«Lagomeal»: πως γίνονται από φονιάδες του βυθού χρήσιμο εμπορικό προϊόν

Της Ντίνας Καράτζιου/

Διπλό όφελος περιβαλλοντικό και οικονομικό, θα αποφέρει για τη χώρα το νέο πρωτοποριακό πρόγραμμα που συντονίζει το ΕΛΚΕΘΕ σε συνεργασία με το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». Το πρόγραμμα «Lagomeal» αντιμετωπίζει δισυπόστατα το πρόβλημα των εισβολικών θαλάσσιων ειδών που προσβάλλουν τα  ελληνικά θαλάσσια οικοσυστήματα:  Μειώνοντας τους πληθυσμούς και μετατρέποντας τα σε αξιοποιήσιμο είδος υψηλής εμπορικής αξίας.

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα με τα εισβολικά θαλάσσια είδη, τα οποία εκτοπίζουν τα ενδημικά και προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις στα θαλάσσια οικoσυστήματα και την αλιεία, θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει ένα καινούργιο ερευνητικό πρόγραμμα το οποίο φέρει την ονομασία «Lagomeal».

Κορυφαία ερευνητικά κέντρα

Στο έργο θα συμπράξουν δύο από τα κορυφαία ερευνητικά κέντρα της χώρας. To ΕΛΚΕΘΕ που έχει και  το συντονισμό του ερευνητικού προγράμματος, με το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (ΙΘΑΒΒΥΚ) και το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων (ΙΘΑΒΙΠΕΥ) και το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» με το Ινστιτούτο Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας (ΙΝΝ). Επίσης, στο πρόγραμμα θα συμμετέχει η εταιρεία ΝΑΥΣ η οποία θα εκπονήσει το Επιχειρησιακό Σχέδιο (Business Plan) για την ίδρυση ή επέκταση μονάδων παραγωγής ιχθυαλεύρου.

Στόχος

Στόχος του προγράμματος είναι η μετατροπή του λαγοκέφαλου από μη βρώσιμο ψάρι που εκτοπίζει ή/και τρέφεται με εμπορικά είδη, σε ένα «αξιοποιήσιμο ψάρι», που δε θα απορρίπτεται στη θάλασσα, καθώς  θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ιχθυαλεύρου μετά από απενεργοποίηση της τετροδοτοξίνης μίας πολύ  ισχυρής νευροτοξίνης που περιέχει στη σάρκα του. Αποκτώντας εμπορική αξία, το ψάρι αυτό θα αλιεύεται από την παράκτια αλιεία, περιορίζοντας έτσι τους πληθυσμούς του και επιτρέποντας στα γνωστά ενδημικά εμπορικά είδη να αυξηθούν και πάλι.

Κλιματική αλλαγή

Τα τελευταία χρόνια, η μετανάστευση θαλάσσιων αλλόχθονων ειδών από την Ερυθρά Θάλασσα μέσω της Διώρυγας του Σουέζ που σημειώνεται στη Μεσόγειο και στις ελληνικές θάλασσες είναι μαζική, λόγω της Κλιματικής Αλλαγής και της θέρμανσης των θαλασσών. Αρκετά εξ΄αυτών, όπως το ψάρι ο λαγοκέφαλος, προκαλούν σημαντικά οικολογικά προβλήματα. Ταυτόχρονα,έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία, καθώς επηρεάζουν την αλιεία και τον τουρισμό, Πρόκεται για τα λεγόμενα εισβολικά ή ξενικά είδη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπολογίσει πως το οικονομικό αποτύπωμα των αλλόχθονων ειδών κυμαίνεται στα 12 δισ. ευρώ ετησίως.

Απενεργοποίηση τετροδοτοξίνης

Ο λαγοκέφαλος είναι ένα τέτοιο εισβολικό σαρκοφάγο ψάρι του οποίου η σάρκα περιέχει μια πολύ ισχυρή νευροτοξίνη. Η τετροδοτοξίνη (ΤΤΧ)αυτή, εάν καταναλωθεί από ανθρώπους προκαλεί σοβαρή τροφική δηλητηρίαση, ακόμη και τον θάνατο. Η χρήση του λαγοκέφαλου για παραγωγή ιχθυαλεύρου μετά από απενεργοποίηση της τετροδοτοξίνης είναι μια καινοτόμος ιδέα και ήδη πραγματοποιούνται σχετικά πειράματα από ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ. Στους ιστούς του λαγοκέφαλου η συγκέντρωση της ΤΤΧ αυξάνεται σταδιακά πριν την αναπαραγωγική περίοδο -κυρίως τους θερινούς μήνες- και μειώνεται απότομα με το τέλος της, ενώ εξαρτάται και από το αναπτυξιακό στάδιο των ιχθύων. Η νέα γνώση που θα παραχθεί μέσω της υλοποίησης του LagoMeal θα αποτελέσει τη βάση της ανάπτυξης τεχνογνωσίας για την παραγωγή ιχθυάλευρου από το εισβολικό και επικίνδυνο αυτό είδος.

Σημαντικά οφέλη στην οικονομία

Η ιχθυοκαλλιέργεια αποτελεί σήμερα τη σημαντικότερη πηγή διαθεσιμότητας ιχθύων παγκοσμίως, έχοντας ξεπεράσει την ελεύθερη αλιεία. Για την Ελλάδα η ιχθυοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύει μια από τις σημαντικότερες παραγωγικές δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα. Η αύξηση όμως αυτή των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας απαιτεί την αύξηση της παραγωγής ιχθυοτροφών. Για αυτό τον λόγο η βιομηχανία βρίσκεται διαρκώς στη διαδικασία εύρεσης βιώσιμων πρώτων υλών έναντι των εισαγόμενων ιχθυάλευρων, στα οποία πρέπει να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό οι ιχθυοτροφές αφού τα περισσότερα θαλάσσια ψάρια με τα οποία τρέφεται ο άνθρωπος είναι σαρκοφάγα, και τρέφονται με άλλα ψάρια.

