Μικρό ιστορικό για το βιβλίο  «Κοινωνικοί αγώνες στην Ηλιούπολη»

Tου Πάνου Τότσικα*

H ενασχόλησή μου με την ιστορία της Ηλιούπολης ξεκινά εδώ και τριάντα περίπου χρόνια, ύστερα από παρότρυνση του Ζαχαρία Δρόσου, εκδότη τότε της τοπικής εφημερίδας «Αλήθεια», με την συγκέντρωση διάσπαρτων ιστορικών ντοκουμέντων, στα πλαίσια μιας ομάδας αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων που δημιουργήθηκε τότε.  Ακολούθησε, το 1985, η  διοργάνωση μιας εκδήλωσης στο «Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Ηλιούπολης» για τα «60 χρόνια πολεοδομικού σχεδιασμού της πόλης μας», η δημοσίευση  μιας συζήτησης για την ιστορία της Ηλιούπολης με τον Θανάση Λώλα στο περιοδικό «Ακάλυπτος χώρος» κ.ά.

Από τότε «μπήκε το νερό  στ’ αυλάκι». Δέκα χρόνια αργότερα, τον Μάρτη του 1995, διοργανώνεται μια εκδήλωση για τα «70 χρόνια της Ηλιούπολης» από την «Επιτροπή πολιτών Ηλιούπολης για τη διατήρηση και ανάδειξη της ιστορικής μνήμης», με ομιλητές την Γαβριέλλα Χαμογεωργάκη, τον Σταύρο Γάγκο, τον Μάκη Ξενικό κι εμένα, και με  συντονιστή τον Νίκο Λεβογιάννη. Ακολουθούν άλλες εκδηλώσεις, συγκέντρωση υλικών και ντοκουμέντων, δημοσιεύσεις στον τοπικό τύπο, και όχι μόνο. Ένα μέρος από τα ιστορικά στοιχεία που είχα συγκεντρώσει μέχρι τότε, δημοσιεύονται στο τεύχος «70 χρόνια Ηλιούπολη» και στο «Τοπικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δήμου Ηλιούπολης», στην σύνταξη του οποίου συμμετείχα ως ειδικός επιστήμων-πολεοδόμος.

Την άνοιξη του 2005, διοργανώνεται από το «Κέντρο Κοινωνικής Παρέμβασης Ηλιούπολης» μια εκδήλωση για τα «80 χρόνια της Ηλιούπολης», με ομιλητές, την Γαβριέλλα Χαμογεωργάκη, τον Θωμά Μηλούλη, τον Ταξιάρχη Παπαδόπουλο, κι εμένα. Τον ίδιο χρόνο, εκδίδεται το βιβλίο μου  «Εδώ κάποτε… Συμβολή στην ιστορία της Ηλιούπολης» από τις εκδόσεις ΚΨΜ.

Μεσολαβούν μερικά ακόμη χρόνια ενασχόλησής μου με την  ιστορία της Ηλιούπολης, οπότε εντελώς απρόσμενα, φτάνει στα χέρια μου μέσω του φίλου δικηγόρου και συγγραφέα Θωμά Δρίκου, το αρχείο του Σταύρου Κανελλόπουλου, ο οποίος υπήρξε νομικός σύμβουλος του Συλλόγου Οικιστών Ηλιουπόλεως  «Η  Άμυνα»,  που δραστηριοποιήθηκε έντονα τα χρόνια του ’30 στον χώρο της νεογέννητης τότε Ηλιούπολης, συμβάλλοντας στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των οικιστών κατά την αντιπαράθεσή τους με την Εταιρία «Δρανδάκης-Πάγκαλος και Σία», με τους φερόμενους ως ιδιοκτήτες κληρονόμους του Αλεξίου Νάστου και με διάφορους τοπικούς παράγοντες.

