Λύσεις για τη σπατάλη νερού στις παραλίες

Του Βλάση Οικονόμου*

Είναι πολύ μεγάλες οι ποσότητες νερού, που χρησιμοποιούνται στις ντουζιέρες του καλοκαιριού, στις παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας. Γίνεται σπατάλη του νερού ενώ υπάρχει  λειψυδρία και ήδη εφαρμόζονται περιοριστικά μέτρα στην κατανάλωση νερού για αγροτικές, οικιακές και άλλες ανάγκες. Οι περιβαλλοντικές λύσεις ορθολογικής διαχείρισης του νερού, για να μην ποτίζουμε απλά την άμμο …  

Φωτογραφία από το παράδειγμα της Κροατίας. Παραθαλάσσιο σημείο, από το μεγάλο μέτωπο της Κροατίας, όπου το νερό από τα ντούζ μετά από επεξεργασία επαναχρησιμοποιείται ώστε να ποτίζονται ανθεκτικά στο παραθαλάσσιο περιβάλλον δέντρα. Τα δέντρα βελτιώνουν το μικροκλίμα  και το τουριστικό προϊόν της περιοχής,  δημιουργούν σκίαση για τους λουόμενους χωρίς να χάνεται το νερό.

Tο φαινόμενο της  λειψυδρίας είναι εδώ

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στις παράκτιες πόλεις της Μεσογείου παρατηρούμε το φαινόμενο της  λειψυδρίας, που οφείλεται στην μεταβολή και φέτος ειδικά έχει αρχίσει και γίνεται πολύ απειλητικό σε πολλές περιοχές της χώρας αρκετά νωρίς. Οι περιοχές αυτές είναι συνήθως έντονα αστικές, αγροτικές και τουριστικές σε μικρότερες πόλεις που έχουνε πρόβλημα άρδευσης και ύδρευσης.

Γίνονται αρκετές προσπάθειες για τη δημιουργία υποδομών είτε αυτές είναι αφαλατώσεις ή νέα δίκτυα νερού, ώστε να καλύπτονται η ροή του υφιστάμενου νερού προς την ύδρευση και άρδευση αλλά δεν γίνεται σχεδόν τίποτα στην πράξη όσον αφορά τη διαχείριση ζήτησης του νερού εκτός κάποιων παραινέσεων και ενδεχομένως τιμολόγησης/προστίμων.

Η διαχείριση της ζήτησης νερού είναι φυσικά και αυτή που έχει το μεγαλύτερο πολιτικό κόστος γιατί είναι δύσκολο να πεις σε κάποιον να χρησιμοποιεί λιγότερο νερό. Σίγουρα αυτό πρέπει να συνοδεύεται από αναγκαία εργαλεία τιμολόγησης, μικροσυσκευές διαχείρισης εντός κτιρίων, σύστημα παρακολούθησης, συνδυασμό με ενεργειακή διαχείριση υποδομών, και πολιτική και συμβουλές (ακόμα και απαγορεύσεις).

Απερίσκεπτη χρήση και άδικα μέτρα 

Το κακό σενάριο που συναντάμε συχνά είναι ότι φτάνουμε (χωρίς να έχει γενικά κάποια διαχείριση ζήτησης του νερού το χειμώνα), το καλοκαίρι να αναγκάζονται οι δήμοι να προσφέρουν μη πόσιμο νερό και φυσικά διακόπτουν στην έσχατη περίπτωση για κάποιες ώρες ή ημέρες την υδροδότηση, κάτι που θεωρείται κοινωνικά και οικονομικά άδικο γιατί τα τέλη αφορούνε νερό ύδρευσης.

Δεδομένης της επιθετικής κλιματικής κρίσης θα πρέπει να συνδυαστούν μέτρα τόσο από την πλευρά της προσφοράς νερού όσο και της ζήτησης για να εξασφαλιστεί η αναγκαία επάρκεια. Αυτά φυσικά πάντα κατόπιν μελέτης της δυνατότητας του οικοσυστήματος να εξυπηρετήσεις τις ανάγκες (με απλά λόγια σε μια περιοχή με έλλειψη πόσιμου νερού, ίσως η υπερ-τουριστική ανάπτυξη να είναι και αυτοκτονική και άδικη για τους κατοίκους).

Μία ντουζιέρα μπορεί να πατηθεί και 300 φορές την ημέρα

-Είμαστε όμως αλήθεια τόσο συνεπείς σε αυτό που γνωρίζουμε όλοι για την ανάγκη του νερού;

-Ένα κλασικό παράδειγμα που μας προβληματίζει όλους αλλά το έχουμε συνηθίσει σαν κάτι φυσιολογικό είναι οι ντουζιέρες στις παραλίες.

Παρατηρώντας μία ντουζιέρα σε παραλία κοντά στην οικία μου στην Κορινθία για περίπου 2 ώρες παρατήρησα ότι ανοίχτηκε 68 φορές από κόσμο και αυτό στην περίοδο αρχών Ιουλίου, (χωρίς τα μεγάλα κύματα των παραθεριστών – ευτυχώς η ντουζιέρα είχε τουλάχιστον χρονοδιακόπτη).

