Μελέτη στατικής επάρκειας: Κλειδί για τις νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων- Σε ποιες κατασκευές είναι υποχρεωτική και σε ποιες όχι. Ο ρόλος πολιτικών μηχανικών και αρχιτεκτόνων 

Το σχέδιο νόμου του ΥΠΕΝ, «έλεγχος και προστασία του δομημένου περιβάλλοντος», που βρίσκεται ήδη στο στάδιο της επεξεργασίας του από την αρμόδια Επιτροπή της  Βουλής, μετά από πολλά χρόνια τέλματος επιχειρεί να ανοίξει  αισιόδοξη προοπτική στην κατασκευαστική αγορά, με αιχμή την στατική και ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων. Με  το νέο νομοσχέδιο,

-αλλάζουν  θεαματικά τα δεδομένα, όσον αφορά την αντιμετώπιση από την πολιτεία των προς νομιμοποίηση αυθαίρετων κατασκευών, καθώς γίνεται καθοριστικός ο παράγοντας της ασφάλειας της κατασκευής τους. Και παράλληλα,

-ανατρέπονται οι μέχρι τώρα ισορροπίες μεταξύ των κλάδων των μηχανικών, που ασχολούνται με τις ιδιωτικές κατασκευές και τις νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων, κυρίως οι ισορροπίες μεταξύ των αρχιτεκτόνων και πολιτικών μηχανικών.

Εξ αντικειμένου, ο κλάδος των πολιτικών μηχανικών, παίρνει  ηγετική θέση στις εξελίξεις, αφού σε αυτόν ανήκει το πεδίο της επιστημονικής τεκμηρίωσης της στατικής επάρκειας των κατασκευών. Χωρίς όμως να αποκλείονται από την ύλη των νομιμοποιήσεων αυθαιρέτων οι αρχιτέκτονες, αφού για μεγάλο και σημαντικό πλήθος υπαγωγής κατασκευών στις διατάξεις του νέου νομοσχεδίου απαιτείται μόνον τεχνική έκθεση του μηχανικού.

Κλειδί των εξελίξεων είναι ο  στατικός έλεγχος των παραβάσεων, που σύμφωνα με το νέο νομοσχέδιο, όπως το ecopress.gr παρουσιάζει αναλυτικά στο ρεπορτάζ που ακολουθεί, είναι υποχρεωτικός για την μεγάλη πλειοψηφία των μετά το 1983 κατασκευών. Τόσο για ακίνητα, που έχουν ήδη ενταχθεί στο νόμο 4178/2013, όσο και για τη νέα «φουρνιά» ακινήτων, που θα ενταχθούν στις διαδικασίες νομιμοποίησης αυθαιρέτων, με το νέο σχέδιο νόμου του ΥΠΕΝ.

Το νέο νομοσχέδιο προβλέπει αφενός μεν ως υποχρεωτική την κατάθεση μελέτης στατικής επάρκειας των προς νομιμοποίηση αυθαιρέτων αφετέρου δε γενναία κίνητρα,  μείωσης από 30 έως 60% του προστίμου, αν για την υπαγωγή αυθαίρετων κατασκευών και χρήσεων ολοκληρωθούν οι προβλεπόμενες εργασίες στατικής ενίσχυσης, σύμφωνα με  την εκπονηθείσα στατική μελέτη του μηχανικού. Αυτό σημαίνει ότι οι ιδιοκτήτες αποκτούν πλέον ένα ισχυρότατο κίνητρο, να συνδυάσουν τη νομιμοποίηση του ακινήτου τους, με εργασίες στατικής και συνακόλουθα ενεργειακής αναβάθμισης.

