«Ο μηχανικός καταλαβαίνει τον κόσμο, όταν επεμβαίνει να τον αλλάξει»

«Ένας εμβληματικός μηχανικός του 20ου αιώνα, ο Ove Arup, έλεγε ότι ξεκίνησε με σπουδές φιλοσοφίας, επειδή τον ενδιέφερε να καταλάβει τον κόσμο, μα συνέχισε με σπουδές μηχανικού, καθώς αντιλήφθηκε ότι στην πραγματικότητα καταλαβαίνεις τον κόσμο όταν επεμβαίνεις σ’αυτόν για να τον αλλάξεις».

Ο Γιώργος Μ. Χατζηστεργίου, ο πολιτικός μηχανικός που μελετά τη «βιώσιμη λογοτεχνία», με τα λόγια του Ove Arup εξηγεί πως συνδυάζει τις ιδιότητες του μηχανικού και του συγγραφέα και μιλάει για  τη «μύηση σε μια διεθνή, κοσμοπολίτικη κοινή γλώσσα, αυτή των μηχανικών», σε συνέντευξη του στον «Εθνικό Κήρυκα» και τη δημοσιογράφο Ιλιάνα Εξάρα.

Ο Γιώργος Μ. Χατζηστεργίου είναι πολιτικός μηχανικός και συγγραφέας. Απόφοιτος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και με μεταπτυχιακές σπουδές στο University of Surreyτης Αγγλίας.

Μεταξύ των τεχνικών έργων του είναι μελέτες αποκατάστασης μνημείων, όπως του Τσίλλερ στο Αίγιο, το Τσανάκλειο Μέγαρο στην Κομοτηνή, το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο Μυρόφυλλο της Πίνδου, το βυζαντινό Ανδρομονάστηρο στη Μεσσηνία, η στερέωση των Ενετικών Τειχών του Ηρακλείου, μα και σύγχρονα έργα, όπως ξενοδοχειακά συγκροτήματα στην Αθήνα, την Κρήτη, τη Μονεμβασιά, στη Σαντορίνη.

Έργα του στο πεδίο της λογοτεχνίας και των δοκιμίων, είναι μεταξύ άλλων μυθιστορήματα που έχουν κυκλοφορήσει και στα αγγλικά: Έξοδος (NaesAnaes), Χορός μεταμφιεσμένων (MasqueradeBall), καθώς και τα βιβλία δοκιμίων «Ο πολιτισμός των φαντασμάτων» και «Ηδονική Γεωγραφία», που κυκλοφόρησαν πρόσφατα από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

-Είστε ένας πολιτικός μηχανικός που γράφει. Πώς συνδυάζονται αυτά τα δύο;

-Δεν είναι ασυνήθιστο. Ο Νοβάλις, αυτή η μεγάλη φυσιογνωμία του Γερμανικού Ρομαντισμού του 19^ου αιώνα ήταν μηχανικός μεταλλείων. Μάλιστα, το έργο του αφορούσε τις στοές όπου υποτίθεται ότι δούλευαν οι επτά νάνοι στη «Χιονάτη» των αδελφών Γκριμ. Στον πολύπτυχο κόσμο μας, όλα συνδέονται κατά κάποιο τρόπο.

-Ποια η σχέση της διάστασης του πολιτικού μηχανικού με τον εν γένει τρόπο σκέψης;

-Η μύηση σε μια διεθνή, κοσμοπολίτικη κοινή γλώσσα, αυτή των μηχανικών. Μια γλώσσα που σχετίζεται με την επιστήμη, την τεχνική και την τεχνολογία, και μάλιστα μια γλώσσα που υπόκειται διαρκώς σε  δοκιμή επαλήθευσης, καθώς δεν αφορά μια θεωρητική, αλλά μια εφαρμοσμένη επιστήμη.

