Μινωικός πολιτισμός-UNESCO: θετικές εξελίξεις
ΑρχιτεκτονικήΕπωνύμωςΟικονομίαΠεριβάλλονΠολεοδομίαΧωροταξία 2 Απριλίου 2023 Αργύρης
Του Γιώργου Αλεβίζου*
Οι πρόσφατες δηλώσεις του πρωθυπουργού στα Χανιά και εν συνεχεία οι ανακοινώσεις της υπουργού Πολιτισμού για την προετοιμασία ένταξης στον Κατάλογο της UNESCO των έξι Μινωικών Ανακτόρων συνιστούν εκπεφρασμένη ελπιδοφόρα βούληση από πλευράς Πολιτείας. Παράλληλα οι περιστάσεις απαιτούν ακόμη περισσότερο η Ομάδα Πρωτοβουλίας Ένταξης του Μινωικού Πολιτισμού στην UNESCO, την οποία συγκροτούν οι διακεκριμένοι στον τομέα τους επιστήμονες και υποστηρίζει το εθνικό αίτημα να συνεχίσει το έργο της.
Την 28η Ιανουαρίου 2023 ο Πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης στα Χανιά δήλωσε: «Να σταθώ στην σημασία της σειριακής ένταξης στον Κατάλογο της UNESCO των έξι Μινωικών Ανακτόρων (σ.σ. Κνωσσού, Φαιστού, Μαλλίων, Ζάκρου, Κυδωνίας, Ζωμίνθου), θα είναι πολύ σημαντικό εάν το πετύχουμε. Πιστεύω ότι είμαστε σε καλό δρόμο. Η Κρήτη πρέπει να έχει παρουσία στην UNESCO».
Στις 16 Μαρτίου 2023 η Υπουργός Πολιτισμού κ. Μενδώνη δήλωσε: «Το προκαταρκτικό σχέδιο διαχείρισης των Μινωικών Ανακτόρων για το οποίο γνωμοδότησε ομοφώνως θετικά το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.) ακολουθεί τη φιλοσοφία ενός ΟΛΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ του Μινωικού Πολιτισμού, όπως αποτυπώνεται στους έξι προς εγγραφή αρχαιολογικούς χώρους. Καθορίζει και διασφαλίζει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα τους τρόπους προστασίας και προβολής των. Συγχρόνως προδιαγράφει ένα σύστημα με την εφαρμογή των μέτρων προστασίας και διαχείρισης, ώστε να εξασφαλίζονται οι αξίες τους. Και να ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΤΟΥΝ ΑΚΕΡΑΙΕΣ, κατά το δυνατόν, στις ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΓΕΝΙΕΣ».
Μετά από αυτές τις δηλώσεις και την εκπεφρασμένη ελπιδοφόρα βούληση από πλευράς Πολιτείας τίθεται το ερώτημα. Η Ομάδα Πρωτοβουλίας και οι Υποστηρικτές να συνεχίσουν ή να σταματήσουν την προσπάθεια ένταξης του Μινωικού Πολιτισμού στην UNESCO;
Η γενικότερη άποψη είναι να ΣΥΝΕΧΙΣΟΥΝ. Δεν αμφισβητείται η αξιοπιστία και η σοβαρότητα των Πρωθυπουργού και Υπουργού Πολιτισμού. Όμως το επιβάλλουν οι περιστάσεις, όπως θα δούμε παρακάτω.
