Νέο μουσείο Ακρόπολης: άξιζε καλύτερα! – Γεννάδειος βιβλιοθήκη: οι δύο προσθήκες

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Στο νέο μουσείο Ακρόπολης, τι αποτέλεσμα θα είχε η καθιερωμένη διαδικασία ανοιχτού διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού; Θα μπορούσε το νέο μουσείο να είναι και σε αρμονία με το άμεσο και ευρύτερο περιβάλλον του; Μία είναι η απάντηση: Η Ακρόπολη άξιζε καλύτερα!

Η πτέρυγα Μακρυγιάννη στο διατηρητέο κτίριο της Γενναδείου βιβλιοθήκης αποτελεί παράδειγμα προσθήκης σε διατηρητέα κτίρια. 

Επιθετικός πρόβολος προς την Διονυσίου Αρεοπαγίτου (φωτ. αρχείου)

Το νέο μουσείο Ακρόπολης

Ο εντυπωσιακός αριθμός επισκεπτών του νέου μουσείου Ακρόπολης προφανώς οφείλεται κύρια στα εκθέματα του και στη θέση του. Οποιοδήποτε νέο μουσείο, με αυτά τα μοναδικά εκθέματα, σε αυτή τη μοναδική θέση και με τη δυνατότητα αξιοποίησης σύγχρονης τεχνολογίας, σίγουρα θα είχε πολύ μεγάλη επισκεψιμότητα. Το ερώτημα είναι αν θα μπορούσε το νέο μουσείο να είναι και σε αρμονία με το άμεσο και ευρύτερο περιβάλλον του.

Είναι γνωστό ότι δεν είχαν αίσιο πέρας οι προηγούμενες πολυετείς διαδικασίες για την ανέγερση του μουσείου, αρχίζοντας από δύο εθνικούς διαγωνισμούς και, μετά, τον διεθνή διαγωνισμό του 1989 που ακυρώθηκε το 1999 όταν ανακαλύφθηκε εκτενής αρχαιολογικός χώρος στο οικόπεδο Μακρυγιάννη. Και αντί, με τα καινούργια αυτά δεδομένα, να προκηρυχθεί ανοικτός διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός βάσει των κανονισμών UNESCO/ UIA, όπως έγινε, για παράδειγμα, με τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και το Νέο Αιγυπτιακό Μουσείο του Καΐρου όπου είχαν υποβληθεί 1.400 και 1.520, αντίστοιχα, συμμετοχές, υιοθετήθηκε η διαδικασία διεθνούς πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, από την οποία έγινε επιλογή μόνο 12 αρχιτεκτονικών γραφείων, τα οποία και διαγωνίστηκαν. Χωρίς να αμφισβητείται ότι η μελέτη που τελικά προκρίθηκε ήταν η καλύτερη, το εύλογο ερώτημα είναι τι αποτέλεσμα θα είχε η καθιερωμένη διαδικασία ανοιχτού διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Σίγουρα, ανάμεσα στις πάρα πολλές υποβολές που θα υπήρχαν, μια διεθνής κριτική επιτροπή θα μπορούσε εύκολα να επιλέξει ένα αρχιτεκτονικά καινοτόμο κτίριο, ένα κτίριο-ορόσημο αντάξιο του προορισμού του και της θέσης του. Και με μεγαλύτερη αρχιτεκτονική λιτότητα, ταπεινότητα και σεβασμό προς τον Ιερό Βράχο που τιμά και το όνομα του οποίου φέρει.

Όψη οδού Μακρυγιάννη

Προξενεί απορία πως η ίδια η Πολιτεία επέτρεψε, τόσο κοντά σε αυτόν τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, να ανεγερθεί δημόσιο κτίριο με κατά παρέκκλιση αύξηση ύψους. Από κει και πέρα τι να περιμένεις σε άλλες λιγότερο ευαίσθητες περιοχές; Και γιατί ο κάθε επιχειρηματίας ή ιδιώτης να μην προσπαθεί, αν βρει τον τρόπο, να μεταβάλει τα νομοθετημένα ύψη προς ίδιο όφελος; Σε όλη την επικράτεια το βλέπουμε πια αυτό, και όχι μόνο για τουριστικές επενδύσεις. Ένα είναι σίγουρο. Η Ακρόπολη άξιζε καλύτερα. Ας θυμηθούμε και την αξιολόγηση του νέου μουσείου, από το κορυφαίο αγγλικό αρχιτεκτονικό περιοδικό “Architectural Review”, η οποία καταλήγει «Η Αθήνα δεν πρέπει να λέει ψέματα στον εαυτό της σχετικά με την ποιότητα αυτού του νέου κτιρίου. Απλά, δεν είναι αρκετά καλό» [The Architectural Review /June 2009].

Οι δύο προσθήκες

Η νέα πτέρυγα Μακρυγιάννη (φωτ. αρχείου)

Στο ιστορικό κτίριο της Γενναδείου βιβλιοθήκης έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια δύο προσθήκες, και οι δύο εφαπτόμενες του διατηρητέου αρχικού κτιρίου. Η μία, το αμφιθέατρο εκδηλώσεων, με επιβλητικό όγκο που υπερβαίνει, κατά τι, το απόλυτο υψόμετρο του εμβληματικού αρχικού κτιρίου, έφτασε μέχρι και το όριο της ιδιοκτησίας, οπότε εξέλειπε πια το πανταχόθεν ελεύθερο του συνόλου των κτιρίων. Ή άλλη, η πτέρυγα Μακρυγιάννη, του Κυριάκου Κυριακίδη, σεμνή και διακριτική, έχεις την αίσθηση ότι βρισκόταν πάντα εκεί. Υπάρχει όμως και τρίτη ορατή προσθήκη. Ο μικρός υποσταθμός, δέκα περίπου τετραγωνικών μέτρων, που «ξέμεινε» μέσα στην πρασιά της πλευράς Δεινοκράτους. Και λες γιατί; Τόσοι υποσταθμοί σε τόσα κτίρια έχουν καταφέρει να ενσωματωθούν στον κύριο όγκο των κτιρίων ή των προσθηκών τους. Προφανώς όχι όλοι.

Ένα ίδρυμα της ιστορίας της Γενναδείου θα έπρεπε να δίνει το παράδειγμα για την χωροθέτηση διατηρητέων κτιρίων σε μεγάλα οικόπεδα, όπως το συγκεκριμένο, όπου ο περιβάλλων χώρος είναι αναπόσπαστο στοιχείο του συνόλου.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του», από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design