Οικονομική κρίση, ενεργειακή φτώχεια και «brain drain» βελτίωσαν το περιβαλλον…  

Του Κώστα Βουτσαδάκη/

Χαμηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με τις χώρες του ΟΟΣΑ, που οφείλονται όμως κυρίως στην οικονομική κρίση, βελτίωση του δείκτη των δασών ως προς τον πληθυσμό (εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού λόγω μετανάστευσης), σπάταλη διαχείριση του νερού και σημαντικό ποσοστό ειδών που απειλούνται από εξαφάνιση περιλαμβάνει η «ακτινογραφία» του ελληνικού περιβάλλοντος, όπως προκύπτει από έκθεση του ΟΟΣΑ που επεξεργάστηκαν οι υπηρεσίες του ΣΕΒ.

Πρόκειται για την έκθεση How’s life, 2017 (Μάιος 2018) που αξιολογεί τη βιωσιμότητα μιας χώρας και τη μελλοντική ευημερία των πολιτών της, εξετάζοντας δείκτες που αφορούν στη διαθεσιμότητα κεφαλαιακών αποθεμάτων φυσικών, ανθρώπινων, οικονομικών και κοινωνικών πόρων.

Στη συνολική κατάταξη η Ελλάδα κατατάσσεται τελευταία (35η) μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ ενώ οι καλύτερες επιδόσεις της χώρας μας καταγράφονται στον τομέα του φυσικού κεφαλαίου, όπου βρίσκεται στην 13η θέση από το τέλος.

Φυσικοί πόροι

Αναλυτικά, όσον αφορά στους φυσικούς πόρους τα στοιχεία δείχνουν ότι η Ελλάδα εκπέμπει (2015) 8,4 τόνους κατά κεφαλήν αερίων του θερμοκηπίου σε ισοδύναμα CO2 (διοξειδίου του άνθρακα), κατά τη διαδικασία της εγχώριας παραγωγής. Πρόκειται για 6 αέρια συνολικά: διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο περιλαμβανομένων αερίων από στερεά απόβλητα, κτηνοτροφία, εξόρυξη σκληρού άνθρακα και λιγνίτη, ρυζοκαλλιέργειες, γεωργία και διαρροές από σωλήνες μεταφοράς φυσικού αερίου, διοξείδιο του αζώτου στη χημική βιομηχανία, και άλλα βιομηχανικά αέρια όπως υδροφθοράνθρακες, υπερφθοράνθρακες και εξαφθοριούχο θείο, που σταθμίζονται για τη δυνατότητά τους να προκαλούν «υπερθέρμανση» του πλανήτη.

Εκπομπές αερίων

Οι εκπομπές τέτοιων αερίων είχαν στο παρελθόν (μέσα της δεκαετίας του 2000) ανέλθει και σε 10-12 τόνους κατά κεφαλήν. Η μείωση στη δεκαετία που διανύουμε οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ύφεση της ελληνικής οικονομίας (-25% μείωση του ΑΕΠ), χωρίς αυτό να αποκλείει και αποκλιμάκωση λόγω αυστηρότερης εφαρμογής περιβαλλοντικών κανόνων. Σημειώνεται ότι ο μέσος σταθμικός όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ (στάθμιση με βάση τον πληθυσμό) είναι άνω των 12 τόνων κατά κεφαλή, που είναι συνάρτηση, σε μεγάλο βαθμό, της βιομηχανικής ανάπτυξης των χωρών του ΟΟΣΑ. Σημειώνεται ότι πριν την κρίση (2007), ο μέσος όρος στον ΟΟΣΑ ήταν 14 τόνοι κατά κεφαλή. Η Ελλάδα, επίσης, στο επίπεδο της κατανάλωσης, «χρεώνεται» με εκπομπές 9,1 τόνων διοξειδίου του άνθρακα κατά κεφαλή, έναντι 11,1 τόνων κατά κεφαλή στη μέση χώρα του ΟΟΣΑ, με πληθυσμιακή στάθμιση. Αυτό περιλαμβάνει το διοξείδιο του άνθρακα που εκπέμπεται στην εγχώρια παραγωγική διαδικασία συν αυτό που παράγεται στο εξωτερικό και ενσωματώνεται στις ελληνικές εισαγωγές.