-Πέρα από τη γλώσσα;

-Πολλά και σημαντικά. Ένας εμβληματικός μηχανικός του 20^ου αιώνα, ο Ove Arup, έλεγε ότι ξεκίνησε με σπουδές φιλοσοφίας, επειδή τον ενδιέφερε να καταλάβει τον κόσμο, μα συνέχισε με σπουδές μηχανικού, καθώς αντιλήφθηκε ότι στην πραγματικότητα καταλαβαίνεις τον κόσμο όταν επεμβαίνεις σ’αυτόν για να τον αλλάξεις. Αυτό είναι το πνεύμα του μηχανικού. Με την ενασχόλησή μου λοιπόν σ’αυτό το πεδίο, ήρθα εκ των πραγμάτων σε ευθεία επαφή με το σύστημα παραγωγής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η Μηχανική των κατασκευών συνδέεται στενά με την κοινωνική Μηχανική, κι αυτό είναι εξαιρετικά διαφωτιστικό.

Τα βιβλία ως ενεργειακά πεδία

-Γιατί γράφετε;

-Για να αντιληφθώ καλλίτερα τον εαυτό μου και τον Κόσμο που με περιβάλλει.

-Πώς το κάνετε αυτό με τα βιβλία; Δεν θα ήταν ευκολότερο να κάθεστε ήσυχα στο σπίτι και απλά να σκέφτεστε για αυτά τα ζητήματα;

-Δεν θα κάνεις πολλά στη ζωή σου αν δεν ξεμυτίσεις από τη φωλιάσου. Αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου όχι ομφαλοσκοπώντας, μα οικοδομώντας μια δημιουργική σχέση με τους άλλους, με τον Κόσμο. Στη γενέθλια πόλη μου, τα Τρίκαλα Θεσσαλίας, στον καιρό του πατέρα μου, οι άνθρωποι έκαναν βόλτα τα βράδια μετά τις δουλειές τους σε έναν μακρύ πεζόδρομο στο κέντρο της πόλης, την οδό Ασκληπιού. Ήταν η ώρα που έπεφταν οι τόνοι, και οι άνθρωποι κουβέντιαζαν ήσυχα για τις τοπικές ή τις μακρινές υποθέσεις που τους επηρέαζαν… Δεν ήταν όλα ιδανικά, μα υπήρχε μια θεραπευτική ατμόσφαιρα για την κοινότητα, που βοηθούσε τη ζωή να προχωρήσει…

-Οπότε;

-Μου αρέσει η ιδέα μιας σύγχρονης οδού Ασκληπιού, αφηρημένης έστω και όχι υλικής, που να μην αφορά πια μια μεμονωμένη πόλη, μα τη μεγάλη ανθρώπινη κοινότητα. Σε ένα τέτοιο ενεργειακό πεδίο λειτουργούν τα βιβλία, τα δικά μου και των άλλων.

– Μετράει η καταγωγή σας σε ένα τόσο διευρυμένο πεδίο;

-Έρχομαι από την Ελλάδα. Έχει μια σημασία αυτό για τα βιβλία μου, καθώς σήμερα, όπως συχνά στην Ιστορία της, η χώρα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των τεράστιων αναστατώσεων που συνοδεύουν τη μετάβαση σε μια νέα εποχή. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα έργα μου είναι ελληνοκεντρικά. Μιλώντας για τη χώρα σου μιλάς για τον Κόσμο ολόκληρο.

-Δύο βιβλία σας κυκλοφορούν ήδη στα αγγλικά από το Amazon.

-Ναι, πρόκειται πρώτα απ’όλα για το μυθιστόρημα «Έξοδος», που κυκλοφορεί ως «Naes Anaes» στα αγγλικά. Πρωτοπαρουσιάστηκε και συζητήθηκε στο Λονδίνο. Αφορά έναν Έλληνα του εξωτερικού που ζει δραματικά τις δυσκολίες της νέας εποχής των αναστατώσεων… Προσπαθώντας απελπισμένα να κρατήσει το κεφάλι του έξω από το νερό, συνειδητοποιεί ότι το πρόβλημα δεν είναι προσωπικό, οπότε προσπαθεί να βρεθεί και με άλλους, σε μια προσπάθεια να βρουν ένα ξέφωτο στο κατασκότεινο δάσος… «Ένα παραμύθι για ενηλίκους» το αποκάλεσαν στο Λονδίνο.

-Και το άλλο; Το «MasqueradeBall»;

-Αυτό το μυθιστόρημα συνιστά μια στροφή, καθώς δίνεται μια παραπάνω έμφαση στο προσωπικό, παρά στο κοινωνικό.

