτυχθούν οι αδειοδοτικές διαδικασίες. Ένα ακόμη εμπόδιο είναι ο σχεδιασμός της ανάπτυξης των δικτύων που μεταφέρει την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται καθώς και η έλλειψη του χωροταξικού πλαισίου.
- Νομοθετικό πλαίσιο στον Ελλαδικό χώρο
Στο Σύνταγμα της Ελλάδας συμπεριλαμβάνονται ένα σύνολο διατάξεων το οποίο σχετίζεται άμεσα με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθώς και με την ενέργεια γενικότερα. Για πρώτη φορά η έννοια ενεργειακή οικονομία εισήχθηκε με τον Νόμο- Πλαίσιο Ν.40/75 «Λήψη μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας».
Αυτός ο νόμος ήταν και η έναρξη της για την δημιουργία άλλων με περιεχόμενο τρόπους για να εξοικονομηθεί ενέργεια και να προστατευτεί το περιβάλλον: Όσο αναφορά το Άρθρο 24 του συντάγματος θα μπορούσε να ειπωθεί ότι είναι και το πιο ουσιώδες καθώς είναι εκείνο που αποσκοπεί τόσο στην τομέα της ενέργειας όσο και στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Αναλυτικότερα στην παράγραφο §1 κατοχυρώνεται η αρχή της αειφορίας. Το κράτος έχει την υποχρέωση να λαμβάνει ένα σύνολο προληπτικών ή κατασταλτικών μέτρων στο πλαίσιο της αρχής αυτής. Η χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας έχει μείζονα ρόλο στην προστασία του περιβάλλοντος καθώς και στην παραμονή της αρχής της αειφόρας. Στον Ελλαδικό χώρο η χρήση τους γίνεται μέσα από την εφαρμογή και την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας καθώς και των φωτοβολταικών.
Το Άρθρο 106, §1 εσωκλείει το σύνολο των μέτρων εκείνων που θα πρέπει να λάβει το κράτος με σκοπό να μπορέσει να αξιοποιήσει όλες εκείνες τις πηγές του εθνικού πλούτου τόσο από την ατμόσφαιρά όσο από το νερό και από την γη. Το κράτος έχει την υποχρέωση να αξιοποιήσει κάθε τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καθώς αποτελούν ένα τμήμα του φυσικού πλούτου και θα βοηθήσουν στην ενίσχυση της οικονομίας (Θειακός, 2001).
Νόμος 2244/1994: Ο νόμος αυτός εσωκλείει την ρύθμιση θεμάτων ηλεκτροπαραγωγής που προέρχονται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και από συμβατά καύσιμα. Ο νόμος αυτό έχει βασιστεί σε έναν αντίστοιχο γερμανικό και θα μπορούσε να ειπωθεί ότι είναι το θεμέλιο της εξέλιξης των Ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην χώρα μας. (ΦΕΚ Α’168).
Ο νόμος αυτός συνέβαλλε στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όχι μόνο από την ΔΕΗ αλλά και από άλλες επιτηρήσεις. Σύμφωνα με αυτόν ο νόμος παρείχε την άδεια σε παραγωγούς που ήταν ανεξάρτητοι να έχουν την δυνατότητα να παράγουν ενέργεια, η οποία θα απορρέει από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ο ρόλος της ΔΕΗ ήταν να αγοράζει αυτό το ηλεκτρικό απόθεμα σε τιμή η οποία θα παραμένει σταθερή.
Έπειτα με βάση τον νόμο 2773 ό οποίος θεσπίστηκε το 1999 (ΦΕΚ Α 286) το θεσμικό πλαίσιο ενστερνίζεται την οδηγία του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου (Οδηγία 96/92/ΕΚ L0092) που απελευθερώνει την αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας. Ο νόμος αυτός προωθεί στο να απορροφηθεί η ενέργεια που προέρχεται από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με ένα ειδικό τρόπο τιμολόγησης σε σύγκριση με εκείνη η οποία απορρέει από τις συμβατικές.
Νόμος 2773/1999: Ο νόμος αυτός σχετίζεται με την απελευθέρωση της αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας. Σε αυτόν ενσωματώνονται πολλά τμήματα όπως λόγου χάρη η απελευθέρωση της αγοράς, η εποπτεία του κράτους καθώς και η σύσταση της Ρυθμικής Αρχής Ενέργειας (Ρ.Α.Ε) καθώς και το πώς αυτή θα λειτουργεί. Ο νόμος ακόμη θέτει ένα πλαίσιο στο οποίο καθορίζεται ο τρόπος μεταφοράς της ενέργειας.
Αναλυτικότερα προσδιορίζει την θέση της ΔΕΗ στο θέμα μεταφοράς και συνάμα διατηρεί ένα τιμολόγιο το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί αρκετά ευνοϊκό όσο και θέτει την προτεραιότητα της πρόσβασης στο δίκτυο.
