Μινωικός πολιτισμός: διάσπαρτες θέσεις σε όλη τη Μεγαλόνησο

Του Νίκου Μωραϊτακη, Νομικός, Φιλόλογος, MSc Αρχαιολόγος

nikos@moraitakis.com

Ο Μινωικός Πολιτισμός είναι το πρωτοσέλιδο της Ευρωπαϊκής πολιτιστικής Βίβλου και, επιπλέον, κατατάσσεται ανάμεσα στους σημαντικότερους πολιτισμούς της αρχαιότητας. Επηρέασε άμεσα τον σπουδαίο Κυκλαδικό πολιτισμό και σε μεγάλο βαθμό τον μετέπειτα μεγαλειώδη Μυκηναϊκό, με αποτέλεσμα να υποστηρίζεται η άποψη της κοινής υπόστασης αμφότερων με την ονομασία Κρητομυκυναϊκός Πολιτισμός.

Οι επιδόσεις των Μινωιτών κυρίως στην Αρχιτεκτονική, την Ζωγραφική, την Τεχνογνωσία, την Κεραμική, τη Μικροτεχνία και τη Μεταλλουργία είναι αξιοθαύμαστες, όπως απτά δείγματα τούτων μαρτυρούνται  σήμερα στα αρχαιολογικά μουσεία της Μεγαλονήσου (κυρίως του Ηρακλείου και των Χανίων), καθώς και στα κατάλοιπα των περισσότερο προβεβλημένων αρχαιολογικών χώρων της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου, της Αγ. Τριάδας αλλά και άλλων θέσεων, που βρίσκονται διάσπαρτες σε όλη την έκταση της Μεγαλονήσου.

Σε αυτές τις άλλες θέσεις, που στην τρέχουσα τουριστική αξιολόγηση θεωρούνται ήσσονος σημασίας διότι δεν διαθέτουν – μέχρι στιγμής –  την ανάλογη με τα πιο πάνω κέντρα προβολή, θα αναφερθούμε εν συντομία στη συνέχεια. Τούτο διότι και αυτές οι θέσεις συνέβαλαν με την ανακάλυψή των στην πληρέστερη γνώση του Μινωικού Πολιτισμού και επίσης αποτελούν αναπόσπαστα με αυτόν τεκμήρια, γι’ αυτό και επιβάλλεται να γίνουν ευρύτερα γνωστές. Φυσικά, η κατάταξη θα είναι τυχαία και ενδεικτική, διότι πρώτον  καθεμιά από αυτές είναι κατά τον γράφοντα με τον δικό της τρόπο σημαντική και δεύτερον έρχονται διαρκώς στο φως νέες θέσεις που αυτή τη στιγμή τελούν – ή πρόκειται  να τεθούν –  υπο ανασκαφική διερεύνηση (των οποίων για λόγους δεοντολογίας δεν επιτρέπεται η δημοσιοποίηση), καθώς και άλλες που οπωσδήποτε θα ανακαλυφθούν στο μέλλον:

Ζώμινθος

Ήδη αποκαλείται  «Κνωσός του βουνού» λόγω αφενός των καταλοίπων που παραπέμπουν σε λαβυρινθώδες κτηριακό συγκρότημα, το οποίο σε σμικρογραφία προσομοιάζει εκείνου του πασίγνωστου Μινωικού κέντρου, αφετέρου λόγω του  μεγάλου υψομέτρου (1200 μ.) που βρίσκεται στις πλαγιές του Ψηλορείτη σε απόσταση 10 χλμ. από τα Ανώγεια.

Ο αρχαιολογικός χώρος άνωθεν

Είχε τοιχογραφημένες αίθουσες με πλακόστρωτα δάπεδα και αίθρια. Βρίσκεται σε στάδιο μελέτης και δημοσίευης των ανασκαφικών ευρημάτων.

Γαλατάς Πεδιάδας

Τα ευρήματα που ήλθαν στο φως κατά την ανασκαφική έρευνα των ετών 1992 – 1997 από τον αρχαιολόγο Γιώργο Ρεθυμιωτάκη στο σημερινό Δήμο Μινώας Πεδιάδας κοντά στην εξίσου γνωστή θέση του σπηλαίου του Αρκαλοχωρίου – με πολύ σημαντικά ευρήματα και αυτή – παραπέμπουν ευθέως στην  ύπαρξη σχετικά βραχύβιου ανακτόρου (της Μεσομινωικής και εν συνεχεία της Νεοανακτορικής περιόδου που εγκαταλερίφθηκε πριν από το 1500 π.Χ.) εκτάσεως περίπου τεσσάρων στρεμμάτων με μυκηναϊκά χαρακτηριστικά.  Η παρουσία ικανού αριθμού λίθινων εργαλείων  και σκευών που σχετίζονται με την παρασκευή τροφής ενδεικνύει τη μεταξύ άλλων επίδοση των κατοίκων του σε αυτό τον τομέα.

