Μεσόγειος: μαζικοί θάνατοι οργανισμών από θαλάσσιους καύσωνες

Επιστημονική δημοσίευση από 30 ερευνητικές ομάδες από 11 χώρες της Μεσογείου διαπιστώνει ότι τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών, που σχετίζονται με τους θαλάσσιους καύσωνες τείνουν να γίνουν η νέα πραγματικότητα στη Μεσόγειο την εποχή της Κλιματικής Αλλαγής.

Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα μιας νέας έρευνας που δείχνει ότι για πέντε συναπτά έτη (2015–2019), οι θαλάσσιοι καύσωνες και τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών έχουν επηρεάσει πολλά θαλάσσια είδη και οικοτόπους σε όλες τις περιοχές της Μεσογείου.

Μέσω μιας διεπιστημονικής συνεργασίας, στην οποία συμμετείχαν περισσότερες από 30 ερευνητικές ομάδες από 11 χώρες της Μεσογείου, οι επιστήμονες κατάφεραν να διερευνήσουν για πρώτη φορά, τις αιτίες και τις επιπτώσεις των περιστατικών μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών σε Μεσογειακό επίπεδο.

Τα τελευταία χρόνια η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας, της έντασης, αλλά και της έκτασης των θαλάσσιων καυσώνων, καθώς και των περιστατικών μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών.

Κατά τα έτη 2015–2019 επικράτησαν ακραίες θερμοκρασιακές συνθήκες σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, προκαλώντας τη μαζική θνησιμότητα τουλάχιστον 50 θαλάσσιων ειδών σε βάθη από την επιφάνεια έως και τα 45 μέτρα.

Τα αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν για πρώτη φορά τη θετική συσχέτιση ανάμεσα στους θαλάσσιους καύσωνες και την εμφάνιση περιστατικών μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών εξαιτίας της εκτεταμένης έκθεσης τους σε ακραίες τιμές θερμοκρασίας.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο θαλάσσιο περιβάλλον επιταχύνονται ολοένα και περισσότερο αποτελώντας πρωτοφανή απειλή για την υγεία και την καλή λειτουργία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.

Από την Ελλάδα, στην έρευνα συμμετείχαν ο Στέλιος Κατσανεβάκης (καθηγητής – Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών – Πανεπιστήμιο Αιγαίου), ο Βασίλης Γεροβασιλείου (επίκουρος καθηγητής – Τμήμα Περιβάλλοντος – Ιόνιο Πανεπιστήμιο), και η Μαρία Σίνη (μεταδιδακτορική ερευνήτρια – Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών – Πανεπιστήμιο Αιγαίου).

Σύμφωνα με τη σχετική εργασία που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό υψηλής απήχησης Global Change Biology, τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας έχουν επηρεάσει περισσότερα από 50 θαλάσσια είδη (όπως κοράλλια, σπόγγους και μακροφύκη μεταξύ άλλων) σε όλες τις περιοχές τις Μεσογείου, από τη Θάλασσα του Αλμποράν έως το Αιγαίο Πέλαγος και τις ακτές της Λεβαντίνης.

«Συγκεκριμένα, κατά την περίοδο 2015–2019 καταγράφηκαν πολλαπλά περιστατικά μαζικής θνησιμότητας θαλάσσιων οργανισμών σε βάθη έως και 45 μέτρων, ενώ κατά την ίδια περίοδο οι καταγεγραμμένοι θαλάσσιοι καύσωνες ήταν ιδιαίτερα ισχυροί, επηρέασαν περισσότερο από το 90% της θαλάσσιας επιφάνειας της Μεσογείου, ενώ σε πολλές περιοχές η θερμοκρασία του νερού ξεπέρασε τους 26ºC» σημειώνει ο Στέλιος Κατσανεβάκης, καθηγητής του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα.

Είδη που επηρεάστηκαν

Σύμφωνα με τη νέα έρευνα, πολλά από τα είδη που επηρεάστηκαν από τις ακραίες θερμοκρασίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλή λειτουργία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, όπως η Ποσειδωνία (Posidonia oceanica) που σχηματίζει εκτεταμένα θαλάσσια λιβάδια και τα μαλακά κοράλλια (γνωστά και ως γοργονίες) που σχηματίζουν θαλάσσια δάση σε κοραλλιγενείς βυθούς ή τραγάνες.

Πρόκειται για την πρώτη μελέτη που διερευνά τις επιπτώσεις των περιστατικών μαζικής θνησιμότητας και τη σχέση τους με τους θαλάσσιους καύσωνες σε Μεσογειακό επίπεδο. Στη μελέτη συμμετείχαν περισσότεροι από 70 επιστήμονες προερχόμενοι από 11 χώρες της Μεσογείου. Η ευρεία αυτή συνεργασία έδωσε τη δυνατότητα να συλλεχθούν δεδομένα από κάθε γωνιά της Μεσογειακής λεκάνης, ώστε να δοθεί μία ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με τις επιπτώσεις των θαλάσσιων καυσώνων στους οργανισμούς και τα οικοσυστήματα της Μεσογείου.