Νόμος 2941/2001 : Ο νόμος αυτός περιέχει την απλοποίηση των διαδικασιών όσον αναφορά την ίδρυση μιας εταιρίας η οποία σχετίζεται με την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ο νόμος αυτός είναι μια σημαντική προσθήκη καθώς διόρθωσε σε μεγάλο βαθμό τα προβλήματα, τα οποία υπήρχαν σχετικά με την αδειόδοτιση της εποχής. Βασικά μέρη του νόμου αυτού είναι τα εξής:
- Οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής από Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εσωκλείονται στις εξαιρέσεις του νόμου 2773/199, ο οποίος σχετίζεται για τα μεγάλα έργα υποδομής, τα οποία βρίσκονται είτε σε δασικές εκτάσεις είτε σε χαρακτηριζόμενες δασικές περιοχές.
- Για να μπορέσουν να εγκατασταθούν ηλιακοί σταθμοί καθώς και ανεμογεννήτριες δεν απαιτείται πλέον η έκδοση οικοδομικής άδειας αλλά απαιτείται μια θεώρηση η οποία θα χορηγηθεί από την εκάστοτε αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία, η θεώρηση δεν συγκαταλέγεται στα έργα του πολιτικού μηχανικού.
- Τα έργα που αφορούν την σύνδεση των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να κατασκευάζονται από τον οποιοδήποτε κάτοχο άδειας εγκατάστασης.
Νόμος 3017/2002: Ο νόμος αυτός είναι η Κύρωση του Πρωτοκόλλου του Κιότο στην Σύμβαση πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την αλλαγή του κλίματος.
Ο νόμος αυτός είναι πολύ σημαντικός καθώς η Ελλάδα έχει δεσμευτεί (υπογραφή του πρωτοκόλλου) να αντιμετωπίσει την επιδείνωση του φαινομένου του θερμοκηπίου
Νόμος 3175/2003 : Ο νόμος αυτός εσωκλείει την αξιοποίηση του γεωθερμικού και την γενικότερη κλιματική αλλαγή δυναμικού και την ανάπτυξη της τηλεθέρμανσης. Με βάση την χρήση του νόμου αυτού γίνεται μια αξιόλογη προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί η Γεωθερμική ενέργεια στον Ελλαδικό χώρο.
Νόμος 3468/2006 : Ο νόμος αυτός πραγματεύεται την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και την παραγωγή ηλεκτρισμού και ταυτόχρονα θερμότητας σε υψηλή απόδοση. Στον νόμο αυτό καταγράφονται η διαδικασία αδειοδότησης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από υβριδικούς σταθμούς και η ένταξη αυτών στο σύστημα ή το Διασυνδεμένο Δίκτυο. Η ενέργεια η οποία θα παραχθεί εσωκλείεται σε ένα τιμολογιακό πρότυπο το οποίο μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με το σύστημα το οποίο συνδέεται. Όσο αναφορά τους επενδυτές των φωτοβολταικών σταθμών με το συγκεκριμένο νόμο δίνονται ειδικά κίνητρα που αποσκοπούν στην διάδοσης της Ηλιακής Ενέργειας στην Χώρα μας.
Νόμος 3851/2010: Ο Νόμος αυτός σχετίζεται με την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας καθώς και το πώς θα αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή. Με βάση τον νόμο αυτό η Ελλάδα αυξάνει τον εθνικό στόχο που αφορά την χρήση των ΑΠΕ ώστε στην τελική κατανάλωση ενέργειας να αγγίζει το 20%. Ο νόμος αυτός αποτελεί ένα ουσιαστικό τμήμα του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας σύμφωνα με τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής.
Νόμος 4062/2012: Ο νόμος αυτός παρουσιάζει το πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ, το οποίο σχετίζεται με την χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Το πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ είναι μια διεθνής συνεργασία σχετικά με την ανάπτυξη, την παραγωγή και την εξαγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας η οποία προέρχεται από την ηλιακή ακτινοβολία στην χώρα μας. Η ανώνυμη αυτή εταιρία μπορεί να ιδρύσει μελλοντικά και άλλες εταιρίες που θα σχετίζονται με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τη ηλιακή ακτινοβολία και είναι απαλλαγμένη από κάθε φόρο (δημόσιο, άμεσο ή έμμεσο).
Στον νόμο αυτό υπάρχει ακόμη ένα σκέλος το οποίο αφορά τον ενστερνισμό των διατάξεων των Οδηγιών 2009/28/ΕΚ και 2009/30/ΕΚ του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου από την Εθνική νομοθεσία. Ο εναρμονισμός αυτός εσωκλείει κάποιες τεχνικές και το πλαίσιο της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί το γεγονός ότι η χώρα από το 2013 αποτελεί ένα αναπληρωματικό μέλος στο συμβούλιο του Διεθνούς Οργανισμού Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας IRENA ενώ από το 2014 αποτελεί ένα πλήρες μέλλος.
