Η ορθολογική διαχείριση των μπαζών “κλειδί” για τις πράσινες χρηματοδοτήσεις

Της Ντίνας Καράτζιου/

Μέσα σε ασφυκτικά χρονικά πλαίσια ο κατασκευαστικός κλάδος στη χώρα μας, θα πρέπει να  επαναπροσδιορίζει τις πρακτικές του  έναντι των αρχών της κυκλικής οικονομίας και της αειφορίας, με σημείο αναφοράς την ορθολογική διαχείριση των Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών & Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ)  που αποτελούν το ισχυρότερο ρεύμα αποβλήτων της Ευρώπης.

Πως μπορεί να αλλάξει το γκρίζο τοπίο της διαχείρισης των  Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων, ώστε να διευκολύνει τη ροή κεφαλαίων επιχειρηματικών δράσεων με θετικό αποτύπωμα στο περιβάλλον, εξηγεί στο ecopress η κα Έλενα Μουρελάτου, μηχανικός Περιβάλλοντος και Διευθύνουσα Σύμβουλος της εταιρείας “Μέντωρ”

Σε διαφορετική περίπτωση κάθε έργο τοπικής, περιφερειακής είτε εθνικής κλιμακας, δεν θα έχει πρόσβαση  σε δανεισμό και επιδοτήσεις μέσω των χρηματοδοτικών εργαλείων που προκρίνει η Κομισιόν στο πλαίσιο της υλοποίησης της Πράσινης Συμφωνίας, του νέου ΕΣΠΑ, αλλά και του Ταμείου Ανάκαμψης, για το οποίο, ένα μεγάλο κομμάτι του επιχειρηματικού κόσμου τρέφει ισχυρές προσδοκίες.

ΑΕΕΚ: ισχυροί δείκτες αειφορίας

Ως έναν από τους ισχυρότερους δείκτες αειφορίας που λαμβάνονται υπόψιν για τη χρηματοδότηση έργων και επενδύσεων, αναδεικνύεται η ορθολογική διαχείριση των Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών & Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ). Η στενή πλέον σχέση μεταξύ ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας που εγκαθιδρύεται μέσα από ένα πλαίσιο ευρωπαϊκών κανόνων δικαίου οι οποίοι διευκολύνουν τη ροή κεφαλαίων σε επιχειρηματικές δράσεις με θετικό αποτύπωμα στο περιβάλλον, καθιστά τα ΑΕΕΚ πρωταγωνιστές του πράσινου επιχειρείν.  Και όχι τυχαία:

Τα παραγόμενα απόβλητα εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων αποτελούν το μεγαλύτερο ρεύμα αποβλήτων στην Ευρώπη. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Κατασκευαστικού Τομέα της Κομισιόν, 923 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων παρήχθησαν το 2016 στην Ε.Ε , ήτοι, το 30% των συνολικά παραγόμενων αποβλήτων.

Η ορθή διαχείριση των Απόβλητων Εκσκαφών Κατασκευών & κατεδαφίσεων συμβάλλει στη μεγάλη μείωση του όγκου των στερεών αποβλήτων που αποτίθεται στο περιβάλλον, αλλά και στην  εξοικονόμηση πρώτων υλών καθώς μία κρίσιμη μάζα από αυτά, μπορεί να  ανακυκλωθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί για οικοδομικά υλικά  Ως εκ τούτου, συμπεριλαμβάνονται στους δείκτες που λαμβάνονται υπόψιν για τη χρηματοδότηση των έργων μέσω όλων των μορφών χρηματοδότησης : Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων ταμείο κυκλικής οικονομίας,  (EiB circularity Fund),  ταμείο ενεργειακής μετάβασης Transition Fund,  Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης InvestEU, Πράσινα Ομόλογα κτλ

