Νέο ΕΣΠΑ: πως μοιράζονται τα 26.7 δισ. ευρώ – μητρώο μηχανικών και Jaspers

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Σε επτά βασικούς στόχους πολιτικής  μοιράζονται τα 26,7 δις ευρώ του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 και παράλληλα εισάγονται νέα μέτρα για την βελτίωση της διαχείρισης των πόρων.

Στην αιχμή των νέων μέτρων για την αναβάθμιση της διαχείρισης των πόρων του νέου ΕΣΠΑ είναι νέες προσλήψεις, μαζί με την ενεργοποίηση  του μητρώου εξωτερικών επιβλεπόντων μηχανικών.

Προβλέπεται επίσης οριζόντια συνεργασία της Ελλάδας με ειδικούς εμπειρογνώμονες JASPERS της ΕΕ,  για την υποστήριξη της προετοιμασίας μεγάλων έργων υψηλής ποιότητας, τα οποία θα συγχρηματοδοτηθούν από τα ευρωπαϊκά ταμεία.

Οι επτά στόχοι πολιτικής

Σύμφωνα με το πρώτο σχέδιο  της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης (ΕΣΠΑ) 2021-2027 που ολοκληρώθηκε από το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων και αναρτήθηκε προς διαβούλευση στην ηλεκτρονική σελίδα του ΕΣΠΑ δείτε εδώ, οι συνολικοί πόροι του νέου ΕΣΠΑ, ανέρχονται στα  26.743.284.838 ευρώ από τους οποίους 21.178. 951. 376 ευρώ αφορούν στο σκέλος των κοινοτικών πόρων ενώ το ποσό της εθνικής συμμετοχής ανέρχεται σε  5.564.333.462 ευρώ.

Στους επτά συνολικά Στόχους Πολιτικής (Σ.Π.) του νέου ΕΣΠΑ περιλαμβάνονται ο ειδικός στόχος του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), που αφορά τη Δυτική Μακεδονία και το νομό Τριπόλεως στο πλαίσιο της απολιγνιτοποίησης που επιχειρείται και την Τεχνική Βοήθεια.  Η κατανομή ανά Σ.Π. έχει γίνει για τα κοινοτικά κονδύλια, ενώ η εθνική συμμετοχή έχει επιμεριστεί ανά τομεακό και επιχειρησιακό πρόγραμμα.

Στην τρέχουσα κατανομή των κοινοτικών κονδυλίων, «ωφελημένος» είναι ο Σ.Π.4 ο οποίος αφορά την απασχόληση, την εκπαίδευση και την κοινωνική προστασία ενώ οι χρηματοδοτήσεις ανά Στόχο Πολιτική (έχουν ως εξής:

Ανταγωνιστική οικονομία και την ψηφιακή μετάβαση (Σ.Π.1)

Ο πρώτος Στόχος Πολιτικής (ΣΠ1) αφορά στην ανταγωνιστική οικονομία και την ψηφιακή μετάβαση προγραμματίζεται να λάβει 4,059 δισ. ευρώ κοινοτικής συνδρομής.

Σύμφωνα με το σχεδιασμό, τα προγράμματα που θα συνδέονται με τον ΣΠ1 θα πρέπει να σχετίζονται με τη διασύνδεση της έρευνας με τον παραγωγικό ιστό της χώρας, την προσαρμογή της ελληνικής βιομηχανίας στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον, τη δημιουργία αξίας σε όλα τα πεδία του επιχειρείν, την ενδυνάμωση της καινοτομικής ικανότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, στη διεύρυνση του εύρους των χρηματοδοτικών εργαλείων με τη δημιουργία ενός θεσμικού περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις, τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, κ.ο.κ.

Περιβάλλον, ενέργεια, πολιτική προστασία (Σ.Π.2)

Ο ΣΠ2 αφορά δράσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον, την ενέργεια και την πολιτική προστασία και θα λάβει 4,995 δισ. ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά θα κατευθυνθούν στην πράσινη οικονομία μέσω της προώθησης της δίκαιης μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, των πράσινων επενδύσεων, της κυκλικής οικονομίας, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης των κινδύνων.

