Η προστασία και διαχείριση των δασών στο χρηματιστήριο ρύπων

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Σύστημα Carbon Credits, δημιουργίας εθελοντικής αγοράς απορροφήσεων CO2, μέσω χρηματιστηρίου, από έργα δάσωσης, αναδάσωσης ή βελτίωσης διαχείρισης δασών προβλέπει το σχέδιο ολοκληρωμένης διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων της Ελλάδας, που παρουσίασε σε ειδική συνέντευξη Τύπου ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης.

Περί τα 2 δις ευρώ σε βάθος εικοσαετίας, τα οποία θα διοχετεύονται στην αντιπυρική και δασική προστασία υπολόγισε ο υπουργός ΠΕΝ Θόδωρος Σκυλακάκης τα έσοδα από τη διαχείριση πιστώσεων άνθρακα, που θα αγοράζουν εταιρίες από το νέο σύστημα Carbon Credits των δασών.

Οι αγορές θα μπορούν να γίνονται από κάθε είδους εταιρίες (ορυκτών καυσίμων, ναυτιλίας κ.α.) που  έχουν ανάγκη από δικαιώματα ρύπων, ως αντιστάθμισμα των ρυπογόνων δραστηριοτήτων τους.

Το 2026 τελειώνουν οι χρηματοδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης και ένα χρόνο μετά από το νέο ΕΣΠΑ, οι οποίες θα διατεθούν για έργα ανασυγκρότησης και αναδάσωσης.

-«Υπάρχει λοιπόν ανάγκη και υποχρέωση να εξασφαλιστεί διαρκής μελλοντική χρηματοδότηση για τα δάση είπε ο υπουργός,  εξηγώντας τη σημασία της πρότασης του και σημείωσε χαρακτηριστικά ότι:

-«Κατευθύνουμε τα δικαιώματα των ρύπων προς την προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές διότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο μέλλον θα είναι τεράστιες και σήμερα μπορούμε να δούμε μόνον όσα βλέπει κάποιος από μια χαραμάδα σε σκοτεινό δωμάτιο».

Παράλληλα απαντώντας σε δημοσιογραφικές ερωτήσεις o κος Σκυλακάκης σημείωσε ότι δεν πρόκειται να ανατραπεί στο προσεχές μέλλον η ισορροπία της διαχείρισης των εσόδων στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ), που μέχρι τώρα χρηματοδοτούν την ενεργειακή ακρίβεια.

Η βάση του σχεδίου που παρουσίασε ο ΥΠΕΝ είναι η παραγωγική διαχείριση των δασών της χώρας, λέγοντας ότι «τα πιο ασφαλή είναι τα παραγωγικά δάση».

Με διαχειριστικές μελέτες που θα ξεκινήσουν άμεσα εξήγησε ο κος Σκυλακάκης ότι θα επιδιωχθεί η συλλογή και εκμετάλλευση της βιομάζας των δασών από υβριδικά σχήματα, τα οποία θα αποτελούνται από υφιστάμενοςυ και νέους Δασικούς Συνεταιρισμούς και ιδιώτες σε μεταξύ τους συμπάξεις.

Οι ιδιώτες που θα ενταχθούν στα υβριδικά σχήματα παραγωγικής εκμετάλλευσης των δασών θα πρέπει να δραστηριοποιούνται σταθερά και όχι περιστασιακά στον τομέα επεξεργασίας ξύλου, παραγωγής βιοκαυσίμων κ.α. Για την υποστήριξη της παραγωγικής δραστηριότητας αυτών των σχημάτων θα υπάρχει κρατική επιδότηση. Παράλληλα η όλη δραστηριότητα της παραγωγικής εκμετάλλευσης της βιομάζας των δασών, όπως και αναδασώσεις και νέες δασώσεις θα πιστοποιείται σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του νέου χρηματιστηριακού συστήματος.

