Κορυδαλλός: η έκταση των φυλακών να μην παραδοθεί στη βούληση των επενδυτών

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Το ότι θα φύγουν οι φυλακές από τον Κορυδαλλό είναι αποφασισμένο. Το ότι θα πάνε στις υπώρειες των λόφων πάνω από τον Ασπρόπυργο είναι επίσης αποφασισμένο. Αυτό που μένει είναι η μελλοντική αξιοποίηση, με ότι σημαίνει αυτό, του όλου χώρου των σημερινών φυλακών. Χωρίς καμία προκατάληψη, ούτε για την ιστορική μνήμη.

Οι φυλακές Κορυδαλλού σήμερα

Προέχει να πάρουν ανάσες οι ταλαιπωρημένοι κάτοικοι του Κορυδαλλού που μια ζωή φυλακές έβλεπαν στο ξύπνημά τους και φυλακές το βράδυ. Δικαιούνται τώρα ένα νέο ξεκίνημα χωρίς σκιές από το παρελθόν και χωρίς βασικό κριτήριο την προσέλκυση επενδυτών.

Καλό είναι να θυμόμαστε ότι η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων δεν τελειώνει στον Κεραμεικό αλλά φτάνει μέχρι την Ακαδημία Πλάτωνος.

Ευκαιρίες σε αναμονή

Υπάρχουν ακόμα μεγάλοι ελεύθεροι χώροι στο λεκανοπέδιο που περιμένουν την αξιοποίηση τους. Και σημαντικά σε μέγεθος κτίρια και συγκροτήματα κτιρίων που και αυτά περιμένουν νέες χρήσεις ή την κατεδάφιση τους. Όλα αυτά αντιπροσωπεύουν ευκαιρίες για έργα πνοής που θα κάνουν τη διαφορά αρκεί να θελήσει η Πολιτεία να πάρει γενναίες αποφάσεις, και να το θελήσουμε και εμείς. Γιατί, συχνά, είμαστε μάρτυρες «κοινωνικής απάθειας και πλήρους αδιαφορίας για την αναγκαιότητα πνευμόνων πρασίνου και ελεύθερων δημόσιων χώρων» [Ελεύθεροι χώροι /Γιώργος Σταματόπουλος /Εφημερίδα των Συντακτών 24.11.2019].

Ευκαιρίες υπάρχουν και θα παρουσιάζονται και άλλες. Είμαστε, όμως, έτοιμοι; Έτοιμοι να τις διαχειριστούμε, ή θα αρχίσουμε να ερίζουμε, και όταν αλλάξει η όποια κυβέρνηση, πάλι από την αρχή. Σε νέα βάση θα μας πούνε, πάντα βέβαια για το καλό της Αθήνας. Και ο χρόνος θα κυλάει, πάντως όχι για το καλό της Αθήνας.

Εδώ στον Ασπρόπυργο θα μετεγκατασταθούν οι φυλακές

Μεγάλο ερωτηματικό θα παραμένει πάντα ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τους ελεύθερους χώρους. Αν είμαστε πεπεισμένοι ότι το πράσινο και οι ελεύθεροι χώροι αποτελούν την πεμπτουσία κάθε σχεδιασμού, τότε η διατήρηση και διαμόρφωση τυχόν υφιστάμενων κτιρίων, και η κατασκευή νέων κτιρίων που θα αποφέρουν εισόδημα, δικαιολογείται μόνο στο βαθμό που θα εξασφαλίζουν την δαπάνη των έργων και τη μελλοντική συντήρηση κτιρίων και πρασίνου. Από κει και πέρα ανοίγονται άλλες δυνατότητες, με μεγαλύτερη δόμηση και λιγότερους ελεύθερους χώρους και με συμμετοχή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Όλα είναι θέματα αποφάσεων και κριτικής αξιολόγησης. Σε καμιά, όμως, περίπτωση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η παράδοση αυτών των πολύτιμων ελεύθερων χώρων για τη δημιουργία ακόμα μερικών εμπορικών κέντρων, ή επενδύσεων αμφιβόλου κοινωνικού οφέλους. Σε αυτές τις αναπλάσεις, ας παραμείνει η κλίμακα ανθρώπινη και αφετηρία του σχεδιασμού ο πολίτης αυτής της πόλης. Με παρεμφερή κριτήρια θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και η όποια αξιοποίηση των ανενεργών κτιρίων, χωρίς να αποκλείεται και η κατεδάφιση τους για περιπτώσεις μη διατηρητέων κτιρίων.