«Δυστυχώς, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι στη Μεσόγειο Θάλασσα οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιταχύνονται ολοένα και περισσότερο αποτελώντας πρωτοφανή απειλή για την υγεία και την καλή λειτουργία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων» δηλώνει ο κ Κατσανεβάκης.

Εξαίρεση ή νέα πραγματικότητα;

Η κλιματική κρίση επηρεάζει σημαντικά τα θαλάσσια οικοσυστήματα σε παγκόσμια κλίμακα και η Μεσόγειος δεν αποτελεί εξαίρεση. Συγκεκριμένα, οι θαλάσσιοι καύσωνες ολοένα και αυξάνονται σε συχνότητα, ένταση και έκταση, και το ίδιο συμβαίνει με τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας σε όλα τα παράκτια οικοσυστήματα της Μεσογείου.

«Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικά είδη ανταποκρίνονται στα διαφορετικά επίπεδα έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες. Ωστόσο, αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο εξαιτίας του διαφορετικού τρόπου απόκρισης των θαλάσσιων ειδών όταν εκτίθενται σε ακραίες συνθήκες, σε διαφορετικές χωρικές και χρονικές κλίμακες» αναφέρει ο Βασίλης Γεροβασιλείου, επικ. καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος του Ιονίου Πανεπιστημίου, και συνεχίζει λέγοντας ότι «Η συγκεκριμένη μελέτη, μέσω της ευρείας χωρικής και χρονικής της κάλυψης, κατάφερε να δείξει ότι υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ της διάρκειας των θαλάσσιων καυσώνων και των περιστατικών μαζικής θνησιμότητας διαφορετικών θαλάσσιων ειδών».

«Τα περιστατικά μαζικής θνησιμότητας στη Μεσόγειο αποτελούν ένα φαινόμενο αντίστοιχο με αυτό της λεύκανσης των κοραλλιών που έχει καταγραφεί επανειλημμένα και έχει καταστρέψει μεγάλες εκτάσεις του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Φράγματος (Great Barrier Reef) της Αυστραλίας. Συνεπώς τα φαινόμενα αυτά, δυστυχώς, δεν αφορούν σε περιστασιακές εξαιρέσεις, αλλά αποτελούν ήδη μέρος μιας νέας πραγματικότητας στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής», υπογραμμίζει η μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Μαρία Σίνη.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, οι επιστήμονες τονίζουν την ανάγκη προώθησης και ενδυνάμωσης συντονισμένων συνεργασιών και δράσεων σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, που θα οδηγήσουν στη λήψη πιο αποτελεσματικών διαχειριστικών αποφάσεων για την αντιμετώπιση της εν εξελίξει κλιματικής κρίσης.

Η επιστημονική εργασία:

Joaquim Garrabou, Daniel Gómez-Gras, Alba Medrano, Carlo Cerrano, Massimo Ponti, Robert Schlegel, Nathaniel Bensoussan, Eva Turicchia, Maria Sini, Vasilis Gerovasileiou, Nuria Teixido, Alice Mirasole, Laura Tamburello, Emma Cebrian, Gil Rilov, Jean-Baptiste Ledoux, Jamila Ben Souissi, Faten Khamassi, Raouia Ghanem, Mouloud Benabdi, Samir Grimes, Oscar Ocaña, Hocein Bazairi, Bernat Hereu, Cristina Linares, Diego Kurt Kersting, Graciel la Rovira, Júlia Ortega, David Casals, Marta Pagès-Escolà, Núria Margarit, Pol Capdevila, Jana Verdura, Alfonso Ramos, Andres Izquierdo, Carmen Barbera, Esther Rubio-Portillo, Irene Anton, Paula López-Sendino, David Díaz, Maite Vázquez-Luis, Carlos Duarte, Nuria Marbà, Eneko Aspillaga, Free Espinosa, Daniele Grech, Ivan Guala, Ernesto Azzurro, Simone Farina, Maria Cristina Gambi, Giovanni Chimienti, Monica Montefalcone, Annalisa Azzola, Torcuato Pulido Mantas, Simonetta Fraschetti, Giulia Ceccherelli, Silvija Kipson, Tatjana Bakran-Petricioli, Donat Petricioli, Carlos Jimenez, Stelios Katsanevakis, Inci Tuney Kizilkaya, Zafer Kizilkaya, Stephane Sartoretto, Rouanet Elodie, Sandrine Ruitton, Steeve Comeau, Jean-Pierre Gattuso, Jean-Georges Harmelin (2022). Marine heatwaves drive recurrent mass mortalities in the Mediterranean Sea. Global Change Biology, 1–18. https://doi.org/10.1111/gcb.16301

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/gcb.16301

Την έρευνα συντόνισε ο ερευνητής Joaquim Garrabou από το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Επιστημών (ICM) του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας της Ισπανίας (CSIC) με έδρα τη Βαρκελώνη.