Η σημασία των προτύπων στην έξυπνη πόλη: η Ελληνική περίπτωση

Του Δρ. Λεωνίδα Ανθόπουλου^*

Ο όρος έξυπνη πόλη συναντάται για πρώτη φορά το έτος 1997 στη βιβλιογραφία, ενώ ως πρακτική πρωτο-αναφέρεται το Άμστερνταμ το 1994 και έκτοτε εξελίσσεται διαρκώς (Σχ.-1). Οι πρώτες αναφορές της έννοιας ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με την πληροφορική τις τηλεπικοινωνίες, ενώ έκαναν λόγο για προσομοίωση μιας πόλης, χρήση τηλεπικοινωνιών στο εύρος της πόλης, έως και για αλληλεπίδραση του πραγματικό με τον εικονικό κόσμο (Κυότο). Έχουν καταγραφεί και σημαντικά ελληνικά παραδείγματα, όπως ενδεικτικά στα Τρίκαλα, το Ηράκλειο, τη Χαλκίδα κ.α.

Σχ.-1: χρονοσειρά εξέλιξης της έξυπνης πόλης, με σημαντικά γεγονότα (πηγή: Anthopoulos, L. 2017. Understanding Smart Cities – A tool for Smart Government or an Industrial Trick? Public Administration and Information Technology, Vol. 22, Springer Science+Business Media New York, ISBN: 978-3-319-57014-3 (Print) 978-3-319-57015-0 (Online) (https://link.springer.com/book/10.1007%2F978-3-319-57015-0))

Σήμερα, η ίδια έννοια είναι εξαιρετικά δημοφιλής, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πρώτα απ’όλα των ίδιων των πόλεων, του συνόλου των βιομηχανιών, των διεθνών οργανισμών και των κυβερνήσεων, αλλά και πλήθους ερευνητών σχεδόν του συνόλου του κόσμου. Την ίδια ώρα, η έξυπνη πόλη έχει ξεπεράσει τα στενά όρια της πληροφορικής, συνδέοντας την «αστική ευφυΐα» με τους ανθρώπους των πόλεων, με την οικονομική ανάπτυξη της πόλης, με την ενεργειακή της -και όχι μόνο- επάρκεια, με την περιβαλλοντική της αειφορία, την ικανοποίηση των πολιτών από τη ζωή τους στην πόλη, και όλα αυτά ως απόρροια πολιτικών που εστιάζουν στη βελτίωση των δημοσίων υπηρεσιών και στην ενεργοποίηση της συμμετοχής των πολιτών. Είναι επομένως σαφές ότι δεν μιλούμε μόνο για «ευφυΐα» βασισμένη στην πληροφορική; Η διαφορά είναι πολύ λεπτή, καθώς ναι, η ευφυΐα προκύπτει σαν κάθε μορφής καινοτομία που ενδεχομένως να μη βασίζεται στην πληροφορική», αλλά κυρίως βασίζεται σε αυτή. Για παράδειγμα, βελτιώνεται η μετακίνησή μου στην πόλη από την αλλαγή δρομολογίων συγκοινωνιών και συμπεριφοράς φαναριών, αλλά αυτό είναι συνέπεια προϊόντων πληροφορικής.

