Οι τρέχουσες εξελίξεις στο Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας

Των Δρ Κώστα Ανδριοσόπουλου – Φίλιππου Ιωαννίδη

Μ​​ε αφετηρία την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90, η Ε.Ε. με το 3ο ενεργειακό πακέτο επιδιώκει την ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς, καθώς και την επίτευξη της σύγκλισης τιμών με όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Στις ημέρες μας, οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. έχουν θεσμοθετήσει χρηματιστήρια ενέργειας μέσω των οποίων διεξάγονται διασυνοριακές συναλλαγές με διαφάνεια και αξιοπιστία, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη ρευστότητα στην αγορά ενέργειας και παρέχοντας συγχρόνως ένα πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον προς όφελος των τελικών καταναλωτών.

Τα κυριότερα χρηματιστήρια ενέργειας στην Ευρώπη θεωρούνται το NORDPOOL στη Σκανδιναβία, το EPEX SPOT στην Κεντρική Ευρώπη, το ΕΕΧ στη Γερμανία και το OMIE στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Στα συγκεκριμένα χρηματιστήρια ενέργειας διενεργούνται καθημερινά δημοπρασίες, όπου τελούν υπό διαπραγμάτευση ενεργειακά προϊόντα, όπως για παράδειγμα η ηλεκτρική ενέργεια, το φυσικό αέριο, οι ρύποι του διοξειδίου του άνθρακα και πρόσφατα τα λεγόμενα πράσινα πιστοποιητικά. Σε αντίθεση με αυτές τις εξελίξεις, στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης παρατηρείται περιορισμένη απελευθέρωση των αγορών, στοιχειώδεις διασυνοριακές συναλλαγές, ενώ δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμη τα αντίστοιχα προηγμένα συστήματα χρηματιστηριακών συναλλαγών.

Το περιβάλλον της αγοράς ενέργειας στην Ελλάδα μορφοποιήθηκε ριζικά στις 15 Ιανουαρίου 2018, οπότε και ψηφίστηκε στη Βουλή το πολυνομοσχέδιο, που συμπεριελάμβανε το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ). Ο νέος φορέας αναμένεται να αντικαταστήσει το σημερινό σύστημα της υποχρεωτικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ).

Η κυριότερη αγορά ενέργειας στην Ελλάδα είναι αυτή της ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που την καθιστά πυλώνα στήριξης, πάνω στον οποίο αναμένεται να προσκολληθούν και οι λοιπές αγορές, όπως αυτή του φυσικού αερίου. Μέχρι τα τέλη Απριλίου αναμένεται να μεταβιβαστούν οι αρμοδιότητες της λειτουργίας του ΛΑΓΗΕ στο ΕΧΕ.

Μετά την ολοκλήρωση της απόσχισης του κλάδου ηλεκτρικής ενέργειας, οι αρμοδιότητες του ΛΑΓΗΕ θα επικεντρώνονται πλέον στη διαχείριση των ΑΠΕ και των εγγυήσεων προέλευσης. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, ο ΛΑΓΗΕ θα συμμετάσχει με ποσοστό 35% στη νέα εταιρεία, διασφαλίζοντας έτσι τη συμμετοχή του ελληνικού Δημοσίου.

Οι τέσσερις νέες αγορές που ορίστηκαν στη θέση του υφιστάμενου ΗΕΠ είναι οι εξής: Αγορά Επόμενης Ημέρας, Ενδοημερήσια Αγορά, Προθεσμιακή Αγορά και Αγορά Εξισορρόπησης. Μέσω της υπάρχουσας λειτουργίας της αγοράς, τα περιθώρια ουσιαστικής διαφοροποίησης του ενεργειακού κόστους για τους συμμετέχοντες είναι περιορισμένα. Εν αντιθέσει, οι προαναφερθείσες νέες αγορές αναμένεται να προσδώσουν τα κατάλληλα εργαλεία διαχείρισης κινδύνου στους συμμετέχοντες, γεγονός που συνεπάγεται περισσότερη ευελιξία.

Υπό αυτό το πρίσμα, το ΕΧΕ αναμένεται να λειτουργήσει ως μία κεντρική πλατφόρμα ανάληψης και διαχείρισης ρίσκου για όλους τους συμμετέχοντες της αγοράς, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να διαφοροποιήσουν το μεταβλητό τους κόστος και την τιμολογιακή τους πολιτική. Αναμφίβολα, δεδομένης της ριζικής αλλαγής στο επικείμενο δομικό πλαίσιο της αγοράς, όλοι οι συμμετέχοντες θα επιδιώξουν να εντείνουν την τεχνογνωσία και τις υποδομές τους στην εμπορία ενέργειας και να αναπτύξουν νοοτροπία ανάληψης και στρατηγικής διαχείρισης ρίσκου, η οποία, εν αντιθέσει με τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες εξελίξεις, βρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο στον ελλαδικό χώρο.

Οσον αφορά στην περίπτωση των Βαλκανίων, όπου σήμερα λειτουργούν οι προαναφερθείσες μεμονωμένες αγορές, και δεδομένου ότι οι τιμές των ενεργειακών προϊόντων θα παρουσιάσουν μεγάλο ποσοστό σύγκλισης, θα υφίσταται το βασικό χαρακτηριστικό για την ύπαρξη μίας κεντρικής πλατφόρμας συναλλαγών στη χρηματοπιστωτική αγορά της Ελλάδας. Επιπλέον, καθώς η ρευστότητα είναι η κινητήριος δύναμη οποιασδήποτε χρηματιστηριακής αγοράς, όσο μεγαλύτερη θα είναι η ρευστότητα, τόσο χαμηλότερες θα είναι οι χρεώσεις των συναλλαγών. Βάσει των προαναφερθέντων, το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό είναι καίριας σημασίας και πρέπει να λειτουργήσει ως στρατηγική επιδίωξη της Ελλάδας.

Επιπροσθέτως, η περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι μια σχετικά μικρή αγορά, όπου μία κεντρική πλατφόρμα συναλλαγών μπορεί να αποδειχθεί αρκετή για την κάλυψη των αναγκών της. Βασιζόμενοι στον στόχο να μετατραπεί η χώρα μας σταδιακά σε ενεργειακό κόμβο της περιοχής, η σύσταση του ΕΧΕ θεωρείται κομβικής σημασίας.

Εν κατακλείδι, μία ρευστοποιημένη, ανταγωνιστική και διαφανής αγορά υποστηρίζει τις μελλοντικές επενδύσεις και συμβάλλει στη μεγέθυνση της συνολικής οικονομικής ευημερίας των διασυνδεδεμένων αγορών.

* Ο δρ Κώστας Ανδριοσόπουλος είναι καθηγητής, διευθυντής στο Ερευνητικό Κέντρο Ενεργειακής Διοίκησης (Research Centre for Energy Management) στο ESCP Europe Business School του Λονδίνου.
* Ο κ. Φίλιππος Ιωαννίδης είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με ειδίκευση στα Οικονομικά της Ενέργειας.

ΠΗΓH: Καθημερινή