Εκτός παραγωγικής εκμετάλλευσης τα καμένα

-«Η βιομάζα από τα καμένα και προς αναδάσωση δάση, όπως για παράδειγμα του άνω τους ενός εκατομμυρίου στρεμμάτων δασών που καταστράφηκαν την φετινή χρονιά από τις φωτιές,  θα εξαιρείται ρητά και κατηγορηματικά από τον κύκλο της παραγωγικής και χρηματιστηριακής εκμετάλλευσης των δασών»,  τόνισε ο υπουργός ΠΕΝ απαντώντας σε δημοσιογραφικές ερωτήσεις, διαβλέποντας τη μελλοντική αντίδραση κατ΄αναλογία του: «τα δάση καίγονται για να μπουν ανεμογεννήτριες», να λέγεται ότι: «τα δάση καίγονται για να γίνει εκμετάλλευση της βιομάζας τους».

Το χρονοδιάγραμμα

Τα βασικά σημεία του σχεδίου του ΥΠΕΝ για την ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων θα προωθηθούν με νομοσχέδιο μέχρι το τέλος του έτους στη Βουλή. Επίσης σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που  έθεσε ο κος Σκυλακάκης η παραγωγική εκμετάλλευση των δασών με τους νέους κανόνες μπορεί να αρχίσει από τη νέα αντιπυρική περίοδο, ενώ οι μελέτες διαχείρισης προγραμματίζεται να ολοκληρωθούν τα επόμενα 2 έως 3 χρόνια, ώστε να αρχίσει να λειτουργεί το νέο μοντέλο του ΥΠΕΝ για τα δάση.

Δεν δόθηκαν απαντήσεις

Στη συνέντευξη Τύπου ο κος Σκυλακάκης ανακοίνωσε νέες προσλήψεις στις Δασικές Υπηρεσίες, ενώ ζήτησε να μην απαντήσει σε δημοσιογραφικές ερωτήσεις για το καθεστώς πυροπροστασίας και τις αρμοδιότητες στην πρόληψη και αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών μεταξύ των Δασικών Υπηρεσιών και της Πυροσβεστικής, το ιδιοκτησιακό των δασικών εκτάσεων και τις εκκρεμότητες στους δασικούς χάρτες, και τους κανόνες πυροπροστασίας στις ζώνες μίξης οικισμών δασών.

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης παρουσίασε την πρόταση για την ολοκληρωμένη διαχείριση των δασών πλαισιώμένος από τον  γενικό γραμματέα Δασών, Ευστάθιο Σταθόπουλο και τον γενικό διευθυντή Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος, Ευάγγελο Γκουντούφα.

Τα επτά σημεία της πρότασης του ΥΠΕΝ

Αναλυτικά  ο Θόδωρος  Σκυλακάκης περιέγραψε τα επτά βασικά χαρακτηριστικά που θα έχει η πρόταση καθώς και τα βήματα που θα πρέπει να γίνουν για την υλοποίησή της.

Ειδικότερα, στα χαρακτηριστικά του νέου μοντέλου διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων της Ελλάδας, που εισηγείται ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, συμπεριλαμβάνονται τα εξής:

1.Επικαιροποιημένες διαχειριστικές μελέτες

Θα συντάσσονται διαχειριστικές μελέτες για όλα τα δάση -με επικαιροποιημένες τεχνικές προδιαγραφές, που θα λαμβάνουν την έγκριση από την αρμόδια δασική υπηρεσία. Επιπρόσθετα, θα δημιουργηθεί ψηφιακή πλατφόρμα, μέσω της οποίας θα παρακολουθούνται και θα υλοποιούνται αυτές οι διαχειριστικές μελέτες, καθώς και όλες οι άλλες εργασίες της δασικής υπηρεσίας.

2.Επιδότηση της απόληψης δασικής πιστοποιημένης βιομάζας

Η επιδότηση θα προκύπτει από τις εγκεκριμένες διαχειριστικές μελέτες, με κριτήριο την προστασία και την ανάπτυξη των δασικών οικοσυστημάτων. Όσο πιο δύσκολη είναι η απόληψη της βιομάζας και όσο περισσότερο συνεισφέρει στην πρόληψη, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η επιδότηση. Θα παρέχεται ετησίως, με βάση τα τιμολόγια πώλησης της απολαμβανόμενης βιομάζας. Για το σχεδιασμό του συστήματος επιδότησης θα λαμβάνονται υπόψη όλες οι σχετικές παράμετροι, όπως ο τύπος ξυλείας, η τελική χρήση, ο βαθμός δυσκολίας απόληψης (π.χ. κλίση δάσους, δυνατότητα πρόσβασης, ειδικά χαρακτηριστικά αναγλύφου), κ.ά.