Την Ομάδα Πρωτοβουλίας Ένταξης του Μινωικού Πολιτισμού στην UNESCO συγκροτούν οι διακεκριμένοι στον τομέα τους επιστήμονες. Ονομαστικά κ.κ. Ελένη Μεθοδίου, Δημήτρης Παυλόπουλος, Γιώτα Αργίτη, Κώστας Κωστάρας, Νίκος Ηλιάδης και Γεωργία Βαχαρίδη. Υποστηριζόμενοι με δηλώσεις και δημοσιεύσεις μινωικού ενδιαφέροντος από 74 Κρήτες επιστήμονες, 49 καθηγητές ΑΕΙ, 74 προσωπικότητες και 16 Συλλόγους. Η ροή υποστηρικτών συνεχίζεται μέσω της ηλεκτρονικής ενημερωτικής πύλης ecopress
Το θέμα ένταξης του Μινωικού Πολιτισμού είχε ωριμάσει το 2014 επί Γραμματείας στο ΥποΠο της κ. Μενδώνη. Για γνωστούς και άγνωστους λόγους η διαδικασία ένταξης πάγωσε. Η Επιτροπή Πρωτοβουλίας προ μηνών επανέφερε το θέμα στο προσκήνιο.
Εκτός από τα έξι (6) Μινωικά Ανάκτορα στα οποία εκπροσωπούνται όλοι οι Νομοί Κρήτης. Δηλαδή ΧΑΝΙΑ-Κυδωνία, ΡΕΘΥΜΝΟ- Ζώμινθος, ΗΡΑΚΛΕΙΟ-Κνωσσός – Φαιστός-Μάλλια, ΛΑΣΙΘΙ-Ζάκρος. Στην έννοια του ΟΛΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ (κ. Μενδώνη) η Επιτροπή Πρωτοβουλίας ήδη έχει συμπεριλάβει τους μινωικούς-αρχαιολογικούς χώρους: Αρχαία Ελεύθερνα, Αρχάνες, Αρχαία Γόρτυνα, Ιδαίον Άντρον, Δίκταιον Άντρον, Άμνισος, Τύλισος, Πραισός, Ίτανος, Νεκροταφείο Πετρά Σητείας (παραίνεσή μας), Γούρνια, Κάτω Γούβες, Χάνι Κοκκίνη, Σκλαβόκαμπος, Κομός, Καστέλι Κισσάμου, Μόχλος Σητείας, Γαϊδουροφάς Λασιθίου κ.ά.
Προσπάθεια της Ομάδας Πρωτοβουλίας και των Υποστηρικτών ο Φάκελος UNESCO για την Κρήτη να είναι ΟΓΚΟΔΕΣΤΑΤΟΣ.
Λίγα περί UNESCO:
Η έναρξη του προγράμματος για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς έγινε στο Γενικό συνέδριο της UNESCO την 16 Νοε. 1972. Έκτοτε την Συνθήκη έχουν αναγνωρίσει 191 Κράτη-Εταίροι. Η Ελλάδα συνυπέγραψε την Συνθήκη της UNESCO το 1981.
Το αρχηγείο της UNESCO εδρεύει στο Παρίσι. Δικαίωμα οργάνωσης μίας μελλοντικής Συνεδρίασης έχουν μόνο τα Κράτη-Εταίροι.
Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO συνεδριάζει μία φορά ετησίως. Μεταξύ των άλλων θεμάτων να αποδεχθεί υποψηφιότητες από ενδιαφερόμενες χώρες. Η Συνεδρίαση γίνεται σε τόπους που ανήκουν στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Π.χ. στην Κνωσσό (μελλοντικά).
Υπό ορισμένες προϋποθέσεις τα καταχωρημένα πεδία χρηματοδοτούνται από την UNESCO.
Ο χαρακτηρισμός «Μνημείο Παγκόσμιας Κηρονομιάς της UNESCO» απονέμεται σε μνημεία, κτίσματα, τοποθεσίες. Τα οποία διακρίνονται παγκοσμίως για την ιστορική, πολιτιστική, καλλιτεχνική ή περιβαλλοντική σημασία τους.
Η διάκρισή τους γίνεται από την Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, η οποία απαρτίζεται από 21 Κράτη-Εταίρους. Εκλεγμένα από την γενική συνέλευση των κρατών-εταίρων για συγκεκριμένη περίοδο.
Τα μνημεία παγκόσμια κληρονομιάς οφείλουν να είναι Ιδιάζουσας Παγκόσμιας Αξίας και να πληρούν τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω κριτήρια:
-«Να αποτελεί αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας».
