Νέοι ευεργέτες, αυτοί που θα προωθήσουν προγράμματα κατεδαφίσεων και αναπλάσεων

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Όποιος κατεδαφίζει, Πολιτεία ή ιδιώτης, ευεργέτης της Αθήνας είναι. Χρειαζόμαστε ένα κίνημα για πολεοδομικές ανάσες, αλλά και για την ανανέωση του γερασμένου κτιριακού αποθέματος της πόλης μας. Πρέπει να το καταλάβουμε ότι δεν πάει άλλο. Στην κυριολεξία πήξαμε. Οι δρόμοι που δεν αναπνέουν, οι δρόμοι χαράδρες, πολλαπλασιάζονται. Όπως είχαν γράψει και οι Boileau – Narcejac στο βιβλίο τους «Οι διαβόλισσες» (Les diaboliques) μεταφρασμένο από την Έλγκα Καββαδία, «Ο πολίτης συχνά νοιώθει σαν πνιγμένος στα βάθη αυτών των μεγάλων ρηγμάτων που είναι οι δρόμοι».

Η μπλε πολυκατοικία Ριζάρη & Βασ. Κωνσταντίνου – κατεδαφίστηκε το 1967

Οι νέοι ευεργέτες

Η ιδιαιτερότητα μια πόλης χαρακτηρίζεται, σε μεγάλο βαθμό, από το υπάρχον, νέο και παλιό, κτιριακό απόθεμα της. Εξού και το συνεχές δίλημμα για το τι πρέπει να διατηρηθεί και τι να κατεδαφιστεί. Είναι απαραίτητο να μπορούμε να κατεδαφίζουμε παλιά, γερασμένα και λιγότερο αξιοσημείωτα κτίρια για να δημιουργηθούν οι πολεοδομικές ανάσες που χρειάζεται η πόλη για την υλοποίηση νέας ανάπτυξης και νέων ιδεών. Νομοτελειακά οδηγούμαστε στην ανάγκη θέσπισης γενναίων κινήτρων για κατεδαφίσεις, προκειμένου να καταστεί εφικτή η απαραίτητη ανανέωση. Τα πολύ λίγα παραδείγματα σημαντικών κατεδαφίσεων όπως, πριν πολλά χρόνια, της πράσινης πολυκατοικίας των στρατιωτικών στην οδό Ριζάρη, αναδεικνύουν το όφελος των κατεδαφίσεων για την λειτουργία και το πρόσωπο της πόλης. Αν δεν γίνουν κατεδαφίσεις, και αναπλάσεις στα αστικά κενά που θα δημιουργούνται μετά τις κατεδαφίσεις, η μελλοντική εικόνα πολλών περιοχών της Αθήνας θα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από «διαδοχικά μπλοκ καλύτερων ή χειρότερων πολυκατοικιών» [Η επιστροφή της οικοδομής  /Δημήτρης Ρηγόπουλος /Καθημερινή 22.10.2019].

Η Αθήνα χρειάζεται κατεδαφίσεις

Θα ήταν ευτύχημα να δούμε περισσότερους ευεργέτες οι οποίοι, αντί να αποθανατίζονται με την ανέγερση νέων κτιρίων, θα επέλεγαν να ταυτιστούν με την κατεδάφιση παλαιών και την αναγέννηση των πόλεων μέσω της απελευθέρωσης αστικής γης. Και γιατί όχι με την κατεδάφιση ξεπερασμένων, λειτουργικά και αισθητικά, πολυκατοικιών, ή ακόμα και ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων. Γενναίες, αρκετά πάνω από την εμπορική αξία, αποζημιώσεις είναι πιθανό, σε πολλές περιπτώσεις να λειτουργήσουν σαν καταλύτες για να πειστούν οι ιδιοκτήτες. Με μεγάλη κερδισμένη την πόλη, που θα αποκτούσε πάρκα γειτονιάς ακριβώς εκεί όπου τα χρειάζεται περισσότερο. Και χαλάλι, βέβαια, αν πάρουν, οι νέοι αυτοί δημόσιοι χώροι και πνεύμονες, τα ονόματα των δωρητών. Και «η πόλις ευγνωμονούσα» να τους θυμάται πάντα.

Αδιέξοδο Πανόρμου (πριν από την Αμαλιάδος)

Αλλά και η ίδια η Πολιτεία θα μπορούσε να χριστεί ευεργέτης της πόλης των Αθηνών. Με την προώθηση προγραμμάτων κατεδαφίσεων και ανοικοδομήσεων σε πυκνοκατοικημένες περιοχές με πολλές πολυκατοικίες, όπως είναι η Κυψέλη, και την παράλληλη δημιουργία τράπεζας γης προκειμένου οι ιδιοκτήτες να αποκτήσουν άυλους τίτλους τους οποίους θα μπορούν να αξιοποιήσουν αλλού, ή και να εμπορευτούν. Παρά τα προβλήματα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος έχει κάνει το πρώτο βήμα, εντάσσοντας την όλη ιδέα σε πρόγραμμά του. Αν μπορέσει να την υλοποιήσει, έστω και σε ένα οικοδομικό τετράγωνο, θα έχει ευεργετήσει την Αθήνα.

Όσο εξωπραγματικό και αν ακούγεται, δεν θα άξιζε να δοκιμαστεί η δυνατότητα δωρεών για την προμήθεια των απαραίτητων για την Αθήνα νέων ηλεκτρικών λεωφορείων; Η ανάγκη είναι πολύ μεγάλη. Ας γίνουν, λοιπόν, δεκτές δωρεές, και ας μπει και το όνομα του δωρητή σε εμφανές σημείο του οχήματος. Αν ενοχλεί κάποιους, δεν πειράζει. Ο σκοπός θα έχει επιτευχθεί. Και δεν είναι όσο δύσκολο μοιάζει. Οι κατασκευάστριες εταιρείες θα έχουν επιλεγεί από κρατικό φορέα, και οι τιμές συμφωνηθεί. Ο επίδοξος δωρητής δεν θα έχει παρά να διαλέξει το λεωφορείο – μικρό, μεσαίο ή αρθρωτό ανάλογα με το βαλάντιο και τον πατριωτισμό του. Να θυμόμαστε, επίσης, ότι σε μερικές ιστορικές αίθουσες θεαμάτων της Εσπερίας, οι λιγότερο μεγάλοι δωρητές, σε ορισμένες περιπτώσεις «ανταμείβονται» εις την αιωνιότητα με την αναγραφή του ονόματος τους σε μικρή πλακέτα πάνω στην πλάτη ενός καθίσματος. Γιατί όχι και το όνομα δωρητή λεωφορείου στην πλάτη πίσω από το κάθισμα του οδηγού; Εξ’ άλλου, η «υιοθεσία» σε τομείς δημοσίου ενδιαφέροντος δεν είναι καινούργια ιδέα. Έχει ήδη συζητηθεί για την φύτευση νέων δέντρων σε πεζοδρόμια.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design