3.«Αδερφοποίηση» δασών Βορρά-Νότου

Από τα 76 εκατομμύρια στρέμματα, που είναι η συνολική έκταση των δασικών οικοσυστημάτων της Ελλάδας, περίπου τα μισά δεν τελούν υπό διαχείριση -κυρίως τα δάση στη Νότια Ελλάδα. Γι’ αυτό και προτείνεται να «αδελφοποιηθούν» με τα διαχειριζόμενα του Βορρά. Αυτό σημαίνει, πως οι προσκλήσεις του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τη διαχείριση και την παραγωγική εκμετάλλευση αυτών, θα αφορούν από κοινού «αδερφοποιημένα» δασικά οικοσυστήματα της Βόρειας και της Νότιας Ελλάδας.

4.Σύστημα δημιουργίας Carbon Credits

Προβλέπεται η δημιουργία εθελοντικής αγοράς απορροφήσεων CO2, μέσω χρηματιστηρίου, από έργα δάσωσης, αναδάσωσης ή βελτίωσης διαχείρισης δασών. Οι απορροφήσεις CO2 υπολογίζονται με βάση κοινούς κανόνες, που θα θέσει το Κράτος -ανάλογα με το είδος του έργου, το είδος βλάστησης και την κλιματική ζώνη- και θα πιστοποιούνται από ειδικά διαπιστευμένες εταιρείες αναγνωρισμένου κύρους.

5.Υποχρεωτικά μέτρα αντιπυρικής προστασίας

Μαζί με την εκάστοτε διαχειριστική μελέτη θα εφαρμόζεται, υποχρεωτικά, η αντίστοιχη εγκεκριμένη αντιπυρική μελέτη.

6.Νέα υβριδικά συνεργατικά σχήματα

Θα αξιοποιηθούν οι Δασικοί Συνεταιρισμοί Εργασίας (ΔΑΣΕ), οι οποίοι ανέρχονται σήμερα σε 293, για όλες τις διαδικασίες απόληψης των προϊόντων βιομάζας στα δημόσια δάση είτε αυτοτελώς είτε μέσω της υποχρεωτικής συνεργασίας με τους ΔΑΣΕ, με τη μορφή υβριδικών συνεργατικών σχημάτων εταιρειών που διαχειρίζονται και προσθέτουν αξία στην πιστοποιημένη βιομάζα (επεξεργασία ξύλου, παραγωγή βιοκαυσίμων κ.λπ.). Επιδίωξη, η πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων σε εξοπλισμό, που θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα της απόληψης της βιομάζας.

7.Ενίσχυση της δασικής υπηρεσίας

Για την υλοποίηση της παραπάνω μεταρρύθμισης ενισχύεται η δασική υπηρεσία με μόνιμο (500 στελέχη) και εποχικό προσωπικό (1.200 στελέχη ετησίως, με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία) και αναβαθμίζονται τα μέσα και οι υποδομές της από το πρόγραμμα «έξυπνο δάσος» (π.χ. laptop, tablet, δορυφορικό internet, αισθητήρες, drones, 300 οχήματα ΑΙΓΙΣ, κ.λπ.).

Καθαρισμός και έργα πρόληψης

«Η ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων, θα οδηγήσει σε καθαρισμό και έργα πρόληψης, μειώνοντας τους κινδύνους πυρκαγιάς, που φέρνει η επελαύνουσα κλιματική κρίση. Παράλληλα, θα στηριχθούν οι τοπικές κοινωνίες και θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, ενώ θα αυξηθεί η φορολογητέα ύλη και θα μειωθεί η παράτυπη οικονομία. Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση, που δημιουργεί μια νέα δυναμική, από την οποία θα προκύπτουν μόνιμοι πόροι για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη των δασών μας» δήλωσε χαρακτηριστικά, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργεια, κ. Σκυλακάκης.