Το παραπάνω ασφαλώς και δεν είναι το μόνο παράδειγμα, ωστόσο είναι αρκετό για να δώσει μια αίσθηση στον αναγνώση ότι δεν μιλάμε για μια ουτοπία (πχ. πόλη με ιπτάμενα αυτοκίνητα και ρομπότ για την ώρα), καθώς και γιατί κυρίως η βιομηχανία πληροφορικής είναι αυτή που ενδιαφέρεται για την έξυπνη πόλη. Δεν είναι όμως η μόνη βιομηχανία, καθώς η ενεργειακή επίδοση της πόλης, για παράδειγμα, εξαρτάται από βελτιωμένα υλικά στα κτίρια (άρα και η κατασκευαστική βιομηχανία ενδιαφέρεται), από LEDστον αστικό φωτισμό (άρα και η βιομηχανία ηλεκτρονικών ενδιαφέρεται) κ.ο.κ. Με ανάλογα παραδείγματα προκύπτει γιατί η βιομηχανία των έξυπνων πόλεων εμπλέκει σταδιακά το σύνολο των βιομηχανιών και σύντομα πρόκειται να συνιστά τη μεγαλύτερη βιομηχανία διεθνώς (ακόμη και μεγαλύτερη του πετρελαίου), που εκτιμάται να προσεγγίσει το $1 τρις το 2025. Η αξία αυτή προκύπτει από το σύνολο των σχετικών προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και από τη βελτίωση της επίδοσης των υπηρεσιών σε μια πόλη (πχ. την επίδοση των κυβερνητικών υπηρεσιών, των μεταφορών κλπ.). Είναι περισσότερο από προφανές ότι η έξυπνη πόλη συνιστά μια μοναδική ευκαιρία για τις πόλεις, ώστε να βελτιώσουν τον τρόπο λειτουργίας τους, να εκσυγχρονίσουν τις υπηρεσίες τους, να ικανοποιήσουν τους πολίτες τους και να κοιτάξουν ελπιδοφόρα το μέλλον που προδιαγράφεται από προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή και η αντιμετώπιση κρίσεων, που μπορεί να κλονίσουν την οικονομία και τη συνοχή των ανθρώπινων κοινοτήτων που ζουν στις πόλεις.

Καθώς η έξυπνη πόλη βασίζεται σε κάθε είδους καινοτομία (κύρια ωστόσο βασισμένη στην πληροφορική), είναι και η ίδια ένα καινοτόμο προϊόν και μια νέα αγορά. Όπως κάθε νέα αγορά, η αγορά της έξυπνης πόλης υποδέχεται για την ώρα πολλά νέα προϊόντα και υπηρεσίες, που παράγονται από τη βιομηχανία, συναγωνίζονται μεταξύ τους και τελικά έρχεται η προτυποποίηση για να καθορίσει την περαιτέρω εξέλιξη των προϊόντων που «άντεξαν» σε αυτό τον ανταγωνισμό. Το φαινόμενο αυτό εξηγεί γιατί το σύνολο των επιχειρήσεων ανταγωνίζεται συστηματικά να κερδίσει το δικό της μερίδιο αγοράς.

Η προτυποποίηση συνιστά τη χρήση μεθοδολογιών, διαδικασιών, εργαλείων και τεχνικών, που ορίζονται σε υψηλότερο επίπεδο από αυτό ενός μεμονωμένου έργου ή προϊόντος. Τα πρότυπα που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της προτυποποίησης περιλαμβάνουν έγγραφα προδιαγραφών, κανόνες και οδηγίες για την ανάπτυξη προϊόντων και διεργασιών, ενώ επιτυγχάνουν τεχνολογική «σύγκλιση» μεταξύ διαφορετικών βιομηχανικών κλάδων. Η προτυποποίηση για τις έξυπνες πόλεις δεν επιχειρεί να ελέγξει ή να περιορίσει την παραγωγή σχετικής καινοτομίας, αλλά να προσδιορίσει τις απαιτήσεις για τη διαλειτουργικότητα των επιμέρους λύσεων, καθώς και τη διασύνδεσή τους στο εύρος μιας πόλης.