Πυρκαλ: «πυροβολούν» τους ελευθέρους χώρους και «σκοτώνουν» το κέντρο της Αθήνας

Τα παραδείγματα που αναφέρονται είναι ενδεικτικά του αναξιοποίητου πλούτου που μας περιβάλλει.

Ακαδημία Πλάτωνος

Είναι πια καιρός να ολοκληρωθεί η αναβάθμιση του πάρκου των 135 στρεμμάτων που περιβάλει τον μοναδικό για την Αθήνα, και τον κόσμο ολόκληρο, αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος, τον χώρο όπου είχε ιδρυθεί από τον Πλάτωνα το πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου. Ελπίδα να μπορέσει επίσης να υλοποιηθεί κατάλληλη σήμανση που να συνδέει, μέσα από τον πυκνοδομημένο πολεοδομικό ιστό, την Ακαδημία Πλάτωνος με τον Κεραμεικό, ολοκληρώνοντας έτσι την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας. Πρόβλημα παραμένουν η οδός Κρατύλου που ακόμα διασχίζει τον χώρο και θα πρέπει να υπογειοποιηθεί, καθώς και τα ποικίλα συμφέροντα με βλέψεις στην περιοχή.

Φυλακές Κορυδαλλού

Ίσως δεν είναι γνωστή σε όλους η ακριβής θέση των φυλακών Κορυδαλλού, ούτε ότι δεν βρίσκονται περιφερειακά στα όρια του ομώνυμου δήμου, αλλά στην καρδία του αστικού ιστού και πολύ κοντά σε τρείς σημαντικές πλατείες. Και ότι σε όμορα οικόπεδα στεγάζονται Δημαρχείο, Λύκειο, Γυμνάσιο, Δημοτικό, ΙΕΚ, Παιδικός Σταθμός, Κλειστό Γυμναστήριο, ακόμα και θέατρο. Η μετεγκατάσταση των φυλακών είναι, περισσότερο από ποτέ, επιτακτική, όπως είναι κατάδηλο αν περπατήσει κανείς τους γύρω δρόμους, οπότε γίνεται ολοφάνερη η ανωμαλία της σημερινής θέσης των φυλακών.

Ευτυχώς, πλησιάζει η ώρα της απομάκρυνσης. Η νέα τους θέση, στο πρώην στρατόπεδο «Αμερικάνικης Ευκολίας» στον Ασπρόπυργο, έχει βρεθεί, και έχουν ξεκινήσει οι σχετικές διαδικασίες. Δεν θα αργήσει, συνεπώς, η μέρα που θα πρέπει να παρθούν αποφάσεις – τι θα γίνει με τα κτίρια και τι θα γίνει με την δίδυμη έκταση ανδρικών και γυναικείων φυλακών που έχουν συνολική επιφάνεια 118 στρεμμάτων. Το διακύβευμα είναι τεράστιο. Εκτιμάται ότι μόνο ένας διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, με κριτική επιτροπή κύρους, θα μπορέσει να δώσει την απάντηση. Πρώτες σκέψεις είναι ότι δεν έχει νόημα να διατηρηθούν, χάριν της αποκαλούμενης ιστορικής μνήμης, τα υφιστάμενα κτίρια. Η δαιδαλώδης διάταξή τους δεν προσφέρεται για αποτελεσματικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Αυτό που χρειάζεται είναι μια εμπνευσμένη συνολική λύση με πρώτο το πράσινο και τις κοινωνικές ανάγκες. Ίσως και με υπόγεια και υπέργεια σύνδεση των εκατέρωθεν της Οδού Σολωμού οικοπεδικών εκτάσεων των σημερινών ανδρικών και γυναικείων φυλακών.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design