-«Να επιδεικνύει σημαντικές ανθρώπινες αξίες για μακρά περίοδο χρόνου ή σε μια πολιτιστική περιοχή του κόσμου, σε εξελίξεις στην αρχιτεκτονική ή στην τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου»
-«Να φέρει μια μοναδική ή τουλάχιστον εξαιρετική μαρτυρία για κάποια πολιτισμική παράδοση, ζώντα ή εξαφανισμένο πολιτισμό»
-«Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίο που απεικονίζει σημαντική ή σημαντικές φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας»
-«Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα παραδοσιακής ανθρώπινης εγκατάστασης, χερσαίας ή θαλάσσιας χρήσης, αντιπροσωπευτικής πολιτισμού ή πολιτισμών ή ανθρώπινης αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ιδιαίτερα όταν το τελευταίο έχει γίνει ευάλωτο υπό πίεση ανεπίστροφων αλλαγών»
-«Να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζώσες παραδόσεις, με ιδέες ή πίστεις, με καλλιτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας» (Η Επιτροπή θεωρεί ότι το συγκεκριμένο κριτήριο θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα κριτήρια]
Η υποψηφιότητα του προς αναγνώριση μνημείου αξιολογείται από δύο βοηθητικά σώματα. Το icomos (το διεθνές συμβούλιο για τα μνημεία και τις τοποθεσίες) και το IUCN (τη διεθνή ένωση για τη συντήρηση της φύσης). Αυτά τα δύο σώματα προτείνουν στην Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, μετά την αξιολόγηση της πολιτιστικής και φυσικής συνεισφοράς του μνημείου που προτείνεται.
Κατόπιν η Επιτροπή θα κρίνει αν η τοποθεσία, μνημείο θα συμπεριληφθεί στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Η Ελλάδα έχει εγγράψει στον Κατάλογο UNESCO 18 μνημεία και τοποθεσίες, τα οποία είναι:
1. Ναός Επικουρείου Απόλλωνος _Βάσσαι (1986),
2. Ακρόπολη (1987),
3. Δελφοί (987),
4. Επίδαυρος (1988),
5. Αγ. Όρος (19800),
6. Μετέωρα (1988),
7. Βυζαντινά Μνημεία Θεσσαλονίκης (1988),
8. Μεσαιωνική Πόλη Ρόδου (1988),
9. Αρχαία Ολυμπία (1989),
10. Μυστράς (1989),
11. Δήλος (1990),
12. Μονή Δαφνίου (1990),
13. Ηραίον Σάμου (1992),
14. Βεργίνα (1996),
15. Μυκήναι – Τίρυνθος (1999),
16. Πάτμος (1999),
17. Παλαιά Πόλη Κέρκυρας (2007),
18. Φιλίπποι Καβάλας (2016).
Δηλαδή από το 2007 μέχρι το 2023 έχουμε μόνο μία ένταξη το 2016.
Δε περιποιεί τιμή για ΕΜΑΣ ΤΟΥΣ ΚΡΗΤΙΚΟΥΣ η ΜΙΝΩΙΚΗ Κρήτη να απουσιάζει ΠΑΝΤΕΛΩΣ από τον Κατάλογο Μνημείων της UNESCO. Και στα πλαίσια των δυνατοτήτων τους καλούνται Σωματεία, Ενώσεις, Πολιτιστικοί Σύλλογοι εντός και εκτός Κρήτης. Πολιτισμένα. Με ήρεμη φωνή και επαρκή γνώση. Να υποστηρίξουν την προσπάθεια Ένταξης του Μινωικού Πολιτισμού στην UNESCO.
Παρεμπιπτόντως, για το Οχυρό της Σπιναλόγκα, το Λεπροκομείο είχε κατατεθεί Φάκελος Υποψηφιότητας στην UNESCO. Για κάποιους λόγους το θέμα «σκάλωσε». Και είναι η Σπιναλόγκα-Λασηθίου ο δεύτερος σε επισκεψιμότητα αρχαιολογικός χώρος της Κρήτης, μετά την Κνωσσό.
