ΜΟΔ: λύσεις για άμεσα έργα διαχείρισης βιοαποβλήτων & ανακύκλωσης στους Δήμους

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Η Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης (ΜΟΔ) Αναπτυξιακών Προγραμμάτων δίνει έτοιμες λύσεις στου Δήμους να προχωρήσουν άμεσα σε έργα Διαχείρισης Βιοαποβλήτων και Ανακύκλωσης, με χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ.  

Για το σκοπό αυτό η ΜΟΔ εξέδωσε νέο ενημερωτικό φυλλάδιο, στο οποίο παρουσιάζει συνοπτικά το γενικό πλαίσιο για τα Πράσινα Σημεία και τα Συστήματα Διαχείρισης Βιοαποβλήτων, τα οφέλη τους στο περιβάλλον και τους δημότες, τις δυνατότητες χρηματοδότησης, καθώς και τους τρόπους που η ΜΟΔ μπορεί να υποστηρίξει τους Δήμους στον σχεδιασμό και την υλοποίηση τέτοιων έργων (με εκπαίδευση, επιτόπου υποστήριξη και ειδικά εγχειρίδια που έχει εκδώσει για τις συγκεκριμένες κατηγορίες έργων).

Αναλυτικά, όσον αφορά τα Δημοτικά Έργα Διαχείρισης Βιοαποβλήτων και Ανακύκλωσης πώς μπορεί να βοηθήσει η ΜΟΔ σημειώνεται ότι:

Στο πλαίσιο της εθνικής πολιτικής για τα απόβλητα, που προβλέπει για το 2020 χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων για το 50% τουλάχιστον του συνόλου των παραγομένων αστικών στερεών αποβλήτων, ολοένα και περισσότεροι Δήμοι αναπτύσσουν Πράσινα Σημεία και Συστήματα Διαχείρισης Βιοαποβλήτων. Είναι απλές δράσεις χωρίς μεγάλο κόστος για τον Δήμο που ωφελούν σημαντικά το περιβάλλον και τους δημότες.

Ο Δήμος μπορεί εύκολα να εξασφαλίσει χρηματοδότηση και το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο διευκολύνει σημαντικά τπ διαδικασία. Η ΜΟΔ είναι στη διάθεση κάθε Δήμου που θα θελήσει να αναπτύξει τέτοια έργα και μπορεί να προσφέρει υποστήριξη στον σχεδίασμά και την υλοποίηση.

Ερωτήσεις- απαντήσεις

Με τη μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων παρουσιάζονται τα βήματα και οι διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν ώστε οι δήμοι να προχωρήσουν εύκολα και γρήγορα στα νέα περιβαλλοντικά έργα, ως εξής:

α) Τι είναι τα Πράσινα Σημεία και τα Συστήματα Διαχείρισης Βιοαποβλήτων;

Τα Πράσινα Σημεία και τα συστήματα διαχείρισης βιοαποβλήτων είναι δράσεις χαμηλού προϋπολογισμού, καθώς έχουν ενδεικτικό κόστος επένδυσης συνήθως της τάξης των μερικών εκατοντάδων χιλιάδων € για μικρούς και μεσαίους δήμους, και είναι απλές στον σχεδιασμό, την ωρίμανση και την υλοποίηση:

Τα Πράσινα Σημεία είναι οριοθετημένοι και διαμορφωμένοι χώροι για να αποθέτουν οι δημότες ανακυκλώσιμα αστικά απόβλητα ή χρησιμοποιημένα αντικείμενα για να προωθηθούν προς ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση.

Η υλοποίησή τους περιλαμβάνει την κατα­σκευή απλών σχετικά υποδομών (ασφαλτο­στρώσεις, στέγαστρα, οικίσκοι κ.ά) και την προμήθεια αποθηκευτικών μέσων και εξοπλισμού διαχείρισης (κάδοι, containers, πρέσες κ.ά.).

Τα συστήματα διαχείρισης βιοαποβλήτων περιλαμ­βάνουν συνήθως δύο συνιστώσες:

Δίκτυο Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ): Περιλαμ­βάνει την προμήθεια:

(α) των μέσων (κάδοι κουζί­νας, “καφέ” κάδοι και λοιποί περιέκτες) για την απόθεση των προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων από τους πολίτες και

(β) του εξοπλισμού για τη συλλογή και μεταφορά τους (απορριμματοφόρα φορτηγά, κλαδοτεμαχιστές, εξοπλισμός πλύσης κάδων κ.λπ.).

