Μοντέλο Γκολντάμερ για οικοδομικές άδειες, νομιμοποίηση αυθαιρέτων και «οικιστικές πυκνώσεις»

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Αλλαγές στις προδιαγραφές έκδοσης  νέων οικοδομικών αδειών και αναβάθμισης υφιστάμενων κτιρίων  με πυρασφαλή δομικά υλικά, νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων με υποχρεωτικό έλεγχο ασφαλείας και νέους κανόνες για την ολοκλήρωση των δασικών χαρτών και τον χωροταξικό σχεδιασμό προδιαγράφουν τα μέτρα δόμησης και οικιστικής ανάπτυξης,  σε όλες τις περιοχές της χώρας μείξης δασών-οικισμών (WUI – Wildland – Urban Interface).  

Καταλύτης των εξελίξεων είναι το πόρισμα της διεπιστημονικής επιτροπής, υπό τον καθηγητή Γιόχαν Γκέοργκ Γολντάμερ, η οποία με τη συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, συστάθηκε  με απόφαση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και αφού ολοκλήρωσε το έργο της παρέδωσε από τον περασμένο Φεβρουάριο στα χέρια του προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Ν. Βούτση ολοκληρωμένο πόρισμα, εντοπίζοντας τις αιτίες και υποδεικνύοντας συγκεκριμένα μέτρα για την αποφυγή νέων τραγωδιών στο εγγύς και απώτερο μέλλον από τις δασικές πυρκαγιές.

Τα μέτρα

Σημειώνεται ότι το πόρισμά Γκόλνταμερ για την πυρασφαλή δόμηση σε περιοχές μείξης δασών-οικισμών (WUI – Wildland – Urban Interface) προβλέπει:

• Θέσπιση κανονισμού προδιαγραφών οικοδομικών αδειών και ειδικές ρυθμίσεις επέμβασης στη βλάστηση σε περιοχές μείξης δασών-οικισμών (π.χ. πυρασφαλή δομικά υλικά, κλαδεύσεις και απομάκρυνση βλάστησης κτλ.).
• Υποχρεωτικό έλεγχο ασφάλειας σε αυθαίρετες κατασκευές εκτός σχεδίου και προσαρμογή/τροποποίηση των υφιστάμενων κτισμάτων σε πυρασφαλή ως προϋπόθεση της πολεοδομικής νομιμοποίησής τους.
• Επέκταση του Ν.4447/2016 για τον χωροταξικό σχεδιασμό ώστε στα ειδικά χωροταξικά σχέδια που αναφέρονται στην περιβαλλοντική υποβάθμιση και την προστασία από φυσικές καταστροφές για τις περιοχές μείξης δασών κατοικιών, να λαμβάνεται υπόψη η προστασία των υποδομών, η ασφάλεια του πληθυσμού και η ανθεκτικότητα του τοπίου των περιοχών αυτών στις πυρκαγιές δασών και υπαίθρου.Και
• Τάχιστη ολοκλήρωση της διαδικασίας κατάρτισης και θεσμοθέτησης των δασικών χαρτών και του δασολογίου και ανάκληση των ρυθμίσεων που περιλαμβάνονται στους ψηφισμένους νόμους (Ν.4280/2014 και Ν.4315/2014), οι οποίοι αυξάνουν την ένταση και τον αριθμό των χρήσεων που επιτρέπονται στα ελληνικά δάση.

Πολιτική δέσμευση

Οι υποδείξεις της επιτροπής Γολντάμερ έρχονται με επιτακτικό τρόπο στο προσκήνιο, σε μία περίοδο κατά την οποία το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος, μετά την απόφαση του ΣτΕ, που έκρινε αντισυνταγματικές τις ρυθμίσεις για τις «οικιστικές πυκνώσεις» και ενόψει της εξαγγελίας την Τετάρτη 17 Απριλίου 2019 από τον αρμόδιο υπουργό Γ. Σταθάκη και τους εμπλεκόμενους κρατικούς και επιστημονικούς  φορείς της έναρξης κατάρτισης νέων Τοπικών Χωρικών Σχεδίων σε όλους τους δήμους της χώρας, μπαίνει ξανά στο τραπέζι των αποφάσεων ο τρόπος αντιμετώπισης των δασικών αυθαιρέτων αλλά και των νόμιμων κατοικιών, πλησίον σε δάση.

Οι νέες αποφάσεις αλλαγής πλεύσης για  τη δόμηση, τα αυθαίρετα και η τις οικιστικές πυκνώσεις προκύπτουν τόσο από το βάρος των συνεπειών που συνεπάγεται η συνέχιση των διαχρονικών επιλογών, που μετατρέπονται σε γενεσιουργές αιτίες για νέες τραγωδίες δασικών πυρκαγιών, όσο και από τις ίδιες τις πολιτικές δεσμεύσεις, που έχει αναλάβει η κυβέρνηση για την ανατροπή τους.