                Τμήμα του ανακτόρου

Τύλισος                 

Βρίσκεται στην Π.Ε. Ηρακλείου ανατολικά του Ψηλορείτη.  Διατηρούνται κατάλοιπα τριών μινωικών επαύλεων της πρώιμης Υστερομινωικής Εποχής (1600 – 1400 π.Χ.).

Αποθηκευτικός χώρος

Εντοπίσθηκαν θεμελιώσεις από πολύθυρα δωμάτια, πλακόστρωτα δάπεδα, λατρευτικοί και τελετουργικοί χώροι   καθώς και υδροδοτικό και αποχετευτικό σύστημα. Επίσης  υπήρχαν  αποθηκευτικοί χώροι  και  πίθοι φύλαξης αγροτικών προϊόντων

Αμνισός

Παραθαλάσσια θέση επίσης στην Π.Ε. Ηρακλείου. Εμφανή κατάλοιπα από δημόσια κτήρια και οικίες, σημαντικότερη των οποίων θεωρείται η «Έπαυλις των Κρίνων», που ανήκε μάλλον σε  αξιωματούχου του στόλου της Κνωσού και χρονολογείται στη νεοανακτορική περίοδο (περ. 1600 π.Χ.). Διακρίνονται κατάλοιπα από αίθουσα υποδοχής στρωμένη με πλακόστρωτο, λίθινες βάσεις ξύλινων κιόνων, ιερό κ.ά. Η εν λόγω έπαυλη πήρε το όνομά της  από τοιχογραφία με κρίνα που βρέθηκε σε αυτήν και εκτίθεται στο εκ των κορυφαίων  αρχαιολογικό μουσείο του Ηρακλείου

 Τμήμα της περίφημης τοιχογραφίας των κρίνων

Η λέξη Αμνισός ήταν η πρώτη που αποκρυπτογραφήθηκε από τον Μάικλ Βέντρις σε πήλινη πινακίδα που ανακαλύφθηκε στην Κνωσό με τη γραμμική γραφή Β!

Κάτω Γούβες

Βρίσκεται στο σημείο όπου παλαιότερα υπήρχε η αμερικάνικη Βάση, κοντά στο εξαιρετικό Ενυδρείο του Ηρακλείου και καθ’ οδόν προς τη Χερσόνησο Εκεί εντοπίστηκαν λείψανα μινωικού εργαστηρίου κεραμικής.

 Κλίβανοι στο εργαστήριο

Νίρου Χάνι ή Χάνι Κοκκίνη

Στις παρυφές του Ηρακλείου. Ίσως επρόκειτιο για κατοικία τοπικού άρχοντα. Το κτίσμα είχε ορθογώνια κάτοψη και ανήκει στη  νεοανακτορική περίοδο (περ. 1600 π.Χ.).

Πλακόστρωτο δωμάτιο

Αποτελείται από 40! δωμάτια στο ισόγειο, διαδρόμους, δωμάτιο καθαρμών, ιερό και δύο αυλές,

Σκλαβόκαμπος

Μινωική αγροικία / έπαυλη στο δρόμο από το Ηράκλειο προς τα Ανώγεια με κατάλοιπα Υστερομινωικής πολώροφης οικοδομής με 17 δωμάτια.

Βρέθηκαν εκεί πολυάριθμα κινητά ευρήματα, ανάμεσά τους σφραγίδες, πήλινα ζωόμορφα αντικείμενα και αγγεία.

Κομμός

Λιμάνι της Φαιστού με δημόσια κτήρια και νεώρια.

 Ο αρχαιολογικός χώρος δίπλα στην ομώνυμη ειδυλλιακή παραλία

Βρίσκεται στον κόλπο της Μεσαράς στη νότια Κρήτη.

Κυδωνία Χανίων

Βρίσκεται στη θέση της σημερινής πόλης των Χανίων, εκτεινόταν δε και πέρα από το λόφο Καστέλι. Πρόκειται για ακόμη ένα ανακτορικό κέντρο / οικισμό, κατάλοιπα του οποίου χρονολογούνται στους Υστερομινωικούς χρόνους.

 Κατάλοιπα από τον οικισμό της αρχαίας Κυδωνίας

Έχουν εντοπισθεί τοιχογραφίες υστερομινωικής περιόδου και πήλινες πινακίδες με γραμμική Γραφή Β.

Καστέλι Κισσάμου

Ναυτική βάση των Πρωτομινωικών χρόνων δυτικά των Χανίων.