Οικιακή Κομποστοποίηση: Περιλαμβάνει την προμήθεια ειδικών κάδων (οικιακοί κομποστοποι­ητές) που διανέμονται σε δημότες, συνήθως με κήπους οι οποίοι θέλουν να συμμετάσχουν.

Το σύστημα διαχείρισης βιοαποβλήτων ολοκληρώ­νεται με τη Μονάδα Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ), η οποία ανάλογα με τις προβλέψεις του οικείου Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Απο­βλήτων (ΠΕΣΔΑ) μπορεί να είναι κεντρική, αρμοδι­ότητας Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) (συνηθέστερη περίπτωση) ή δημοτική.

β) Πώς ωφελούν το περιβάλλον, τον Δήμο και τους δημότες;

Βασικοί στόχοι των Πράσινων Σημείων είναι:

– η συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών υψηλής καθαρότητας

– η συλλογή υλικών για τα οποία δεν υπάρχει διαθέσιμο ή εύκολα προσβάσιμο δίκτυο συλλογής

– η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των δημοτών για τη χωριστή συλλογή και την ανακύκλωση και η διαμόρφωση μιας άλλης αντίληψης ως προς τα αστικά απόβλητα και τη διαχείρισή τους.

Βασικοί στόχοι του συστήματος διαχείρισης βιοαποβλήτων είναι:

– η εκτροπή ποσοτήτων βιοαποδομήσιμων αποβλήτων από την ταφή

-η αξιοποίηση των συλλεγόμενων βιοαποβλήτων για την παραγωγή κομπόστ, το οποίο μπορεί να χρησιμο­ποιηθεί ως εδαφοβελτιωτικό, οργανικό λίπασμα, υπόστρωμα καλλιεργειών κ.λπ.

Επιπλέον, τα πράσινα σημεία και τα συστήματα διαχείρι­σης βιοαποβλήτων βελτιώνουν το οικονομικό ισοζύγιο των δράσεων διαχείρισης αποβλήτων.

Η βελτίωση του οικονομικού ισοζυγίου της διαχείρισης αποβλήτων μπορεί να προκύψει:

-από τη μείωση των τελών που καταβάλλονται από τους ΟΤΑ στους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ), τα οποία προσδιορίζονται σε συνάρτηση με την απόδοση της διαλογής στην πηγή και τα συνολικά ποσοστά ανακύκλωσης του Δήμου

-από τη μείωση του κόστους συλλογής και περαιτέρω διαχείρισης λόγω των ποσοτήτων που εκτρέπονται από τις δράσεις των Πράσινων Σημείων και της οικια­κής κομποστοποίησης

-από τα έσοδα από την πώληση υλικών και τις επιδοτή­σεις των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης στα Πράσινα Σημεία.

γ) Πώς θα χρηματοδοτηθούν οι δράσεις αυτές;

✓  πρόκειται για απλές και οικονομικές δράσεις

✓ αξιοποιούν τη διαθέσιμη χρηματοδότηση από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους

✓ υπάρχουν διαθέσιμα εργαλεία για την υποστήριξη των Δήμων στον σχεδιασμό και υλοποίηση.

Η ελληνική πολιτεία παρέχει στους Δήμους τη δυνατότητα χρηματοδότησης των παραπάνω δράσεων-έργων μέσω των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-2020 (με συνολική δημόσια δαπάνη περίπου 180 εκ. €) και αυτών του ΕΣΠΑ 2021-2027.

Παράλληλα, μελετάται για το 2020 η χρηματοδότηση αντίστοιχων έργων και από εθνικά προγράμματα χρηματοδότησης.

δ) Τι προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο;

✓    οι δήμοι έχουν την αρμοδιότητα

✓   οι δράσεις αυτές προβλέπονται στο Εθνικό (ΕΣΔΑ), τα Περιφερειακά (ΠΕΣΔΑ) και τα Τοπικά (ΤΣΔΑ) Σχέδια Διαχείρισης Αποβλή­των

✓   συμβάλλουν στους στόχους που έχουν τεθεί για τη χώρα από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία

Η κοινοτική και εθνική νομοθεσία είναι προσα­νατολισμένη στη μείωση της παραγωγής αποβλήτων και την ανακύκλωση και οι στόχοι για το 2020 περιλαμβάνουν:

Γενικός στόχος: Χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων για το 50% τουλάχιστον του συνόλου των παραγόμενων αστικών στερεών αποβλήτων.