Στρατηγικοί στόχοι της πρότασης, όπως προέκυψε από την παρουσίαση, είναι η ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων, που εκτός των άλλων, θα οδηγεί σε καθαρισμό και έργα πρόληψης με σκοπό τη μείωση κινδύνου πυρκαγιάς, η αύξηση αλυσίδας προϊόντων και εθνικής παραγόμενης αξίας, η στήριξη τοπικών κοινωνιών και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, η μείωση της παράτυπης οικονομίας και η δημιουργία αξιόπιστου συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης δεδομένων.

Οι κατευθύνσεις και τα βασικά βήματα

Παράλληλα, παρουσιάστηκαν οι κατευθύνσεις και τα βασικά βήματα που πρέπει να γίνουν, ώστε να υλοποιηθεί η πρόταση για την ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας.

Συγκεκριμένα:

– Για όλα τα δάση σύνταξη Διαχειριστικής Μελέτης με σύγχρονες – επικαιροποιημένες Τεχνικές Προδιαγραφές και έγκριση της από την αρμόδια δασική υπηρεσία.

– Επιδότηση από τους πόρους των ρύπων της απόληψης βιομάζας από τα δάση (ενδεικτικό ποσό σε πλήρη εφαρμογή περίπου 150 εκ. ευρώ ετησίως) και δημιουργία αγοράς ρύπων που δημιουργεί η διαχείριση του δάσους και η πιστοποιημένη απόληψη και χρήση της δασικής βιομάζας (στο πλαίσιο ευρύτερου συστήματος αγοράς ρύπων από τον δασικό, αγροτικό κλπ. τομέα).

– Αποτελεσματική αποτροπή παράνομα υλοτομημένης βιομάζας, καθώς και της διακίνησης αυτής

– Αξιοποίηση Δασικών Συνεταιρισμών Εργασίας (ΔΑΣΕ) για όλες τις διαδικασίες απόληψης των προϊόντων βιομάζας. Πρόβλεψη δυνατότητας συνεργασίας ΔΑΣΕ με εταιρίες που διαχειρίζονται και προσθέτουν αξία στην πιστοποιημένη βιομάζα (επεξεργασία ξύλου, παραγωγή βιοκαυσίμων κ.λπ.) με δημιουργία κοινών υβριδικών συνεργατικών σχημάτων, για την πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων σε εξοπλισμό που αυξάνει την παραγωγικότητα στο δάσος.

– Αναβάθμιση μέσων και υποδομών των ΔΑΣΕ και των υβριδικών συνεργατικών σχημάτων, κατόπιν και σχετικής πρόβλεψης χρηματοδότησης από Πράσινο Ταμείο.

– Κανονισμός ασφαλείας για εργαζόμενους στα δάση και παροχή σχετικών εξειδικεύσεων για την εργασία στα δάση από τα Δημόσια ΙΕΚ.

– Ενεργοποίηση και αξιοποίηση των ΔΑΣΕ σε μεγάλα περιστατικά δασικών πυρκαγιών με αποζημίωσή τους, μέσω σχετικής νομοθετικής πρόβλεψης.

– Ανταγωνιστικές διαδικασίες για την εφαρμογή των μελετών διαχείρισης και υποχρέωση έργων πρόληψης σε δάση με χαμηλή παραγωγική ικανότητα σε όσους αναλαμβάνουν τη διαχείριση δασών με υψηλή παραγωγική ικανότητα. Οι διαδικασίες ξεκινούν καταρχήν από δάση που βρίσκονται εκτός διαχείρισης.

– Ενίσχυση της δασικής υπηρεσίας με ταχεία ολοκλήρωση προσλήψεων με μόνιμο προσωπικό (500 στελέχη) και εποχικό προσωπικό (1200 στελέχη ετησίως, με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία). Αναβάθμιση μέσων και υποδομών της δασικής υπηρεσίας μέσω του προγράμματος «έξυπνου δάσους» (laptop, tablet, δορυφορικό internet, αισθητήρες, drones, 300 οχήματα ΑΙΓΙΣ, κλπ).