Μεταφορές και ευρυζωνικά δίκτυα (Σ.Π.3)

Ο ΣΠ3 αφορά τους ευρύτερους τομείς των μεταφορών και των ευρυζωνικών δικτύων, θα λάβει 2,220 δισ. ευρώ. και στον στόχο αυτό θα κατευθυνθεί το 15,3% των πόρων.

Τα κεφάλαια του συγκεκριμένου στόχου, θα διατεθούν για την ανάπτυξη ενός ασφαλούς, συνεκτικού και διαλειτουργικού συστήματος σιδηροδρομικών μεταφορών υψηλής ποιότητας, στην εξασφάλιση προσβασιμότητας και στη βέλτιστη χρήση των αυτοκινητοδρόμων, των θαλάσσιων λιμένων και των αεροδρομίων της Ελλάδας με την κατασκευή τμημάτων και συνδέσεων που απουσιάζουν από το δίκτυο.

Επίσης, έμφαση θα δοθεί στην προώθηση σειράς μεσοπρόθεσμων πρωτοβουλιών και δράσεων οι οποίες στοχεύουν στη δημιουργία ενός σύγχρονου ψηφιακού περιβάλλοντος τόσο για τους πολίτες όσο και τις επιχειρήσεις της χώρας, με την υλοποίηση επενδύσεων σε ταχέα και υπερταχέα ευρυζωνικά δίκτυα, σε ανοιχτά ασύρματα δίκτυα για την πρόσβαση όλων στο διαδίκτυο, καθώς και με την ανάπτυξη σύγχρονων δικτυακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων οπτικών ινών και των δικτύων 5G.

Απασχόλησης, εκπαίδευση, κοινωνική προστασία (Σ.Π.4)

Ο ΣΠ4 αφορά τους τομείς της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής προστασίας και θα λάβει 6,327 δισ. ευρώ.

Τα κεφάλαια θα διατεθούν για τη δημιουργία ίσων ευκαιριών και η ισότιμη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (ιδίως γυναικών, νέων και μακροχρόνιων ανέργων) και η κοινωνική σύγκλιση, η ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, η κατάρτιση και στη διά βίου μάθηση, η κοινωνική προστασία και η ένταξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, η αντιμετώπιση της υλικής στέρησης και ο συστημικός εκσυγχρονισμό των αντίστοιχων θεσμών.

Παράλληλα, ο συγκεκριμένος στόχος πολιτικής θα επικεντρωθεί στην εφαρμογή ολοκληρωμένων μέτρων που αφορούν μεταξύ άλλων τη στέγαση και τις κοινωνικές υπηρεσίες και την εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης και της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης.

Χωρικές παρεμβάσεις και αστική ανάπτυξη (Σ.Π.5)

Ο ΣΠ5, που αφορά τις ολοκληρωμένες χωρικές παρεμβάσεις και την αστική ανάπτυξη θα λάβει 1,145 δισ. ευρώ.

Στο συγκεκριμένο στόχο θα δοθεί  προτεραιότητα στην ενίσχυση της ολοκληρωμένης κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής τοπικής ανάπτυξης, με έμφαση στη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, της πολιτιστικής κληρονομιάς, του τουρισμού, κ.ά..

Ειδικός Στόχος Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης

Ο ειδικός στόχος Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ) που αφορά την «απεξάρτηση» από τα ορυκτά καύσιμα θα εισπράξει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το ποσό των 1,320 δισ. ευρώ

Το ΤΔΜ επικεντρώνεται στη στήριξη των Περιφερειών Δυτικής Μακεδονίας, Πελοποννήσου, Κρήτης, Βορείου και Νοτίου Αιγαίου.

Ειδικότερα:

• Στις Περιφερειακές Ενότητες Κοζάνης και Φλώρινας (ΠΕΚ, ΠΕΦ) και στο Δήμο Μεγαλόπολης (ΔΜ) της ΠΕ Αρκαδίας (ΠΕΑ), περιοχές άμεσα εξαρτώμενες από την εξόρυξη και καύση λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
• Στις Περιφέρειες Κρήτης (ΠΚ), Νοτίου Αιγαίου (ΠΝΑ) και Βορείου Αιγαίου (ΠΒΑ), περιοχές άμεσα εξαρτώμενες από την καύση μαζούτ και ντήζελ που σταδιακά θα καταργηθούν.