Πως θα χρηματοδοτούνται οι επιχειρήσεις με ορθή διαχείριση των ΑΕΕΚ

Σύμφωνα με τις αρχές της Πράσινης Συμφωνίας, οι κλιματικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις μεταβάλλονται σε επενδυτικές ευκαιρίες, με τη μέτρηση του αντίκτυπου των δεικτών αειφορίας κάθε επένδυσης να αποκτά χρηματοοικονομική υπόσταση. Ως εκ τούτου, για τη χρηματοδότηση των κατασκευαστικών έργων από τον Ιούλιο 2020 σε πρώτο στάδιο και τον Ιανουάριο 2021 σε δεύτερο,  θα πρέπει να τηρούνται μία σειρά ευρωπαϊκών κανονισμών, η ουσία των οποίων  συμπυκνώνει τον αμετάκλητο προσανατολισμό του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος σε χρηματοδοτικά εργαλεία που θα ενισχύουν περιβαλλοντικά βιώσιμες επενδύσεις. Σε συνδυασμό πάντα με τις προβλέψεις του ευρωπαϊκού συστήματος ταξινόμησης (EU Taxonomy) που θέτει τα κριτήρια καθορισμού οικονομικών δραστηριοτήτων  ως βιώσιμες και συμβατές με το περιβάλλον, στα οποία εμπίπτει και η διαχείριση των ΑΕΚΚ.  Ειδικότερα και όσον αφορά τους κανονισμούς,  που ανήκουν στην ευρύτερη νομοθετική δράση της Ε.Ε. με την ονομασία «sustainable finance» καταγράφονται ως στα εξής:

• Κανονισμός 2018/0178 (COD) σχετικά με τη θέσπιση πλαισίου για τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων. Όπου και αναφέρεται ρητά, ότι η διαχείριση των Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων των έργων που χρηματοδοτούνται από πόρους της ΕΕ εμπίπτει στις διατάξεις του, (άρθρο 9 παράγραφοι (α) & (ι).
• Η τροποποίηση του κανονισμού  2016/1011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 8ης Ιουνίου 2016, σχετικά με τους δείκτες που χρησιμοποιούνται σε χρηματοπιστωτικά μέσα και χρηματοπιστωτικές συμβάσεις ή για τη μέτρηση της απόδοσης επενδυτικών κεφαλαίων.
• Ο Κανονισμός 2019/2088 περί γνωστοποιήσεων αειφορίας στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών  Η Ε.Ε. έκρινε, μεταξύ των άλλων, ότι για την επίτευξη του στόχου των μηδενικών ρύπων είναι αναγκαία η συμβολή του χρηματοπιστωτικού τομέα, καθώς τα πιστωτικά ιδρύματα καλούνται να στηρίξουν τον μετασχηματισμό της οικονομίας. Συγκεκριμένα θα πρέπει να επανακαθορίσουν τις ροές των ιδιωτικών κεφαλαίων και να τις κατευθύνουν σε αειφόρες επενδύσεις, ενσωματώνοντας παράλληλα τη διάσταση αυτή της αειφορίας στη διαχείριση κινδύνων. Η διαχείριση των Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων αποτελεί παράγοντα που επιδρά στον ορισμό μιας επένδυσης ως αειφόρου, όπως αυτή περιγράφεται στο σημείο 17 του άρθρου 2 του Κανονισμού και αποτελεί δείκτη μέτρησης για τον “κίνδυνο βιωσιμότητας” μιας επένδυσης.

Η έκθεση GIZ

Οι πραγματικές ποσότητες Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων ή μπαζών όπως τα λέμε οι περισσότεροι, που παράγονται στη χώρα μας, παραμένουν άγνωστες και για αυτές υπάρχουν μόνο εκτιμήσεις. Ο Συνήγορος του Πολίτη δέχεται κάθε χρόνο δεκάδες καταγγελίες για δήμους και  Περιφέρειες, εντός των διοικητικών τους ορίων απορρίπτονται παράνομα μπάζα κι αυτοί αδιαφορούν για την τύχη τους. Τις νομοθετικές αγκυλώσεις και τα γκρίζα σημεία σε όλους τους κρίκους αλυσίδας της διαχείρισης των ΑΕΚΚ, καταγράφει η έκθεση του Γερμανικού Οργανισμού Διεθνούς Συνεργασίας (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) με τίτλο «Βελτίωση πλαισίου διαχείρισης αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών & κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) στην Ελλάδα, Αύγουστος 2020». Επισημαίνει με αναλυτικό τρόπο την ανακρίβεια των δεδομένων καταγραφής των παραγόμενων ΑΕΚΚ. Σχολιάζει τις ξεπερασμένες από την πραγματικότητα μεθόδους υπολογισμού και υπογραμμίζει τις σημαντικές αντιφάσεις που παρουσιάζουν τα στοιχεία των εμπλεκόμενων (ΕΛΣΤΑΤ – ΕΟΑΝ), κάνοντας λόγο για πλασματικές σύγκλισεις των στοιχείων και λανθασμένες καταγραφές. Παράλληλα επισημαίνει τα αντιφατικά και γκρίζα σημεία της ελληνικής νομοθεσίας σχετικά με την διαχείριση των ΑΕΚΚ, τα οποία δημιουργούν προσκόμματα αντί να ανοίγουν το δρόμο για την ορθή διαχείριση των ΑΕΚΚ.  Χαρακτηριστική στρέβλωση της ισχύουσας νομοθεσίας, είναι  στον διαγωνισμό ενός έργου δεν εντάσσεται η δαπάνη της εναλλακτικής διαχείρισης των ΑΕΚΚ.

