Νέο Χωροταξικό Πλαίσιο Τουρισμού. Προκλήσεις και Άμεσες Ενέργειες για τον νέο σχεδιασμό

Του  Ιωάννη Λαϊνά*

Ο Στρατηγικός Χωρικός Σχεδιασμός στον οποίο εντάσσεται το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο του Τουρισμού, επανέρχεται με τον νέο νόμο του Χωρικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης (Ν. 4447/2016). Η εκπόνηση του νέου ΕΧΠ Τουρισμού είναι ένα σύνθετο εγχείρημα, καθώς καλείται να αντιμετωπίσει πολλαπλές προκλήσεις.

Αρχικά, θα πρέπει με τρόπο αποτελεσματικό και άμεσο να καλυφθεί το υπάρχον σημαντικό κενό χωροταξικής πολιτικής για τον τουρισμό, καθώς εδώ και τρία έτη, από το 2015, απουσιάζει ο ανάλογος σχεδιασμός. Το νέο ΕΧΠ

καλείται να επαναφέρει τον σχεδιασμό στη βάση της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς η κατάργηση του προηγούμενου, οδήγησε στην ανυπαρξία πολιτικής γης για τον συγκεκριμένο τομέα, και στην επιστροφή σε αναπτυξιακές

πρακτικές του παρελθόντος. Θα πρέπει επομένως να προχωρήσουν το ταχύτερο δυνατόν οι διαδικασίες για την εκπόνηση και θεσμοθέτηση του ΕΧΠ Τουρισμού, με το οποίο θα πρέπει να εναρμονιστούν στη συνέχεια τα Αναθεωρημένα ΠΧΠ.

Προκλήσεις για το ΕΧΠ Τουρισμού 

Κατηγοριοποίηση του εθνικού χώρου. Στο ΕΠΧΣΑΑ Τουρισμού του 2013 υπήρξαν, εκ του αποτελέσματος και εκ της εφαρμογής του, ζητήματα μεθοδολογικής προσέγγισης αναφορικά με την κατηγοριοποίηση του εθνικού χώρου ο οποίος κατηγοριοποιήθηκε σε τρεις τύπους περιοχών :

• Αναπτυσσόμενες τουριστικά,
• Ανεπτυγμένες και
• ενδεικνυόμενες για την ανάπτυξη ειδικών – εναλλακτικών μορφών τουρισμού.

Η συγκεκριμένη μέθοδος, λόγω κυρίως των περιορισμένων κατηγοριών, παρουσίασε αδυναμίες αναφορικά με την κατάταξη και χαρακτηρισμό επιμέρους περιοχών (π.χ. η Θάσος εντάσσεται στην ίδια κατηγορία με τη Μύκονο, περιοχές με βιομηχανική ανάπτυξη εντάσσονται σε ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές κοκ). Έτσι, προέκυψαν μεταξύ άλλων αστοχίες στις κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης της τουριστικής δραστηριότητας σε ορισμένες περιοχές, που εντάθηκαν λόγω και των κοινών κατευθύνσεων ανά κατηγορία χώρου. Διαπιστώθηκε επίσης σημαντική αδυναμία για παροχή ειδικότερων σχεδιαστικών κατευθύνσεων για τα σύνθετα/ακραία παραδείγματα της Σαντορίνης, της Μυκόνου, της Ρόδου.

Σύνδεση νέου σχεδιασμού με τον εθνικό αναπτυξιακό σχεδιασμό, καθώς ο τελευταίος επηρεάζει αδιαμφισβήτητα τη διάρθρωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου.

Κατευθύνσεις αναφορικά με τις διαθέσιμες επιλογές οργανωμένης τουριστικής ανάπτυξης, του νέου ΕΧΠ Τουρισμού. Από τα μέχρι στιγμής διαθέσιμα στοιχεία για την πορεία θεσμοθέτησης και αδειοδότησης των

