Κορυφογραμμές: αισθητικό τραύμα -Βραβευμένα κτήρια: αισθητική της ανθεκτικότητας 

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Η σημασία της ανεμπόδιστης συνέχειας των κορυφογραμμών. – Βραβευμένα κτήρια υπάρχουν – αλλά πόσοι τα ξέρουν;

Ciba-Geigy: Παλλήνη, Λεωφόρος Ανθούσας, Βραβείο ΥΧΟΠ – Β. Σγούτας (φωτ. αρχείου)

Κορυφογραμμές

Ο νόμος 3212/2003 άρθρο 10 είναι σαφής «….σε κορυφογραμμές το ανώτατο υψόμετρο των κτισμάτων απαγορεύεται να υπερβαίνει την κορυφογραμμή».

Κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας, δεν είναι λίγα τα κτίσματα που προεξέχουν από τις κορυφογραμμές των βουνών και, ιδιαίτερα, των λόφων της Αττικής. Παράδειγμα τα «βραχώδη» στα Τουρκοβούνια πάνω από το Ψυχικό και τη Φιλοθέη. Μπορεί τα κτίσματα που προεξέχουν να μην  είναι πολλά, όπως συμβαίνει στις κορυφογραμμές ορισμένων νησιών του Αιγαίου, αλλά είναι αρκετά για να διακόψουν την συνέχεια των κορυφογραμμών. Και αυτό είναι που έχει σημασία.

Πάρνηθα και Στρέφη απο τον Λυκαβηττό

Αδύνατον, πια, να διορθωθεί ο τραυματισμός του φυσικού ανάγλυφου όπου έχει ήδη συντελεστεί. Το μόνο που μπορεί να ευχηθεί κανείς είναι να απαιτούμε, εμείς οι πολίτες και ιδιαίτερα οι αρχιτέκτονες, την αυστηρή, στο μέλλον, τήρηση της νομοθεσίας, ακόμα και με κατεδαφίσεις. Το απαλό τοπίο της Αττικής, που ευτύχησε να κληρονομήσει η Αθήνα, δεν αντέχει άλλους αισθητικούς τραυματισμούς.

Και να θυμόμαστε πάντα την ιδιαίτερη ευαισθησία που είχε ο Πικιώνης για τις κορυφογραμμές, και ειδικότερα για την «κορυφογραμμή του Λυκαβηττού», όπως την αποκαλούσε.

Βραβευμένα κτήρια

Διαβάζουμε, ευτυχώς πιο συχνά τελευταία, για αρχιτεκτονικά βραβεία και τη βράβευση κατασκευασμένων κτηρίων. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται δημόσια η συμβολή των αρχιτεκτόνων στην αισθητική αναβάθμιση της πόλης. Εξ’ ίσου σημαντικό είναι να είναι εύκολα αναγνωρίσιμα και τα ίδια τα βραβευμένα κτήρια. Με κάποια διακριτική σήμανση πάνω στα κτήρια, ή στις περιτοιχίσεις τους, που να αναδείκνυε την βράβευση. Αν αυτό αρχίσει να γίνεται πράξη και ο θεσμός επεκταθεί, είναι βέβαιο ότι οι όποιες χαρακτηριστικές πλακέτες θα κινήσουν την περιέργεια, ακόμα και των μη μυημένων. Και θα τους φέρουν πιο κοντά στην αρχιτεκτονική και τη σημασία της. Θα μπορούσε κανείς έτσι να προσδοκά σε μια μελλοντικά πιο ευαισθητοποιημένη στην αρχιτεκτονική κοινή γνώμη, με όλα τα οφέλη που αυτό θα συνεπάγεται για το δομημένο περιβάλλον της πόλης.

Εκδόσεις Πατάκη, Οδός Πειραιώς, Βραβείο Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής – Α. Καλλίρη

Η τυποποίηση της σήμανσης σίγουρα θα συμβάλει στην αναγνωρισιμότητα. Αρχίζοντας από το χρώμα. Το καφέ χρώμα έχει με επιτυχία υιοθετηθεί για τους αρχαιολογικούς τόπους και τα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος μνημεία. Θα μπορούσε ένα άλλο χρώμα, γιατί όχι το κίτρινο, να χαρακτηρίζει όλα τα διατηρητέα. Και ένα τρίτο χρώμα, διακριτό από τα άλλα δύο, όλα τα βραβευμένα κτήρια. Στην υλοποίηση αυτού του εγχειρήματος ας σταθούν αρωγοί ιδιωτικοί φορείς, αλλά και ο ΣΑΔΑΣ και τα αρχιτεκτονικά περιοδικά, όπως οι «Δομές», που για πολλά χρόνια τώρα υπηρετούν αυτόν τον θεσμό.

Εθνική Τράπεζα, Οδός Αιόλου Μies van der Rohe Award – Ρ. Σακελλαρίδου, Μ. Παπανικολάου, Mario Botta

Είναι γνωστό ότι ορισμένα, σημαντικά για κάθε εποχή, κτήρια δεν αντέχουν στο χρόνο – ούτε ως προς την αισθητική τους, ούτε και ως προς την ποιότητα της κατασκευής τους. Κάνοντας εύκολα αναγνωρίσιμα τα σημαντικά κτήρια του παρελθόντος, θα είχαμε ένα αρχιτεκτονικό βαρόμετρο και για τις δύο αυτές παραμέτρους του «δομείν». Και ένα ισχυρό, για πολλά από αυτά, κίνητρο για τη συντήρηση τους.

Ciba-Geigy: Παλλήνη, Λεωφόρος Ανθούσας, Βραβείο ΥΧΟΠ – Β. Σγούτας (φωτ. αρχείου)

Η βράβευση κτηρίων στην Αθήνα, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, και η επισήμανση τους μέσα στον αστικό ιστό, θα ήταν ένα σημαντικό βήμα για τον μεταγενέστερο χαρακτηρισμό τους ως διατηρητέων. Σε πρώτη φάση θα λειτουργούσε σαν ασπίδα προστασίας από κατεδαφίσεις και από αδόκιμες επεμβάσεις, εφ’ όσον βέβαια υπήρχε κάποια σχετική νομοθετική ρύθμιση. Θα ήταν και ένα καλό ξεκίνημα για μια ευρύτερη νομοθετική προστασία της δουλειάς των αρχιτεκτόνων και τον επίσημο χαρακτηρισμό της ως πνευματικής ιδιοκτησίας.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του», από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design