Υπενθυμίζεται ότι ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας για την πρωτοβουλία του να συστήσει την επιστημονική επιτροπή για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι δήλωσε πεπεισμένος πως με τις προσπάθειες του καθηγητή Γιόχαν Γκέοργκ Γκόλνταμερ «θα έχουμε στα χέρια μας συγκεκριμένες προτάσεις προκειμένου να λάβουμε μέτρα και πολιτικές για την αποφυγή τέτοιων καταστροφών στο μέλλον», ενώ ανάλογη δέσμευση ανέλαβε και ο πρόεδρος της Βουλής κατά την παραλαβή του πορίσματος.

Νέες προδιαγραφές

Για τα κτίσματα κοντά στα δάση σημειώνεται στο πόρισμα ότι «το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στις αυθαίρετες κατασκευές, (που κατασκευάζονται συνήθως με πρόχειρα υλικά και δεν διαθέτουν άδεια) για τις οποίες δεν υπάρχουν καταγραμμένα δεδομένα. Οι νεότερες και αδειοδοτημένες κατασκευές μπορεί να ενταχθούν ευκολότερα στο σχεδιασμό και να ελεγχθούν για την εφαρμογή προδιαγραφών και κανόνων για προστασία από τις πυρκαγιές (πυρασφαλή δομικά υλικά, κλαδεύσεις και απομάκρυνση βλάστησης κ.λπ.)»

Όσο για το πρόβλημα της οικιστικής ανάπτυξης μέσα σε δάση και δασικές περιοχές, με τρόπο αυθαίρετο και παραβατικό, το πόρισμα είναι καταπέλτης ότι «δεν έχει αντιμετωπιστεί συστηματικά και τελεσίδικα αν και απασχολεί πολλές δεκαετίες την πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου», υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι: «Δεν συμπεριλαμβάνεται καθόλου στους στόχους του Ν.4447/2016, η ασφαλής λειτουργία της κοινότητας και η ασφάλεια του πληθυσμού σε περίπτωση έκτακτων περιστατικών και φυσικών καταστροφών και δεν γίνεται αναφορά στην ανθεκτικότητα του τοπίου των περιοχών αυτών σαν στοιχείο του σχεδιασμού».

Οι περιοχές

-«Οι πυρκαγιές στη ζώνη μείξης δασών οικισμών (περιαστικές κυρίως) αποτελούν ιδιαίτερο πρόβλημα για την Ελλάδα. Περισσότερο από 80% του συνολικού πληθυσμού της χώρας είναι συγκεντρωμένο στη Μεσογειακή κλιματική ζώνη κατά μήκος των ακτών ή/και σε χαμηλά υψόμετρα με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες ανθρωπογενείς πιέσεις για αλλαγή χρήσης γης και αυξημένη οικοδομική δραστηριότητα σε δασικές περιοχές γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα ή περιοχές μεγάλης τουριστικής αξίας (Χαλκιδική, Ρόδος, Κρήτη, Αττική κλπ.). Αυτό δημιουργεί σύνθετα προβλήματα για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών και την προστασία των αστικών κτισμάτων και των κατασκευών που περιβάλλονται ή εφάπτονται με δασική βλάστηση. Ο κίνδυνος ζημιών και απωλειών είναι ιδιαίτερα αυξημένος στις περιοχές αυτές», λέει το πόρισμα  και υπογραμμίζει ότι:

-«Κάθε πυρκαγιά μπορεί να προκαλέσει καταστροφές, ιδιαίτερα αν δεν γίνει δυνατή η έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπισή της. Η μείωση της επικινδυνότητας των πυρκαγιών προϋποθέτει μέτρα για τη μείωση των καταστροφών, μεταξύ των οποίων υπογραμμίζει ότι είναι: απαγόρευση δόμησης μέσα σε δάση, μείωση της φυτικής βιομάζας πέριξ και εντός οικισμών, κατάλληλη χωροθέτηση δραστηριοτήτων, δόμηση ανθεκτικών στη φωτιά κατοικιών), καθώς επίσης και ενημέρωση και προετοιμασία των πολιτών για σωστή αντίδραση σε περίπτωση πυρκαγιάς, συμπεριλαμβανόμενης της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης και ενδεχομένως υποχρεωτικής εκκένωσης.

Όσον αφορά τον αγροτικό και δασικό χώρο, λέει το πόρισμα ότι «η σωστή διαχείριση της βλάστησης (π.χ. κατάλληλη διαχείριση των υψηλών δασών, διάσπαση της οριζόντιας συνέχειας της καύσιμης ύλης, καθαρισμός χόρτων σε ελαιώνες, οπωρώνες, αμπελώνες, λελογισμένη βόσκηση βάσει σχεδίου, κ.λπ.) μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τα χαρακτηριστικά, τη δριμύτητα και τις επιπτώσεις κάθε πυρκαγιάς.  Είναι ανάγκη να κατανοηθεί τόσο από την κοινωνία όσο και από το πολιτικό σύστημα ότι πρόληψη δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πυρκαγιές και ότι δεν υπάρχει αποτελεσματικός και αποδοτικός μηχανισμός καταστολής δίχως επαρκή και ουσιαστική επένδυση στην πρόληψη».