Πρέπει να σημειωθεί ότι και στο πλαίσιο του 4178/2013, μετά από πολλές ενστάσεις του υπουργείου Οικονομικών, κατ επιταγή των δανειστών της χώρας – γνωστοί τότε ως «τρόικα» και σήμερα ως «θεσμοί» –  εκδόθηκε κοινή υπουργική απόφαση, με την οποία επιχειρήθηκε να λειτουργήσουν κίνητρα στατικής και ενεργειακής βελτίωσης με συμψηφισμό εργασιών και προστίμων των προς νομιμοποίηση αυθαιρέτων. Τα αποτελέσματα όμως στην πράξη αποδείχθηκαν από πενιχρά έως και ανύπαρκτα.

Η  ενεργοποίηση της πρόβλεψη του νέου νομοσχεδίου θεαματικής μείωσης του προστίμου στην περίπτωση της υλοποίησης των  εργασιών στατικής και ενεργειακής αναβάθμισης επίσης παραπέμπεται στην έκδοση υπουργικής απόφασης του ΥΠΕΝ. Αλλιώς τα κίνητρα και οι θετικές προοπτικές της κατασκευαστικής αγοράς μένουν ξανά στον αέρα. Οι πληροφορίες από το ΥΠΕΝ εκπέμπουν αισιόδοξα μηνύματα ότι η απόφαση θα εκδοθεί άμεσα και δεν θα κολλήσει πάλι, όπως στο παρελθόν μεταξύ Μεσογείων και πλατείας Συντάγματος. Αυτό βέβαια μένει να αποδειχθεί.

Στο μεταξύ το γεγονός ότι η σύνταξη της μελέτης στατικής επάρκειας για την μεγάλη πλειοψηφία των κατασκευών με το νέο νομοσχέδιο είναι υποχρεωτική  και προϋπόθεση για την υποβολή του φακέλου νομιμοποίησης της, κάνει τους εμπνευστές της νέας ρύθμισης στο ΥΠΕΝ να εκτιμούν ότι αυτή τη φορά η προσπάθεια θα έχει σημαντικά αποτελέσματα και ότι θα ανοίξει την αγορά των κατασκευαστικών εργασιών στατικής και ενεργειακής αναβάθμισης.

Πιστεύεται επίσης ότι το οικονομικό κίνητρο, μίας μεγάλης  μείωσης του προστίμου είναι ισχυρό και παρά την συνεχιζόμενη οικονομική  καχεξία των ελληνικών νοικοκυριών θα λειτουργήσει ενθαρρυντικά για τους ιδιοκτήτες.

Σε κάθε περίπτωση, λένε οι ίδιες πηγές ότι οι ιδιοκτήτες δεν θα έχουν καμία διαφυγή, παρά να λάβουν πολύ σοβαρά υπόψη τους, ότι μετά την εκπόνηση της μελέτης στατικής επάρκειας αναλαμβάνουν ακέραια την ευθύνη για αυτούς, τις οικογένειες τους και οτιδήποτε προκύψει, όσον αφορά τη στατική ασφάλεια του ακινήτου τους.

Σε ποιες περιπτώσεις είναι υποχρεωτική η μελέτη στατικής επάρκειας

Το σχέδιο νόμου του ΥΠΕΝ εξαιρεί προκαταβολικά από την υποχρεωτική μελέτη στατικής επάρκειας τα αυθαίρετα των κατηγοριών 1, 2 και 3. Δηλαδή

1) αυθαίρετες κατασκευές σε κτίριο με επικρατούσα χρήση κατοικία, που υφίστανται  πριν από το έτος 1975,

2) αυθαίρετες κατασκευές που υφίστανται  πριν από την  1η.1.1983 και

3) αυθαίρετες μικρές παραβάσεις,

όπως και τα  κτίρια σπουδαιότητας Σ1 σύμφωνα με τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό ( ΕΑΚ ).