Ο οργανισμός αυτός αποτελεί τον πρώτο παγκόσμιο διακυβερνητικό οργανισμό που αφορά την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και από τα 158 μέλη που συμμετέχουν η χώρας μας ανήκει στα 74 ιδρυτικά μέλη.
Κανονισμός Θερμομόνωσης Κτιρίων: Θα μπορούσε να ειπωθεί πως ήταν και η πρώτη σημαντική προσπάθεια που έκανε η χώρα μας σκοπό να εξοικονομηθεί ενέργεια κατά την λειτουργία ενός κτιρίου. Ο κανονισμός θερμομόνωσης κτιρίων ξεκίνησε να εφαρμόζεται από το 1979 (ΦΕΚ 362Δ/1979) και η εφαρμογή του ήταν υποχρεωτική μέχρι και το 2010 χωρίς να επέλθει σε αυτόν καμία τροποποίηση. Από το 2010 και έπειτα έχει αντικατασταθεί από το ΚΕΝΑΚ. Από εκεί και έπειτα ο όρος θερμική προστασία έχει γίνει ένα αναπόσπαστο κομμάτι πλέον κάθε οικοδομικής άδειας. Ο κανονισμός αυτός καθόριζε την μόνωση που απαιτείται σε ένα κτίριο και συμπεριλάμβανε τα εξής:
-Ποιο είναι το ανώτερο όριο που θα έχει ο συντελεστής θερμικής διαπερατότητας των δομικών στοιχείων της κατασκευής.
-Τα ανώτερα επίπεδα θερμικής απώλειας που θα έχει το κτίριο σε συνθήκες αερισμού.
-Υποδείξεις για να μπορέσει το κτίριο να θερμομονωθεί εξωτερικά και εσωτερικά.
-Υποδείξεις για την αποφυγή σχηματισμού υδρατμών καθώς και την αποφυγή της υγρασίας.
Νόμος 4146/2013: Αναλυτικότερα ο νόμος αυτός είναι η τροποποίηση του Ν. 3908/2011 και εσωκλείει ένα σύνολο περιορισμένων προβλέψεων στον τομέα της ενέργειας. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το σύνολο των νέων αυτών ρυθμίσεων αποτελεί έναν ανασταλτικό παράγοντα στους νέους επενδυτές που θέλουν να ασχοληθούν με τις Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις πράσινες επενδύσεις.
Αναλυτικότερα ενώ με τον παλιότερο νόμο εξαιρουμένων των φωτοβολταϊκών υπήρχε ένα ποσό επιδότησης τώρα (σχέδιο 4146/2013) οι ανανεώσιμες πηγές δεν συγκαταλέγονται στα επιδοτούμενα προγράμματα του ΕΣΠΑ.
Με βάση τον νόμο Ν.4146/2013 οι επιδοτήσεις για να μπορέσουν να κατασκευαστούν αιολικά πάρκα ή μικρά υδροηλεκτρικά έργα και έργα ενέργειας από βιοαέριο ή βιομάζα καταργούνται με άμεση συνέπεια οι επενδυτές να μειώνονται . Οι νέες επιδοτήσεις θα ωφεληθούν με την παροχή φοροαπαλλαγών . Οι προοπτικές επένδυσης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας χωλαίνουν καθώς υπάρχει έλλειψη ρευστότητας στην αγορά και το οικονομικό ρίσκο είναι αρκετά μεγάλο.
Ειδικό τέλος ΑΠΕ –ΕΤΜΑΡ: Πρόκειται για το κόστος του πρώην τέλος ΑΠΕ και νυν ΕΤΜΕΑΡ που επιβαρύνει τους καταναλωτές. Το ειδικό τέλος ΑΠΕ (όπως λεγόταν αρχικά) είχε κατοχυρωθεί απο τον νόμο 2773/9941 (άρθρο 40). Το κόστος στον εκάστοτε καταναλωτή κυμαίνεται με γνώμονα την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνει. Το ΕΤΜΕΑΡ όπως έχει ονομαστεί στις μέρες μας πληρώνεται από τον κάθε καταναλωτή της ηλεκτρικής ενέργειας.
Σημείωση: Το κείμενο είναι το δεύτερο σειράς τριών άρθρων με τίτλο: Οι ΑΠΕ στην Ευρώπη και στον Ελλαδικό χώρο. Ακολουθούν προσεχώς οι δημοσιεύσεις των άρθρων με τίτλους:
- Η εξέλιξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα
- Ενεργειακό δυναμικό, η πολιτική της Ελλάδας προς τις ΑΠΕ και σχετικά προβλήματα
*Ματθαίος Ισούκης, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός. Απόφοιτος Πανεπιστημίου Sheffield Αγγλίας. Τέως στέλεχος Πολυεθνικής Εταιρείας.
**Δημήτρης Παυλόπουλος, Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος, πρώην Πρόεδρος ΔΚΜ, πρώην Μέλος ΔΣ ΕΛΟΤ