Το χειρότερο δε ότι χρησιμοποιούνταν από γονείς και παιδιά, οι οποίοι πλένουν τα πόδια και χέρια, οι οποίοι κάνουν ντουζ και ξαναμπαίνουν στη θάλασσα και επαναλαμβάνεται το ίδιο μοτίβο ή επίσης καθαρά για παιχνίδι, ενώ πολλές φορές όταν δεν υπάρχει ο χρονοδιακόπτης παραμένει ανοικτό και αποτελεί θέαμα για τους λουόμενους.

Σε κάθε περίπτωση αν θεωρήσουμε ότι για δύο ώρες η ντουζιέρα χρησιμοποιήθηκε 68 φορές, προκύπτει ότι:

Kατά τη διάρκεια της ημέρας, μία ντουζιέρα μπορεί να πατηθεί και 300 φορές. Σε ένα μέσο παραθαλάσσιο δήμο μπορούν να υπάρχουν 100-200 ντουζιέρες, άρα μιλάμε για πολύ μεγάλες ποσότητες νερού.

Στα κριτήρια για τη Γαλάζια σημαία

Σε διαμαρτυρία μου στην προηγούμενη δημοτική αρχή είχα λάβει απάντηση ότι δεν υπάρχει πρόβλημα γιατί υπάρχουν τεράστιες ποσότητες νερού και θα χάσουμε τις γαλάζιες σημαίες αν τις μειώσουμε.

-Η γαλάζια σημαία όμως πρέπει να συνοδεύεται από περιβαλλοντική διαχείριση από σκουπίδια εντός και εκτός της θάλασσας, από διαχείριση νερού και περιβαλλοντικών παραμέτρων και φυσικά να μην γίνεται μόνο μια «τακτοποίηση» μέχρι να παρθεί η σημαία και μετά να μη γίνεται καμία διαχείριση – αλλιώς τελικά ποιο το νόημα του να πιστοποιηθείς για κάτι που μετά δεν το τηρείς (σε κάποιες πόλεις. Ας σημειωθεί ως καλό παράδειγμα ότι  στη Γαλλία άλλαξαν τα ντουζ σε taps σαν προϋπόθεση για να έχουν γαλάζια σημαία.

-Στο θέμα ειδικά της κάθε ντουζιέρας, η ερώτηση είναι αν μας ικανοποιεί απλά να ποτίζουμε την άμμο όταν δεν έχουμε νερό αρκετό για τις ανάγκες μας; Μπορεί να γίνει μία καλύτερη διαχείριση του νερού από αυτές που δραστηριότητες;

Οι λύσεις είναι αρκετές.

Πρώτον – μείωση της χρήσης στο ντουζ μέσω συμβολικού χρηματικού αντιτίμου. Ήδη εφαρμόζεται σε πολλές πόλεις και στο εξωτερικό, το οποίο ελάχιστο αντίτιμο μπορεί τουλάχιστον να δημιουργήσει μία συνείδηση ότι δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε το δημόσιο αγαθό αλόγιστα. Αντίστοιχα μπορούν να αναβαθμιστούν και με ντουζ με αναβαθμισμένα συστήματα επανάχρησης και εξοικονόμησης νερού.

Δεύτερον – ενημέρωση στο χώρο του κάθε ντουζ με εικόνες και πληροφορίες του τι σημαίνει ξηρασία και έλλειψη νερού και πως πρέπει να κάνουμε οικονομία, έτσι ώστε ο λουόμενος να έχει τουλάχιστον οπτικά μία εικόνα δεν είναι κάτι για διασκέδαση και ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί με λιγότερη συχνότητα και μόνο όταν είναι αναγκαίο.

Τρίτον – για να μη φτάσουμε στον κοινωνικό αυτοματισμό κάποια στιγμή να έχουμε να επιλέξουμε αν θα δώσω το νερό για ύδρευση στους πολίτες που πληρώνουν δημοτικά τέλη όλο το χρόνο, για άρδευση στους αγρότες που πληρώνουν, ή στον τουρισμό που έρχεται και φεύγει, είναι σημαντικό να μελετάται ήδη το χειμώνα ποιες είναι οι ανάγκες που έχουμε ώστε να γίνει διοχέτευση σωστά. Αν τα αποθέματα δεν είναι ικανοποιητικά, ίσως οι αγρότες να έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από το τουρισμό, και ενδεχομένως να χρησιμοποιούνται τα ντουζ μόνο για συγκεκριμένες ώρες της μέρας και το υπόλοιπο νερό να διοχετευτεί σε ταμιευτήρες για τον αγροτικό κόσμο (ή την πυροσβεστική πχ) για να αποφύγουμε εντάσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Το αντίστοιχο πρόβλημα δημιουργείται και με τη στέγαση και τον τουρισμό στις πόλεις.