Από εκεί και πέρα, λοιπόν λέει το νομοσχέδιο, ότι  μελέτη στατικής επάρκειας πραγματοποιείται για κάθε κατασκευή, που ανήκει σε μία από τις κατωτέρω περιπτώσεις

• Σε κάθε ανεξάρτητη κατασκευή που είναι εξ’ ολοκλήρου αυθαίρετη.
• Στις αυθαίρετες κατασκευές που έχουν υπαχθεί στο ν. 4178/2013 και, με βάση ένα τουλάχιστον από τα υποβληθέντα Δελτία Ελέγχου Δομικής Τρωτότητας Αυθαιρέτου (ΔΕΔΟΤΑ) που την αφορούν, κατατάσσεται σε μέσης (Μ) ή υψηλής (Υ) προτεραιότητας περαιτέρω ελέγχου.
• Για κάθε αυθαίρετη προσθήκη ή τροποποίηση ή αλλαγή χρήσης που έχει εκτελεστεί ή εγκατασταθεί σε κτίρια κατηγορίας σπουδαιότητας Σ2, Σ3 και Σ4, σύμφωνα με τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό.

Τι κερδίζουν όσοι υλοποιήσουν τη μελέτη στατικής επάρκειας

Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι αν για την υπαγωγή αυθαίρετων κατασκευών και χρήσεων ολοκληρωθούν οι προβλεπόμενες εργασίες προσαρμογής:

α)  με βάση  την απόφαση της Επιτροπής Ελέγχου Αυθαίρετων Κατασκευών, β) με βάση  την απόφαση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής ή του Περιφερειακού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής ή του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής για τις αυθαίρετες κατασκευές ή χρήσεις σε διατηρητέα κτίρια, τότε:

Tο ενιαίο ειδικό πρόστιμο μειώνεται κατά το κόστος, όπως αυτό υπολογίζεται σύμφωνα με το Παράρτημα Β, των εργασιών προσαρμογής και μέχρι 50% αυτού, εξαιρουμένου του παραβόλου  εφόσον προσκομιστεί  βεβαίωση της Επιτροπής ή των Συμβουλίων ότι οι εργασίες προσαρμογής υλοποιήθηκαν προσηκόντως.

Αν για την υπαγωγή αυθαίρετων κατασκευών και χρήσεων ολοκληρωθούν οι προβλεπόμενες εργασίες στατικής ενίσχυσης σύμφωνα με  την εκπονηθείσα στατική μελέτη μηχανικού, το ενιαίο ειδικό πρόστιμο μειώνεται κατά το κόστος αυτών και έως:

α) 60% σε περιοχές σεισμικής επικινδυνότητας 3,

β) 50% σε περιοχές σεισμικής επικινδυνότητας 2,

γ) 30% σε περιοχές σεισμικής επικινδυνότητας 1.

Αν για την υπαγωγή αυθαίρετων κατασκευών και χρήσεων ολοκληρωθούν εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης με βάση μελέτη αρμόδιου  μηχανικού, το ενιαίο ειδικό πρόστιμο μειώνεται κατά το κόστος αυτών και έως

α) 50% για υπερβάσεις έως 250 τ.μ. σε οριζόντιες ή κάθετες ιδιοκτησίες με χρήση κατοικίας  και έως 500 τ.μ. σε οριζόντιες ή κάθετες ιδιοκτησίες με άλλες χρήσεις πλην κατοικίας,

β) 30% για υπερβάσεις άνω των ανωτέρω αναφερομένων.

Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας προσδιορίζεται κάθε θέμα σχετικό με την εφαρμογή του παρόντος, η μείωση των συντελεστών του ενιαίου ειδικού προστίμου, καθώς και η πρόβλεψη περιπτώσεων μείωσης του προστίμου για ειδικές κατηγορίες.