Στην Ελλάδα σήμερα λειτουργούν πέντε μονάδες παραγωγής ιχθυοτροφών με ετήσια παραγωγή περίπου 250.000 τόνων και αξία 300.000.000 ευρώ. Για τη παραγωγή αυτών των ποσοτήτων ιχθυοτροφών χρησιμοποιούνται κατά μέσο όρο 50.000 τόνοι εισαγόμενου ιχθυάλευρου με κόστος περίπου 70.000.000 ευρώ ετησίως. Η δυνατότητα παραγωγής ιχθυαλεύρου σε τοπικό επίπεδο,με σταθερή σύσταση, υψηλή διατροφική αξία και ανταγωνιστική τιμή θα έχει σημαντικά οφέλη στον κλάδο.

Κίνητρο στους αλιείς

Τα αποτελέσματα του έργου LagoMeal θα δώσουν το κίνητρο στους αλιείς να αλιεύουν και να εκφορτώνουν τα ανεπιθύμητα αυτά απορριπτόμενα είδη με αποτέλεσμα την αύξηση των εισοδημάτων τους. Εμμέσως, λόγω της μείωσης του πληθυσμού από την εξαλίευση, αναμένεται να περιοριστεί και η καταστροφή των αλιευτικών εργαλείων που προκαλεί ο λαγοκέφαλος, και θα μειωθεί η πίεση λόγω θήρευσης από τον λαγοκέφαλο σε είδη τα οποία αποτελούν είδη-στόχο των αλιέων. Έτσι, συνολικά αναμένεται περαιτέρω αύξηση του εισοδήματος τους.   Συνολικά, τα αποτελέσματα του έργου θα έχουν επίσης πολύ σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη στον κλάδο της ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας και της αλιείας, αντίστοιχα.

5 Πακέτα

Για την επίτευξη του στόχου του το έργο θα υλοποιηθεί σε 5 Πακέτα Εργασίας (ΠΕ) τα οποία συνοψίζονται ως εξής:

Πακέτο Εργασίας 1: Ανάπτυξη επιχειρησιακού σχεδίου συγκέντρωσης αλιευμάτων και παραγωγής ιχθυαλεύρου, κατά το οποίο θα σχεδιαστεί και υλοποιηθεί δράση συμμετοχής των εμπλεκόμενων σε όλη την αλυσίδα παραγωγής, ξεκινώντας από τους ίδιους τους αλιείς, μέχρι και τις μονάδες παραγωγής ιχθυαλεύρων.

Πακέτο Εργασίας 2: Παραγωγή ιχθυάλευρου σε μικρή κλίμακαπου για τους σκοπούς υλοποίησης του θα γίνει προμήθεια λαγοκέφαλων σε συνεργασία με αλιείς σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και θα παραχθεί ιχθυάλευρο σε μικρή κλίμακα.

Πακέτο Εργασίας 3: Μελέτη διαφορετικών μεθόδων απενεργοποίησης της TTXόπου για την απενεργοποίηση της ΤΤΧ στα ιχθυάλευρα που παράχθηκαν στο ΠΕ2, θα εφαρμοστούν οι μέθοδοι της ξηρής θέρμανσης και του «ψυχρού πλάσματος».

Πακέτο Εργασίας 4: Αξιολόγηση της διατροφικής αξίας σε σιτηρέσια λαβρακιούκατά τη διάρκεια του οποίου θα αξιολογηθεί η διατροφική ποιότητα των επεξεργασμένων ιχθυάλευρων μέσω αναλυτικών μεθόδων αλλά και πειραματικών εκτροφών.

Πακέτο Εργασίας 5: Διάχυση αποτελεσμάτων το οποίο αφορά τη διάχυση των αποτελεσμάτων μέσω διαφορετικών μέσων.

Η ταυτότητα του έργου

Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και συγκεκριμένα από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας και Θάλασσας – Έργα Καινοτομίας στην Υδατοκαλλιέργεια (ΕΠΑΛΘ 2014-2020) με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 390.000 ευρώ.

Συντονιστής του προγράμματος είναι ο Δρ. Ιωάννης Νέγκας από το ΙΘΑΒΙΠΕΥ-ΕΛΚΕΘΕ ενώ συμμετέχει επίσης η Δρ. Παρασκευή Καραχλέ επιστήμων επίσης του ΙΘΑΒΙΠΕΥ-ΕΛΚΕΘΕ. Από πλευράς ΕΚΕΦΕ-Δημόκριτος συμμετέχει το  Ινστιτούτο Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας (ΙΝΝ), με υπεύθυνο τον Δρ. Γιώργο Κόκκορη.

Τέλος, η εταιρεία της κ. Ιωάννα Ν. Αργυρού «Σύμβουλοι Επιχειρησιακής Ανάπτυξης ΝΑΥΣ» θα εκπονήσει τη Μελέτη Σκοπιμότητας – Βιωσιμότητας μονάδων παραγωγής ιχθυαλεύρου από λαγοκέφαλο και Μελέτη Ανάλυσης Κόστους – Οφέλους της παραγωγής του ιχθυάλευρου, το οποίο θα περιγράφει τη διαδικασία συλλογής και συγκέντρωσης των αλιευμένων ποσοτήτων στο σημείο (ή σημεία) επεξεργασίας και παραγωγής του.

Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν  στο «Ecopress» από το Διευθυντή του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας & Υδατοκαλλιεργειών κ. Κωνσταντίνο Μυλωνά