13 μέτρα

Το πόρισμα Γολντάμερ αναφέρει ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο πλαίσιο της συνεισφοράς στο νέο σύστημα διαχείρισης πυρκαγιών δασών και υπαίθρου, θα πρέπει να συνεργαστεί με τον ΟΔΙΠΥ προκειμένου να διερευνηθεί η δυνατότητα υλοποίησης συνολικά 13 μέτρων, τα οποία είναι:

1. Επέκταση του Ν.4447/2016 ώστε στα ειδικά χωροταξικά σχέδια που αναφέρονται στην περιβαλλοντική υποβάθμιση και την προστασία από φυσικές καταστροφές για τις περιοχές μείξης δασών κατοικιών, να λαμβάνεται υπόψη η προστασία των υποδομών, η ασφάλεια του πληθυσμού και η ανθεκτικότητα του τοπίου των περιοχών αυτών στις πυρκαγιές δασών και υπαίθρου.
2. Τάχιστη ολοκλήρωση της διαδικασίας κατάρτισης και θεσμοθέτησης των δασικών χαρτών και του δασολογίου και ανάκληση των ρυθμίσεων που περιλαμβάνονται στους ψηφισμένους νόμους (Ν.4280/2014 και Ν.4315/2014), οι οποίοι αυξάνουν την ένταση και τον αριθμό των χρήσεων που επιτρέπονται στα ελληνικά δάση.
3. Σύνταξη σχεδίου δράσης για τα μέτρα που προβλέπονται στην πρόσφατη Εθνική Στρατηγική για τα Δάση και άμεση υλοποίησή του. Επιλεκτική διαχείριση μη παραγωγικών δασών που βρίσκονται κοντά σε περιοχές μείξης δασών – κατοικιών με κύριο σκοπό την αντιπυρική προστασία.
4. Έλεγχος και αποτύπωση κατάστασης στις χαρτογραφημένες περιοχές αστικών/οικιστικών πυκνώσεων.
5. Άμεση χαρτογράφηση και αποτύπωση των περιοχών μείξης δασών-κατοικιών στη χώρα.
6. Θέσπιση κανονισμού προδιαγραφών οικοδομικών αδειών και ειδικές ρυθμίσεις επέμβασης στη βλάστηση σε περιοχές μείξης δασών-οικισμών (π.χ. πυρασφαλή δομικά υλικά, κλαδεύσεις και απομάκρυνση βλάστησης κτλ.).
7. Υποχρεωτικός έλεγχος ασφάλειας σε αυθαίρετες κατασκευές εκτός σχεδίου και προσαρμογή/τροποποίηση των υφιστάμενων κτισμάτων σε πυρασφαλή ως προϋπόθεση της πολεοδομικής νομιμοποίησής τους.
8. Ενεργοποίηση και παροχή κινήτρων για τη συμμετοχή των δασικών συνεταιρισμών σε έργα πρόληψης πυρκαγιών δασών και υπαίθρου.
9. Νομοθετική ρύθμιση για την επιστημονική εφαρμογή της προδιαγεγραμμένης καύσης στη χώρα. Οι υπηρετούντες στο ΔΑΣΩ θα εκπαιδευτούν για την ανάπτυξη δυναμικού και τεχνογνωσίας στις πρακτικές της ελεγχόμενης καύσης.
10. Άμεση επίλυση των χρόνιων προβλημάτων και τροποποίηση της δασικής νομοθεσίας όσον αφορά την αλλαγή χρήσης γης των εκτάσεων που χαρακτηρίσθηκαν ως ΑΔ (δασωθέντες αγροί) στο κτηματολόγιο.
11. Τροποποίηση της νομοθεσίας αναφορικά με τη διαδικασία αδειοδότησης για παρεμβάσεις στη φυσική βλάστηση εντός ιδιοκτησιών (γηπέδων, οικοπέδων κ.λπ.).
12. Τροποποίηση δασικής νομοθεσίας για διαχείριση καύσιμης ύλης (π.χ. προδιαγεγραμμένη καύση, καρπώσεις και αραιώσεις κατά παρέκκλιση διαχειριστικών σχεδίων όταν αυτό επιβάλλεται για την προστασία ανθρώπων, περιουσιών και πόρων υψηλής φυσικής και πολιτιστικής αξίας).
13. Συντήρηση και αξιοποίηση του δικτύου των πυροφυλακείων της Δασικής Υπηρεσίας για την ενίσχυση των δυνατοτήτων πυρανίχνευσης, εντοπισμού και έγκαιρης αναγγελίας των πυρκαγιών.