 Κατάλοιπα του οικισμού προστατευμένα με στέγαστρο

 Κέντρο του  διαχρονικά κατοικούμενου οικισμού  ήταν ο ομώνυμος λόφος (Καστέλλι), όπου έχουν έλθει στο φως κατάλοιπα μεγάλων οικιών με εστίες, τοίχοι με  κόκκινο κονίαμα και αξιόλογα προϊόντα κεραμεικής.

Γουρνιά Λασηθίου

Βρίσκεται κοντά στον ισθμό της Ιεράπετρας, με αρχαίο Υστερομινωικό οικισμό, πολύ γνωστού για τη διατήρηση των καταλοίπων του οικιστικού ιστού.

  Η «Πομπηία» της Κρήτης

Ανάγεται χρονολογικά στην Υστερομινωική Ι Περίοδο (1550-1450 π.Χ.) και ο ιστός της σώζεταιι σε καλή κατάσταση.  Σύμφωνα με τα ευρήματα οι κάτοικοι ασχολούνταν με την αγγειοπλαστική, την αλιεία, τη γεωργία και την κτηνοτροφία

 Μόχλος Λασηθίου

Μικρονησίδα στην οποία εντοπίσθηκε οικισμός και νεκροταφείο με αξιόλογα χρυσά κτερίσματα (κοσμήματα, σφραγιδόλιθοι κ.ά.) των Μεσομινωικών χρόνωn (μετά το 2200 π.Χ.). Βρίσκεται στονΚόλπο τουΜιραμπέλου στηνΑνατολική Κρήτη.

Τμήμα του μινωικού οικισμού στο νότιο μέρος του νησιού, που αντικαταστάθηκε στα κλασικά χρόνια

Ανάμεσα στα πολλά κινητά ευρήματα ιδιαίτερα ξεχωρίζει  ένα χρυσό δαχτυλίδι με παράσταση γυμνής θεότητας καθισμένης σε πλοίο που μοιάζει να έχει αναχωρήσει από την απέναντι (μόλις 150 μ.) κοντινή ακτή.

Γαϊδουροφάς Λασηθίου

Όπως προέκυψε από την πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα που διεξάγει εκεί το ΕΚΠΑ, πρόκειται για καλά διατηρημένο σε μεγάλο υψόμεετρο διώροφο κτήριο με σωζόμενους τοίχους έως 2 μ. ύψος που ανάγεται στην Υστερομινωική περίοδο (1600 – 1450 π.Χ.).

Τμήμα του ανακαλυφθέντος οικισμού

Εντοπίσθηκαν αποθηκευτικοί πίθοι, χάλκινος πέλεκυς και άλλα αντικείμενα λατρετικής πρακτικής. Ίσως χρησίμευε ως διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής.

Πετράς Σητείας

Πρόκειται για σημαντικό μινωικό οικισμό που εκτείνεται σε τουλάχιστον 40 στρέμματα  σε λόφοΝΑ της Σητείας.Η περίοδος της ακμής του τοποθετείται κυρίως κατά τους Νεοανακτορικούς χρόνους (2000 – 1450 π.Χ.), ενώ ήδη  στην Παλαιοανακτορική εποχή  ανάγεται χρονικά κτήριο δύο ορόφων ανακτορικού χαρακτήρα.Ειδικότερα, έχουν εντοπισθεί στη συγκεκριμένη θέση ιερό, αποθηκευτικοί χώροι, νεκροταφείο, ενώ συνυπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή του όρμου και άλλες αξιόλογες θέσεις μινωικού ενδιαφέροντος, όπως στην Κεφάλα, την Αγ. Φωτιά, το μεταλλουργικό κέντρο του Χρυσοκάμινου κ.ά. Στο ανάκτορο του Πετρά εντοπίστηκαν κεντρική αυλή, χώροι λατρείας, αποθήκες με πίθους, θραύσματα γύψου με νωπογραφίεςκατάλοιπα οικιών και μεγάλης σημασίας ιερογλυφικό αρχείο με πήλινα δισκία και σφραγίδες, καθώς και πινακίδα σε Γραμμική Γραφή Α’

Ο ανασκαφικός χώρος του ανακτόρου

Επαναλαμβάνεται προς αποφυγή καλόπιστων ενστάσεων ότι η εκ μέρους του συντάκτη του πονήματος απαρίθμηση είναι σαφώς ενδεικτική και η περιγραφή των επιμέρους θέσεων έχει απλώς ενημερωτικό χαρακτήρα, γι’ αυτό και είναι επιγραμματική.

To δημοσιεύεται εκ νέου στο ecopress με βελτιώσεις και προσθήκες