Τέταρτον – για να μην ποτίζουμε απλά την άμμο και να χάνεται ουσιαστικά το νερό μπορούν να δημιουργηθούνε δίπλα από τα ντουζ, κανάλια ποτίσματος δέντρων ανθεκτικών κοντά στη θάλασσα. Υπάρχουν κάποιες παραλίες που ήδη έχουν ξεκινήσει και ίσως έχει νόημα να γίνει παντού. Θα ήταν μία σημαντική υποχρέωση του δήμου να υπάρχουν κανάλια που με το ίδιο νερό του ντουζ θα ποτίζουν τουλάχιστον 10 με 20 δέντρα (ή και περισσότερα αν αυτό επεξεργάζεται σωστά και επαναχρησιμοποιείται). Επίσης, με τη σωστή παρακολούθηση θα μπορεί να μειωθεί και ο κίνδυνος υπερποτίσματος της κάθε συστάδας δέντρων και να μεταφέρεται στην επόμενη η υπερβάλλουσα ποσότητα νερού. Αυτό εντέλει θα δημιουργήσει και χώρους σκίασης για τους πολίτες. Εκεί φυσικά ο εκάστοτε δήμαρχος πρέπει να συμφωνήσει και να πείσει τους καταστηματάρχες, οι οποίοι ενδεχομένως να προτιμούσαν μόνο ομπρέλες, αν και η δωρεάν φυσικά σκίαση θα αναβάθμιζε την υπηρεσία τους.

Με την προτεινόμενη δενδροφύτευση με ροή από τα ντουζ, ο κάθε δήμος που δεν έχει πράσινους πνεύμονες θα κέρδιζε τα ακόλουθα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά αποτελέσματα:

1. Μείωση  διάβρωσης: Οι ρίζες των δέντρων βοηθούν στη σταθεροποίηση του εδάφους, αποτρέποντας τη διάβρωση των ακτών που προκαλείται από τον άνεμο και το νερό.

2. Βιοποικιλότητα: Τα δέντρα παρέχουν ενδιαιτήματα για διάφορα είδη φυτών και ζώων, ενισχύοντας την τοπική βιοποικιλότητα.

3. Ρύθμιση του κλίματος: Τα δέντρα απορροφούν CO2, συμβάλλοντας στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα.

4. Διαχείριση νερού: Τα δέντρα παίζουν ρόλο στον κύκλο του νερού, βοηθώντας στην απορρόφηση και διήθηση του βρόχινου νερού, μειώνοντας την απορροή και βελτιώνοντας την ποιότητα του νερού.

5. Αισθητική και ψυχαγωγική αξία: Οι δεντροφυτεμένες ακτές ενισχύουν τη φυσική ομορφιά της περιοχής, καθιστώντας την πιο ελκυστική για τουρισμό και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.

6. Οικονομικά οφέλη: Τα ενισχυμένα φυσικά τοπία μπορούν να ενισχύσουν τις τοπικές οικονομίες μέσω αυξημένου τουρισμού και δυνητικά υψηλότερων αξιών ακινήτων.

7. Ρύθμιση θερμοκρασίας: Τα δέντρα παρέχουν σκιά, μειώνοντας τις τοπικές θερμοκρασίες και δημιουργώντας ένα πιο ευχάριστο μικροκλίμα.

8. Ανεμοφράκτες: Τα παράκτια δέντρα μπορούν να λειτουργήσουν ως ανεμοφράκτες, μειώνοντας τις επιπτώσεις των ισχυρών παράκτιων ανέμων στις εσωτερικές περιοχές.

9. Προστασία από φυσικές καταστροφές: Τα δέντρα μπορούν να συμβάλουν στον μετριασμό των επιπτώσεων φυσικών καταστροφών, όπως οι καταιγίδες και οι πλημμύρες, λειτουργώντας ως φυσικά εμπόδια.

10. Βελτιωμένη ψυχική υγεία: Η πρόσβαση σε χώρους πρασίνου και φυσικά περιβάλλοντα έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει την ψυχική υγεία και ευεξία.

Ίσως λοιπόν ήρθε ο καιρός να προτεραιοποιήσουμε τις ανάγκες μας, και ο κάθε δήμος να βάλει στόχο συγκεκριμένης φύτευσης δέντρων σε κάθε περιοχή με ντουζ, που να παρακολουθούνται αν ποτίζονται περιοδικά, και την ευθύνη για αυτό να την έχουν οι δημοτικές αρχές και οι καταστηματάρχες που μπορεί αν ωφελούνται από την επιπλέον σκίαση και το δημόσιο αγαθό που εκμεταλλεύονται στο χώρο που έχουνε τις ομπρέλες και καθίσματα.

Αυτό βλέπουμε έχουν ακολουθήσει και αρκετές χώρες (όπως πχ η Κροατία στην αρχική  φωτογραφία με ένα μεγάλο παραθαλάσσια μεγάλο μέτωπο) και είχε αντίστοιχα κι άλλα τέτοια δέντρα που μπορεί να δημιουργήσουν σκίαση για τους λουόμενους χωρίς να χάνεται νερό.

-Επιλογή μας είναι τι εικόνες θέλουμε!

*Βλάσης Οικονόμου, διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής και Κλιματικής Πολιτικής (Institute for European Energy and Climate Policy, (www.ieecp.org)