Πως τα μπάζα θα γίνουν οι πρωταγωνιστές των πράσινων επενδύσεων

Πως μπορεί να αλλάξει το γκρίζο τοπίο της διαχείρισης των  Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων, γεγονός που θα διευκολύνει τη ροή κεφαλαίων επιχειρηματικών δράσεων με θετικό αποτύπωμα στο περιβάλλον, εξηγεί η μηχανικός Περιβάλλοντος και Διευθύνουσα Σύμβουλος της εταιρείας “Μέντωρ” κ. Έλενα Μουρελάτου: «Τα απόβλητα εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων έχουν χαρακτηριστεί ως το ουσιώδες ρεύμα αποβλήτων το οποίο μπορεί να συμβάλλει στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας. Ειδικότερα, συμβάλλει αποφασιστικά στους δυο από τους τρεις βασικούς άξονες της συμφωνίας αυτής: Στο στόχο της κλιματικά ουδέτερης Ευρώπης (μηδενικοί ρύποι έως το 2050) και βεβαίως, την οικονομική ανάπτυξη που δεν βασίζεται στην κατανάλωση πρωτογενών υλικών, καθώς υπηρετεί τις αρχές της κυκλικής οικονομίας».  Και προσθέτει: «Για να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα ως το 2050, να διαφυλαχθεί το φυσικό μας περιβάλλον και να ενισχυθεί η οικονομική μας ανταγωνιστικότητα, θα πρέπει η οικονομία μας να λειτουργεί εξ ολοκλήρου κυκλικά».

Η κ. Μουρελάτου, αναφέρει ακόμη, ότι «για να μπορέσουν να εφαρμοστούν τα προβλεπόμενα σχετικά με την αποδοτικότητα των πόρων,  τη μετατροπή δηλαδή των ΑΕΕΚ σε δευτερογενείς πόρους υψηλής ποιότητας, και κατ’ επέκταση να χρηματοδοτηθεί η κατασκευή έργων, θα πρέπει, για κάθε έργο που κατασκευάζεται, να γίνεται μια σειρά ενεργειών», που αφορούν στα εξής: «Αρχικά, να πραγματοποιείται σωστή καταγραφή των ΑΕΚΚ που παράγονται και απομακρύνονται από το εκάστοτε εργοτάξιο. Στη συνέχεια, να δρομολοτείται η ακριβής ιχνηλάτηση της πορείας τους. Θεωρώ, ότι η πρόσφατη έκθεση της GIZ (Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit) περιγράφει αναλυτικά και κυρίως με ορθό τρόπο, τις ενέργειες που θα πρέπει να γίνονται σε ένα εργοτάξιο: Ως πρώτη βασική αρχή ενεργειών, είναι η σύνταξη λεπτομερούς και ολοκληρωμένης Μελέτης Ελέγχου Αποβλήτων η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει τη Συλλογή και Επεξεργασία δεδομένων πεδίου, την αναλυτική καταγραφή των παραγόμενων αποβλήτων κωδικοποιήμενων σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό κατάλογο αποβλήτων, την καταγραφή/συστάσεις για την διαχείριση των αποβλήτων και την παρακολούθηση τους μέχρι το τελικό στάδιο», τονίζει.