Σε ποιες περιπτώσεις δεν είναι υποχρεωτική η μελέτη στατικής επάρκειας

Προβλέπεται  ότι για την υπαγωγής αυθαίρετης κατασκευής ή αυθαίρετης αλλαγής χρήσης στις διατάξεις του νέου  νομοσχεδίου του ΥΠΕΝ δεν απαιτείται υποβολή μελέτης στατικής επάρκειας αλλά τεχνική έκθεση αρμόδιου μηχανικού στις εξής περιπτώσεις:

• Μετατροπή ημιυπαίθριου χώρου σε κλειστό,
• Διαμερισμάτωση ή αλλαγή διαρρύθμισης χώρου, που δεν επιφέρει αύξηση μόνιμου φορτίου πάνω από 10% στην επιφάνεια στην οποία έχει συντελεστεί η παρέμβαση,
• Πατάρια ισογείου που είναι στατικά ανεξάρτητα από το φέροντα οργανισμό του κτιρίου και πατάρια υπερκείμενων ορόφων όταν το συνολικό ίδιο βάρος δεν επιφέρει αύξηση του μόνιμου φορτίου της υποκείμενης πλάκας πάνω από 15%. Στην περίπτωση αυτή εξετάζεται η σύνδεση με στοιχεία του φέροντος οργανισμού, τα οποία και θα ενισχύονται για ενδεχόμενες τοπικές αστοχίες,
• Πρόβολοι με προσαύξηση μέχρι 30% του εμβαδού τους και μέχρι 20% του πλάτους τους,
• Κατασκευή στο δώμα κτιρίων μέχρι το 20% της επιφάνειας αυτού,με μεγιστη επιφανεια τα 100 μ2
• Υπόγειοι χώροι μέγιστης επιφανείας έως αυτής του ισογείου, κατασκευασμένοι με περιμετρικούς τοίχους από μπατική τοιχοποιία ή οπλισμένο σκυρόδεμα, τα οποία καλύπτουν τουλάχιστον το 75% της περιμέτρου,
• Αλλαγή χρήσης με την προϋπόθεση ότι δεν διαφοροποιείται η κατηγορία σπουδαιότητας και η οποία δεν επιφέρει αθροιστική αύξηση των κινητών και μόνιμων φορτίων πάνω από 30% του μόνιμου φορτίου πριν από την παρέμβαση,
• Μετατροπή πιλοτής σε κλειστό χώρο με προσθήκη περιμετρικών τοίχων από μπατική τοιχοποιία ή οπλισμένο σκυρόδεμα, το οποίο καλύπτει τουλάχιστον το 75% της περιμέτρου,
• Υπόγεια που ξεμπαζώθηκαν και είναι κατασκευασμένα με περιμετρικούς τοίχους από μπατική τοιχοποιία ή οπλισμένο σκυρόδεμα, το οποίο καλύπτει τουλάχιστον το 75% της περιμέτρου,
• Σοφίτες με την προϋπόθεση ότι, από τον έλεγχο του συνολικού σεισμικού φορτίου (τέμνουσα βάσης) μετά την προσθήκη των αυθαίρετων κατασκευών στο σύνολο του κτιρίου, προκύπτει ότι αυτό δεν υπερβαίνει το 1,20 του αντίστοιχου σεισμικού φορτίου του υφιστάμενου κτιρίου, χωρίς τις αυθαίρετες κατασκευές. Στην περίπτωση αυτή εξετάζεται και η επάρκεια των φερόντων στοιχείων της σοφίτας, καθώς και η σύνδεσή τους με το φέροντα οργανισμό του υφιστάμενου κτιρίου.

Το σχέδιο νόμου του ΥΠΕΝ προβλέπει επίσης ότι η μελέτη στατικής επάρκειας μπορεί να υποβάλλεται μέσα σε προθεσμία τριών (3) ετών από την ημερομηνία υπαγωγής για τα κτίρια σπουδαιότητας Σ4, Σ3 και πέντε (5) ετών για τα κτίρια σπουδαιότητας Σ2.

Για τα κτίρια που έχουν ήδη υπαχθεί στο ν. 4178/2013, η υποχρέωση υποβολής μελέτης στατικής επάρκειας ή τεχνικής έκθεσης, εφόσον αυτή απαιτείται υποβάλλεται κατά την ολοκλήρωση της ηλεκτρονικής ταυτότητας του κτιρίου