Επιμέρους στόχοι:

✓   Χωριστή συλλογή για το 40% του συνολικού βά­ρους των παραγόμενων βιοαποβλήτων

✓   Δημιουργία δικτύου Πράσινων Σημείων, με τη δημι­ουργία ενός τουλάχιστον Πράσινου Σημείου για κάθε Δήμο με πληθυσμό άνω των 2.000 κατοίκων.

Και επιπλέον επιμέρους φιλόδοξοι στόχοι για τα ανακυκλώσιμα υλικά (χαρτί, πλαστικό, γυαλί, μέταλλα, συσκευασίες κ.ά.).

ε) Πώς μπορεί να βοηθήσει η ΜΟΔ;

✓      να υποστηρίξει συμβουλευτικά, διαχειριστικά και τεχνικά              ‘

✓   να εκπαιδεύσει και να παράσχει εγχειρίδια σχεδιασμού και υλοποίησης

Η ΜΟΔ, μέσω των Ομάδων Υποστήριξης Δικαιούχων που διαθέ­τει, παρέχει συμβουλευτική, διαχειριστική και τεχνική υποστήρι­ξη σε φορείς που διαχειρίζονται και υλοποιούν έργα συγχρηματοδοτούμενα από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ.

Ειδικότερα, μέσω της Μονάδας Τεχνικής Υποστήριξης Περιβάλ­λοντος, υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, τους Δήμους για την υλοποίηση έργων διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης.

Η υποστήριξη μπορεί να λάβει τις εξής μορφές:

1)   Οριζόντια υποστήριξη, όπως εκπαίδευση (μέσω σεμινα­ρίων και τεχνικών συναντήσεων) και εργαλεία / τεχνικά εγχειρίδια

2)   Εξειδικευμένη επιτόπου υποστήριξη σε Δήμους για συγκεκριμένα έργα που μπορεί να περιλαμβάνει όλα τα στάδια του κύκλου ζωής τους από τον σχεδιασμό ως την ένταξη σε χρηματοδοτικά προγράμματα και την υλοποίηση.

Είναι σε εξέλιξη ή έχει ολοκληρωθεί η υποστήριξη Δήμων από τη ΜΟΔ για αρκετά έργα διαχείρισης βιοαποβλήτων και Πράσι­νων Σημείων (ενδεικτικά Δήμοι Αγίας Βαρβάρας, Πέλλας, Ανδρίτσαινας – Κρεστένων, Κύμης – Αλιβερίου, Καρύστου, Καρδίτσας, Πύλης Τρικάλων κ.ά).

Η ΜΟΔ έχει πρόσφατα εκδώσει δύο σχετικά εγχειρίδια:

Μεθοδολογία ανάπτυξης Πράσινων Σημείων (2018)

Το εγχειρίδιο έχει στόχο να βοηθήσει τους Δήμους στην ανάπτυξη των Πράσινων Σημείων (ΠΣ), μέσω της παροχής ειδικών και στοχευμένων κατευθύνσεων για τη βελτιστοποίηση του σχεδιασμού και της λειτουργίας τους.

Περιλαμβάνεται η ανάπτυξη μοντέλου σχεδιασμού ΠΣ, με έμφαση στα αναμενόμενα οικονομικά αποτελέσματα. 0 στόχος είναι η ανάδειξη της μεθοδολογίας σχεδιασμού, των σημείων-κλειδιών για επιτυχή σχεδίασμά και λειτουρ­γία και η σημασία των συνεργειών με τα υπόλοιπα δίκτυα συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών.

Το εργαλείο είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα της ΜΟΔ: εδώ

Μεθοδολογία ανάπτυξης δημοτικού συστήματος διαχείρισης βιοαποβλήτων (2019)

Πρακτικό εργαλείο για τους Δήμους για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης βιοαποβλήτων, καθώς και την ωρίμανση και υποβολή σχετικών προτάσεων χρηματοδότησης.

Αναφέρεται στις 3 βασικές συνιστώσες ενός δημοτικού συστήματος διαχείρισης βιοαποβλήτων, δηλαδή: οικιακή κομποστοποίηση, δίκτυο διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) και Μονάδα Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ).

Περιλαμβάνει παροχή κατευθύνσεων, ανάλυση της μεθοδολογίας – με έμφαση στα οικονομικά στοιχεία επένδυσης και λειτουργίας – και ποσοτικοποιημένη εφαρμογή σε υπόδειγμα μελέτης περίπτωσης (case study) σε ενδεικτικό προφίλ Δήμου μεσαίου μεγέθους.

Το εργαλείο είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα της ΜΟΔ: εδώ