Με βάση λοιπόν τα στοιχεία από το αρχείο του Σταύρου Κανελλόπουλου, που αφορούν την περίοδο 1925-1940, με βάση τα στοιχεία που μου παραχώρησε η Γαβριέλλα Χαμογεωργάκη, που προέρχονται από το προπολεμικό και μεταπολεμικό αρχείο της Κοινότητας Ηλιούπολης, στοιχεία που προέρχονται από την εφημερίδα «Αλήθεια», το αρχείο του Κλέωνα Διονυσάτου και το προσωπικό μου αρχείο, αποφάσισα να προχωρήσω στην έκδοση ενός δεύτερου βιβλίου για την ιστορία της Ηλιούπολης, όπου να καταγράφονται και να αναδεικνύονται κυρίως οι «Κοινωνικοί αγώνες στην Ηλιούπολη», από το 1925 μέχρι σήμερα.

Για την ανάδειξη του τι συνέβη την δεκαετία ’40-’50 στην Ηλιούπολη και στην ευρύτερη περιοχή, κατέφυγα στην μοναδική γραπτή πηγή, τα «βιβλιαράκια» της Γαβριέλλας Χαμογεωργάκη, και στις μαρτυρίες της Ζωής Πετροπούλου-Κριτζιλάκη, για την ΕΠΟΝ Ηλιούπολης, του Διαμαντή Μαυροδόγλου, για τον ΕΛΑΣ Ηλιούπολης, της Υβόννης Δεμίρη, του Γιώργου Σταυρόπουλου και του Χαρίλαου Μηχιώτη.

Είναι προφανές ότι, στα πλαίσια αυτού του βιβλίου, δεν είναι δυνατόν να γίνει μια πλήρης καταγραφή των κοινωνικών και πολιτικών και αγώνων που υπήρξαν  αυτά τα χρόνια στην Ηλιούπολη. Παρατίθενται, με ελάχιστα ή καθόλου σχόλια, κάποιες σχετικά άγνωστες πτυχές αυτών των αγώνων, ώστε να μπορέσει ο αναγνώστης να αποκτήσει την δική του γνώμη για όσα συνέβησαν στον τόπο αυτό, και τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχουν καταγραφεί ως «σημαντικά γεγονότα».

Στο βιβλίο «Κοινωνικοί Αγώνες στην Ηλιούπολη» παρατίθενται επίσης κείμενα και   αποσπάσματα  συνεντεύξεων  από ιστορικά πρόσωπα της Ηλιούπολης όπως οι πρώτοι πρόεδροι της Κοινότητα Θόδωρος Παλαμίδης και Αριστοκλής Λουκίδης, παρατίθενται από τον Λουκά Φωτόπουλο μαρτυρίες δημοτικών παραγόντων για τις πρώτες ώρες στην Ηλιούπολη του χουντικού πραξικοπήματος της 21^ης Απριλίου, ένα κείμενο του Κώστα Μεθυμάκη για τις «Μαθητικές κινήσεις κόντρα στη χούντα τον Νοέμβρη του 1973», αποσπάσματα κειμένων του Κώστα Πουλάδη, του Ανδρέα Λάζαρη-Καρούσου και του Γιώργου Βοζίκα, που αναδεικνύουν ενδιαφέρουσες πτυχές της ιστορίας της Ηλιούπολης, καθώς και ένα ρεπορτάζ στην «Ελευθεροτυπία» του Γιάννη Κανελλάκη.

Τέλος, παρατίθενται μια σειρά χάρτες,  φωτογραφίες  και κείμενά μου της τελευταίας δεκαετίας, καθώς και κείμενα τοπικών φορέων και συλλογικοτήτων μέσα από τα οποία αναδεικνύονται μια σειρά ζητήματα που αφορούν την διάσωση της δημόσιας περιουσίας από τους κληρονόμους Νάστου, την προστασία του Υμηττού και του ρέματος της Πικροδάφνης, τους αγώνες ενάντια στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Υψηλής Τάσης (Κ.Υ.Τ) και  ζητήματα διαχείρισης της τοπικής εξουσίας

*Πάνος Τότσικας: Σπούδασε Πολιτικές και Κοινωνικές Επιστήμες στην Αθήνα και Αρχιτεκτονική στο Παρίσι. Είναι συγγραφέας του βιβλίου «Κοινωνικοί αγώνες στην Ηλιούπολη», Β΄έκδοση