Δάση

Όσον αφορά στα δάση, η Ελλάδα (2014) διαθέτει 3,7 km2 (τετραγωνικά χιλιόμετρα) ή 3700 στρέμματα δασικών εκτάσεων ανά χίλιους κατοίκους, με τα σχετικά μεγέθη να είναι σε ελαφρώς ανοδική πορεία, προφανώς λόγω σταδιακής μείωσης του πληθυσμού στα χρόνια της κρίσης, και παρά την εκδήλωση πυρκαγιών κάθε καλοκαίρι. Ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ ανέρχεται σε 8,5 km2 δασικών εκτάσεων ανά 1000 κατοίκους, με τον Καναδά να διαθέτει 97,5 km2 , την Αυστραλία 52,7 km2, τη Φινλανδία 40,5 km2 , τη Σουηδία 28,9 km2, και τη Νορβηγία 23,5 km2 . Σημειώνεται ότι στις ανωτέρω χώρες, όπως και στον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, παρατηρείται σχετική αποψίλωση των δασικών εκτάσεων ανά χίλιους κατοίκους στη 10ετία μέχρι το 2014.

Νερό

Όσον αφορά στους ανανεώσιμους (αποκλειστικά από βροχές) υδάτινους πόρους, που περιλαμβάνουν τη ροή υδάτων ποταμιών και ανάβλυση υδάτων από τον υδροφόρο ορίζοντα, μαζί με τις σχετικές ποσότητες ροών από γειτονικές χώρες, η Ελλάδα διαθέτει 6,3 χιλ. m3 κατά κεφαλήν (μέσο ετήσιο μέγεθος στη μακροχρόνια περίοδο) έναντι 9,1 χιλ. m3 κατά κεφαλήν στον ΟΟΣΑ. Η χώρα με τους περισσότερους υδάτινους πόρους είναι η Ισλανδία (518, 2 χιλ. m3 κατά κεφαλήν), η Ν. Ζηλανδία (105,6 χιλ.), ο Καναδάς (97,6 χιλ.), ενώ στις ευρωπαϊκές χώρες προηγούνται η Νορβηγία (80,1 χιλ.) και Σουηδία (19 χιλ.). Οι ΗΠΑ διαθέτουν 7,7 χιλ. m3  κατά κεφαλήν, ενώ οι μεγάλες πληθυσμιακά ευρωπαϊκές χώρες δεν διαθέτουν παρά περιορισμένες ποσότητες (Γαλλία 3 χιλ., Γερμανία 2,3 χιλ., Ιταλία 1,9 χιλ., Ισπανία 2,4 χιλ., κ.ο.κ.). Από τις ετήσιες αυτές ροές υδάτων ένα μέρος αντλείται και χρησιμοποιείται για την άρδευση καλλιεργήσιμων εκτάσεων, για βιομηχανική χρήση καθώς και για παροχή νερού στον πληθυσμό. Η Ελλάδα, εν προκειμένω, χρησιμοποιεί 869 m3 κατά κεφαλή, με τον μέσο όρο στον ΟΟΣΑ να ανέρχεται σε 812 m3 κατά κεφαλή, αν και διαθέτει λιγότερα αποθέματα υδάτων, ένδειξη υπερκατανάλωσης και σπατάλης. Σημειώνεται ότι υπάρχουν χώρες με υψηλή κατανάλωση (ΗΠΑ: 1582 m3  κατά κεφαλή), αν και δεν διαθέτουν αντιστοίχως μεγάλα αποθέματα υδάτων (7,7 χιλ. m3 κατά κεφαλήν). Αντίθετα, το Ισραήλ, που δεν έχει μεγάλη διαθεσιμότητα υδάτων, λόγω κλίματος, ξοδεύει μόνο 155 m3 κατά κεφαλή, χρησιμοποιώντας το νερό με μεγάλη αποτελεσματικότητα.

Απειλούμενα είδη

Τέλος, στο ζήτημα των ειδών υπό εξαφάνιση, τα απειλούμενα είδη στην Ελλάδα περιλαμβάνουν το 25,2% των θηλαστικών ζώων, το 14,1% των πτηνών και το 4,4% των αγγειόσπερμων φυτών, όπου στα «απειλούμενα» περιλαμβάνονται όχι μόνο είδη που είναι υπό εξαφάνιση, αλλά  και είδη σε κίνδυνο εξαφάνισης. Για λόγους σύγκρισης και μόνο, στην Ισπανία απειλούνται με εξαφάνιση το 18,3% των θηλαστικών, το 20,5% των πουλιών και το 15% των αγγειόσπερμων φυτών. Τα σχετικά μεγέθη για τη Γερμανία είναι 34,4%, 35,6% και 27,4% αντιστοίχως. Όλα τα δεδομένα συλλέγονται από τα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ και εναρμονίζονται καταλλήλως.