Σύμφωνα με στοιχεία του Απριλίου 2017, οι μεγαλύτεροι διεθνείς οργανισμοί προτυποποίησης (ISO, ITU, IEC, ANSI, NIST), ο ευρωπαϊκός οργανισμός (CEN/CELENEC/ETSI) και πέντε εθνικοί φορείς (BSIστη Μεγάλη Βρετανία, DKE/DIN στη Γερμανία, AENORστην Ισπανία, PKNστην Πολωνία και NITSστην Κίνα) εργάζονταν στην εκπόνηση προτύπων έξυπνων πόλεων (διεθνούς, ευρωπαϊκού και εθνικού εύρους αντίστοιχα). Στη λίστα αυτή εντάχθηκε και ο Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης (ΕΣΥΠ ΕΛΟΤ), που όρισε την ομάδα εργασίας ΕΛΟΤ ΤΕΤ 16 ΟΕ 5 «Βιώσιμες και Έξυπνες Πόλεις», που αποτελείται από ακαδημαϊκούς των Α.Π.Θ., Ε.Α.Π. και ΤΕΙ Θεσσαλίας, αλλά και με εξωτερικό εμπειρογνώμονα και με τίμησε με τον ορισμό μου ως επικεφαλής της.Αποστολή της ομάδας είναι η προσαρμογή των διεθνών προτύπων στα Ελληνικά δεδομένα, η περαιτέρω ανάπτυξη ενός εθνικού προτύπου, αλλά και η συμμετοχή στους διεθνείς και Ευρωπαϊκούς οργανισμούς αναφορικά με την περαιτέρω εξέλιξη και διαμόρφωση των διεθνών προτύπων. Τα σημαντικότερα αυτή την ώρα διεθνή πρότυπα είναι ταISO 37101:2016 (SustainableDevelopmentinCommunities) καιISO/TR 37120:2014 (Sustainabledevelopmentofcommunities – Indicatorsforcityservicesandqualityoflife), τα οποία εστιάζουν κυρίως στη μέτρηση διαφόρων δεικτών σε πόλεις. Πάνω σε αυτά εργάζεται για σχετική προσαρμογή η Ελληνική ομάδα, ενώ έχουν τεθεί τα πρώτα αποτελέσματα σε δημόσια διαβούλευση.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η παραγωγή ενός προτύπου δεν είναι μια απλή διαδικασία. Απεναντίας, είναι επίπονη, προϋποθέτει γνώση της θεματικής, αλλά και ενεργοποίηση των εμπλεκομένων που επηρεάζονται από την ύπαρξή του. Εν προκειμένω, η Ελληνική Κυβέρνηση, το σύνολο των Δήμων αλλά και των Περιφερειών, όπως και το σύνολο των επιχειρήσεων (με κύρια των κλάδων της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών) καλούνται να συνεισφέρουν με επιμέρους τεχνογνωσία και υποστήριξη.

Είναι ευτύχημα και ελπιδοφόρο που στην πρώτη επικοινωνία που έγινε επίσημα από τον ΕΛΟΤ και την ομάδα εργασίας ΕΛΟΤ ΤΕΤ 16 ΟΕ 5 στο πλαίσιο ημερίδας με αφορμή την παγκόσμια ημέρα προτύπων στις 13/10/2017, υπήρξε ευρεία ανταπόκριση από την Κυβέρνηση και την Κεντρική Ένωση Δήμων (ΚΕΔΕ), του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΣΕΠΕ) καθώς και εκπροσώπων σημαντικών επιχειρήσεων από διαφορετικούς κλάδους. Ευελπιστούμε σε ακόμη πιο έντονη και συστηματική συμμετοχή, καθώς πέραν της σημασίας της διαμόρφωσης του εθνικού προτύπου, προσδιορίζεται με σαφήνεια το εύρος και η σύνθεση της τόσο υποσχόμενης θεματικής της έξυπνης πόλης, που με βεβαιότητα μπορεί να βοηθήσει την εξέλιξη και βελτίωση και των Ελληνικών πόλεων.

*Δρ Λεωνίδας Ανθόπουλος ^, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας Επικεφαλής της ΕΛΟΤ ΤΕΤ 16 ΟΕ 5 «Βιώσιμες και Έξυπνες Πόλεις». Είναι Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Θεσσαλίας, Διευθυντής στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στη Διοίκηση και Διαχείριση Έργων και Προγραμμάτων και ειδικός σύμβουλος του Δημάρχου Τρικκαίων.

Διετέλεσε Εμπειρογνώμων του Υπουργείου Εξωτερικών σε θέματα Ψηφιακής Διπλωματίας και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, στέλεχος της Α.Ε. «Η Κοινωνία της Πληροφορίας», αλλά και Επιστημονικός Υπεύθυνος σε πλήθος έργων πληροφορικής (π.χ. Smart City of Trikala).

Έχει δημοσιεύσει βιβλία και πλήθος εργασιών σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, ενώ τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα αφορούν στην Έξυπνη Πόλη, στην Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση, στην Επιχειρησιακή Αρχιτεκτονική, στη Διαχείριση Έργων, στη Στρατηγική Διοίκηση κλπ.

Περισσότερες πληροφορίες: https://goo.gl/MnRZ3M