Τεχνική Βοήθεια

Τέλος, το ποσό των κοινοτικών πόρων που θα διατεθούν για την τεχνική βοήθεια ανέρχονται στα 758,7 εκατ. ευρώ.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι 11 θεματικοί στόχοι της ΠΠ 2014-2020 ενοποιούνται στους 5 Στόχους Πολιτικής που προαναφέρονται, ενώ αντίστοιχα οι 60 επενδυτικές προτεραιότητες ενσωματώνονται σε 35 ειδικούς στόχους [32 ειδικούς στόχους κατανεμημένους στους ΣΠ 1-5, 1 ειδικό στόχο για το Ταμείο Δίκαιας Μετάβασης (ΤΔΜ) και 2 ειδικούς στόχους για τα προγράμματα Interreg].

Αύξηση της ευελιξίας

Σημαντική διαφοροποίηση της νέας Προγραμματικής Περιόδου είναι η αύξηση της ευελιξίας των προγραμμάτων στη μεταφορά πόρων. Κατά τον σχεδιασμό ή κατά την αναθεώρηση, το κράτος-μέλος μπορεί να διαθέσει το 5% των πόρων σε εργαλεία κεντρικής διαχείρισης και μπορεί να μεταφέρει έως το 20% των πόρων ενός ταμείου σε άλλο ταμείο για το ΕΤΠΑ, το Ταμείο Συνοχής και το ΕΚΤ+.

Επιπλέον, μπορεί να μεταφέρει έως 15% των πόρων από τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες στις περιφέρειες μετάβασης ή στις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες.

Μητρώο εξωτερικών επιβλεπόντων μηχανικών

Στο  σχέδιο  της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης (ΕΣΠΑ) 2021-2027 που αναρτήθηκε προς διαβούλευση από το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων στην ηλεκτρονική διεύθυνση δείτε εδώ περιλαμβάνονται μέτρα και δράσεις, με στόχο την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας για την υλοποίηση του νέου ΕΣΠΑ.

Αναφέρεται ότι: «προτεραιότητα αποτελεί η αντιμετώπιση ανεπαρκειών στους δικαιούχους, που θα υποστηρίζονται μέσω οριζόντιων δράσεων και στοχευμένων ενεργειών για ειδικές ομάδες δήμων ή μεγάλων δικαιούχων σε συγκεκριμένους τομείς.

Παράλληλα, προωθούνται θεσμικές παρεμβάσεις και πρόγραμμα κατάρτισης σε συνεργασία με τη ΜΟΔ ή παρεμβάσεις άλλου τύπου π.χ. εμπειρογνωμοσύνες, τεχνικοί σύμβουλοι, πρόσληψη συγκεκριμένου προσωπικού κα.

Ενεργοποιείται το μητρώο εξωτερικών επιβλεπόντων μηχανικών, γίνεται χρήση δυνατότητας Προγραμματικών Συμφωνιών με τους κατά νόμο προβλεπόμενους φορείς ή και την ΜΟΔ, η οποία πέραν της υποστήριξης μέσω των ομάδων υποστήριξης μπορεί πλέον να παρέχει και ευρύτερες υπηρεσίες τεχνικής υποστήριξης μέσω της νεοσύστατης Τεχνικής Υπηρεσίας της.

Θα εξεταστεί επίσης στην προοπτική διεύρυνσης της εφαρμογής και σε άλλους τομείς η θετική εμπειρία από τη λειτουργία της συντονιστικής γραμματείας για τα υγρά απόβλητα.

Σημαντική υποστήριξη, για κρίσιμα έργα ή και έργα ειδικής τεχνογνωσίας θα προσφέρει η στοχευμένη και συντονισμένη από την Εθνική Αρχή Συντονισμού ΕΑΣ και την ΕΕ, συνεργασία με ειδικούς εμπειρογνώμονες JASPERS. Ο μηχανισμός ωρίμανσης σημαντικών έργων που δημιουργείται, θα συμβάλει επίσης στην ίδια κατεύθυνση».