οργανωμένων τουριστικών αναπτύξεων, διαπιστώνεται ότι: α) το μοντέλο ήλιος – θάλασσα μονοπωλεί το επενδυτικό ενδιαφέρον και συνεχίζει να κυριαρχεί καθώς στην πλειονότητά τους οι αναπτύξεις (προγραμματιζόμενες και υφιστάμενες) τοποθετούνται στον παράκτιο χώρο. Το μόνο που διαφοροποιείται είναι η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς σε αυτού του τύπου τις αναπτύξεις τα πρότυπα είναι συνήθως υψηλά. Επιπλέον, βρίσκονται μακριά από τα κέντρα ιαματικού ή χιονοδρομικού τουρισμού, γεγονός που συνεπάγεται την ανάγκη λήψης ειδικότερων μέτρων και στρατηγικών κατευθύνσεων για τις υπόλοιπες κατηγορίες χώρου, ή/ και μορφών τουριστικής δραστηριότητας. Τέλος, διαπιστώνεται ότι μικρό ποσοστό των οργανωμένων τουριστικών αναπτύξεων έχει ολοκληρωθεί (τουλάχιστον από διαδικαστικής άποψης και αδειοδότησης) ενώ η πλειονότητα βρίσκεται είτε παγωμένη, είτε σε κάποιο στάδιο έγκρισης / αδειοδότησης λχ περιβαλλοντικών όρων.

Χάρτης: H οργανωμένη τουριστική ανάπτυξη σήμερα (αδειοδοτημένη και σχεδιαζόμενη) . Πηγή: ίδια έρευνα και επεξεργασία

Αναδυόμενες μορφές & σύγχρονες τάσεις του τουριστικού προϊόντος (χαρακτηριστικό παράδειγμα η μετατροπή υφιστάμενων υποδομών σε σύνθετα καταλύματα που διαφοροποιούν σημαντικά το τουριστικό προϊόν, τη ζήτηση και την προσφορά). Επιπλέον, οι βραχυχρόνιες τουριστικές εκμισθώσεις διαμερισμάτων (π.χ airbnb) επιφέρουν σημαντικούς μετασχηματισμούς στην αγορά, και πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά το σχεδιασμό. Ο εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος και η αύξηση του αστικού τουρισμού είναι μερικές μόνο από τις τρέχουσες εξελίξεις που επηρεάζουν αδιαμφισβήτητα τον σχεδιασμό.

Αναγκαίες ενέργειες, προκειμένου να υπάρξει ένας αποτελεσματικός και ολοκληρωμένος σχεδιασμός

Επιτάχυνση των διαδικασιών θεσμοθέτησης του νέου ΕΧΠ – Τουρισμού λόγω της άμεσης ανάγκης για ύπαρξη του συγκεκριμένου σχεδιασμού.

Κινητοποίηση συναρμόδιων Υπουργείων (κυρίως Υπουργείου Τουρισμού) και φορέων, πράγμα που μπορεί να καταστεί εφικτό και μέσω της πρόβλεψης και εισαγωγής διαδικασιών Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης, ιδίως μετά τη θεσμοθέτηση του Πλαισίου για τη διασφάλιση της εφαρμογής του.

Έγκαιρη και άμεση τροφοδότηση των μελετητών με κατευθύνσεις για θέματα που ανακύπτουν, που εξελίσσονται ή για τα οποία διαπιστώνονται ελλείψεις και πρέπει να συμπεριληφθούν στο σχεδιασμό, είναι –όπως πάντα- βασική προϋπόθεση για έναν επιτυχημένο και ολοκληρωμένο σχεδιασμό.

Ο ΣΕΜΠΧΑ παραμένει στη διάθεση των εμπλεκόμενων φορέων για να παρέχει υποστήριξη στο σύνθετο αυτό εγχείρημα, καθώς αναγνωρίζεται ως ιδιαίτερα σημαντικό για τον κλάδο και εν τέλει για την οικονομία της χώρας.

*Λαϊνάς Ιωάννης: Μηχανικός Χωροταξίας-Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης ΜΔΕ Ευρωπαϊκές Πολιτικές, Σχεδιασμός και Ανάπτυξη του Χώρου

 Το περιεχόμενο του άρθρου παρουσιάστηκε στην εκδήλωση «Νέο Χωροταξικό Σχέδιο Τουρισμού» του ΤΕΕ στο πλαίσιο της Greek Tourism EXPO 17, από τον Αντιπρόεδρο του ΣΕΜΠΧΠΑ κο Γιάννη Λαϊνά και δημοσιοποιήθηκε με δελτίο Τύπου του ΣΕΜΠΧΠΑ