– Θέσπιση αντισταθμιστικού οφέλους σε όλα τα νοικοκυριά ορεινών / μειονεκτικών περιοχών με βάση την βιομάζα που απολαμβάνεται με τη μορφή εκπτώσεων στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος.

– Τα καμένα δασικά οικοσυστήματα δεν μπαίνουν στο σύστημα επιδότησης βιομάζας.

Η κατάσταση του δασικού οικοσυστήματος

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σχετικά με την υφιστάμενη κατάσταση το σύνολο του δασικού οικοσυστήματος σε έκταση (έτος 2022) ισοδυναμεί με 76 εκατομμύρια στρέμματα. Το 49% περίπου των δασικών οικοσυστημάτων τελούν υπό παραγωγική διαχείριση (χωρική προσέγγιση). Ο αριθμός των εγγεγραμμένων Δασεργατών στο ΜΗΔΑΣΟ ανέρχεται στους 9.220, ενώ το σύνολο των Δασικών Συνεταιρισμών Εργασίας στην Ελλάδα (ΔΑΣΕ) ανέρχεται σήμερα σε 293.

Όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, περίπου τα μισά δασικά οικοσυστήματα στον ελλαδικό χώρο δεν τελούν υπό διαχείριση ενώ τονίστηκε ότι υφίσταται ανάγκη για την αειφορική διαχείριση όλων των δασικών οικοσυστημάτων της ελληνικής επικράτειας, γεγονός το οποίο επιτάσσει ακόμη περισσότερο η κλιματική κρίση. Ακόμη, υπογραμμίστηκε ότι στο σύνολο των δασικών οικοσυστημάτων που τελούν σήμερα υπό διαχείριση, δεν απολαμβάνεται το σύνολο των δασικών προϊόντων που προβλέπεται από τις εγκεκριμένες Διαχειριστικές Μελέτες (ΔΜ). «Η διαχείριση έχει πολλαπλή σημασία γιατί είναι το καλύτερο είδος πρόληψης», σημείωσε ο κ. Σκυλακάκης.

Διαχειριστικές μελέτες και Δασικοί Συνεταιρισμοί

Αναφορικά με τις διαχειριστικές μελέτες, η πλειοψηφία αυτών που βρίσκονται σε ισχύ καταγράφεται στις Περιφέρειες Θεσσαλίας (101), Κεντρικής Μακεδονίας (96) και Δυτικής Μακεδονίας (62).

Όπως επισήμανε ο κ. Σκυλακάκης στη νότια Ελλάδα και στα νησιά υπάρχει έλλειψη σε ΔΑΣΕ και διαχειριστικές μελέτες.

Ειδικότερα, η Βόρεια Ελλάδα διαθέτει τους περισσότερους ΔΑΣΕ, με τις πρώτες θέσεις να αντιστοιχούν στις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας (105), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (48) και Δυτικής Μακεδονίας (45) οι οποίοι αθροίζουν περίπου το 68% του συνολικού αριθμού ΔΑΣΕ της χώρας.

Η πλειοψηφία των δασεργατών μελών των ενεργών ΔΑΣΕ εντοπίζονται στις αντίστοιχες Περιφέρειες, ήτοι 3.179 στην Κεντρική Μακεδονία, 1.503 στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και 1.139 στη Δυτική Μακεδονία.

Επιπλέον, τονίστηκε ότι το προσωπικό σε ΔΑΣΕ και δασικές υπηρεσίες είναι άνω των 50 ετών με την πληθώρα των απασχολουμένων να βρίσκεται σε ηλικία μεταξύ 50-60 ετών ενώ επισημάνθηκε ότι δεν είναι ενεργό το σύνολο των δασεργατών και υπάρχει άμεση ανάγκη για ενεργοποίηση νέων δασεργατών με πιστοποίηση τεχνικής κατάρτισης. Τέλος, υπογραμμίστηκε ότι αν και υπάρχει υποχρέωση για κατ’ ελάχιστον 21 δασεργάτες / ΔΑΣΕ, υπάρχουν ορισμένοι ΔΑΣΕ που λειτουργούν με μικρότερο αριθμό ενεργών δασεργατών.