Σημειώνεται ότι το μητρώο εξωτερικών επιβλεπόντων μηχανικών για το νέο ΕΣΠΑ υλοποιείται μέσω του Μητρώου Μηχανικών που εγκαινίασε η Ελληνική Εταιρία Αυτοδιοίκησης και Ανάπτυξης (ΕΕΤΑΑ)  και περαιτέρω διέυρυνση του Μητρώου επιβλεπόντων Μηχανικών για την υλοποίηση μελετών  και έργων της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Παράλληλα η συνεργασία με ειδικούς εμπειρογνώμονες JASPERS αφορά στην αξιοποίηση της δομής που έχει δημιουργηθεί σε συνεργασία, μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Γενική Διεύθυνση περιφερειακής πολιτικής), της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης και του Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) για την παροχή τεχνικής βοήθειας. Τα σχέδια που λαμβάνουν βοήθεια από τη Jaspers εγκρίνονται σημαντικά ταχύτερα από τα υπόλοιπα, ενώ η παρεχόμενη βοήθεια  καλύπτει:

-την προετοιμασία του έργου (π.χ. ανάλυση κόστους-ωφέλειας, οικονομική ανάλυση, περιβαλλοντικά ζητήματα, σχεδιασμός ανάθεσης συμβάσεων)

-τον έλεγχο των εγγράφων (π.χ. μελέτες σκοπιμότητας, αιτήσεις επιχορήγησης κλπ.)

-συμβουλές σχετικά με τη συμμόρφωση με το κοινοτικό δίκαιο (περιβάλλοντος, ανταγωνισμού κλπ.)

Οι αλλαγές διαχείρισης

Στο  σχέδιο  της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης (ΕΣΠΑ) 2021-2027 που αναρτήθηκε προς διαβούλευση από το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων  για τις αλλαγές στη διαχείριση του νέου ΕΣΠΑ, μεταξύ άλλων σημειώνεται ότι «οι βελτιώσεις θα εστιάσουν στην ενδυνάμωση των μηχανισμών παραγωγής έργων και δράσεων και στην αντιμετώπιση αδυναμιών στις διαδικασίες διοίκησης και εφαρμογής». Ειδικότερα σημειώνεται ότι:

-«Η Εθνική Αρχή Συντονισμού (ΕΑΣ) της ΓΓΔΕ&ΕΣΠΑ -που αποτελεί και τον κύριο συνομιλητή της χώρας με την ΕΕ, είναι αρμόδια για το συντονισμό του προγραμματισμού και της εφαρμογής των προγραμμάτων και την καθοδήγηση των ΔΑ και εν γένει των υπηρεσιακών δομών του ΕΣΠΑ, οι αρμοδιότητες των οποίων θα επαναπροσδιορισθούν κατάλληλα εφόσον απαιτηθεί στο νέο Νόμο για το ΕΣΠΑ.

Ειδική μέριμνα θα δοθεί στη βελτίωση του συντονισμού σε οριζόντιους τομείς που επηρεάζουν σχεδόν το σύνολο των έργων, όπως οι Δημόσιες Συμβάσεις, οι κρατικές ενισχύσεις, οι αδειοδοτήσεις κλπ. Η βελτίωση του Συντονισμού διασφαλίζεται και από τη λειτουργία θεματικών δικτύων που συντονίζονται από την Εθνική Αρχή Συντονισμού και συμμετέχουν Διαχειριστικές Αρχές, Επιτελικές Δομές, εταίροι, μεγάλοι δικαιούχοι. Θα λειτουργήσουν δίκτυα για: Έξυπνη Εξειδίκευση, Επιχειρηματικότητα – Χρηματοδοτικά Εργαλεία, Περιβάλλον και Πολιτική Προστασία, τη Χωρική Ανάπτυξη, Συντονισμό Δράσεων ΕΚΤ, Αξιολόγηση, τα θέματα Αναπηρίας, Πληροφόρηση και Δημοσιότητας, Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ), Καταπολέμηση της Απάτης και Δημόσιες Συμβάσεις».