-Ποιο είναι το θέμα του;

-Μέσα στους τόπους της κανονικότητας που συνήθως ζούμε- με τα ωράρια, τις υποχρεώσεις για τα σχολεία των παιδιών, τα πρόστιμα για την παράνομη στάθμευση- εδώ κι εκεί βρίσκονται θύλακες για ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα. Σ’έναν τέτοιο χώρο μιας άλλης ζωής, ένας συγγραφέας που μπήκε εκεί να γράψει ένα βιβλίο κατά παραγγελία, παρασύρεται στη δίνη ενός χορού μεταμφιεσμένων.

-Και;

-Η έξαψη είναι μεγάλη. Αλλά και επικίνδυνη: μια μεταμφίεση είναι έτσι κι αλλιώς ένα παιχνίδι με τα όρια, αυτός που τη χρησιμοποιεί μπορεί να μπερδευτεί, να μείνει μετέωρος ανάμεσα στο κυρίως έργο και το διάλειμμα. Και οι άλλοι; Τι  μπορεί να συμβεί όταν έρθει η ώρα να βγουν οι μάσκες; Τί γίνεται σ’ένα λούνα παρκ με ξύλινα ζωάκια και μαγνητοφωνημένες φωνές όταν κελαηδήσει ένα αληθινό πουλί;

-Από πού αντλείτε για τη συγγραφή σας; Ποιες είναι οι επιρροές σας;

-Τα κόμιξ, ο κινηματογράφος, το ζάπινγκ στην τηλεόραση, η ευρωπαϊκή λογοτεχνία κυρίως του 19^ου αιώνα, η αμερικάνικη μουσική και η επιστημονική φαντασία, τα γαλλικά δοκίμια,

η ελληνική ποίηση, τα δημοτικά τραγούδια, και άλλα πολλά… Είμαι ανοιχτός σε όλα τα είδη και τους δημιουργικούς συνδυασμούς. Η λογοτεχνία χρειάζεται όλους τους δυνατούς χυμούς σε συντονισμό με την ουσία της πραγματικότητας, για να παραμείνει στιβαρή και ελκυστική, για να μην κατρακυλήσει σε μια δευτεροκλασάτη, επαρχιακή τέχνη.

Τα βιβλία δοκιμίων

-Γράφετε κι άλλου είδους βιβλία, πέρα από τη λογοτεχνία- και δεν αναφέρομαι βεβαίως στα τεχνικά.

-Πράγματι, μολονότι θεωρώ το σύνολο των βιβλίων μου ως ένα ενιαίο σύμπαν, είτε είναι λογοτεχνικά είτε δοκιμίων, μου αρέσει να μπλέκω τα είδη σε νέες συνθέσεις. Εννοείτε πάντως τα πιο πρόσφατα βιβλία μου, που είναι «Ο πολιτισμός των φαντασμάτων» και η «Ηδονική Γεωγραφία».

-Μιλήστε μας γι’αυτά.

-Για τον «Πολιτισμό των φαντασμάτων» πρώτα. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αναδεικνύει ένα ολόκληρο υπαρξιακό πεδίο.

-Δηλαδή;

-Υπάρχει ζωή. Υπάρχει και ο θάνατος. Κι ανάμεσά τους υπάρχει και η φθορά. Για τους ανθρώπους, τα ζώα, τα δένδρα, τα φυτά, αλλά και για τα ανθρώπινα δημιουργήματα: τα υφάσματα, τα έπιπλα, τα αυτοκίνητα, τα κτίρια. Η αλήθεια είναι πως στη μακρά ανθρώπινη περιπέτεια ο θάνατος δεν είναι ακριβώς τελεσίδικος, με την έννοια ότι το παρελθόν εξακολουθεί να υπάρχει με τον τρόπο του, να ανακατεύεται με τους ζωντανούς και να τους επηρεάζει.

-Οπότε;

-Το βιβλίο αυτό έχει να κάνει ακριβώς με τη διάσταση της «μετά θάνατον ζωής», όχι βέβαια από την πλευρά της θεολογίας και των υποκαταστάτων της (που περικλείουν τα πάντα σε ένα σχήμα με μια ήδη δοσμένη απάντηση) ή μιας νοσηρής και αδιέξοδης προσκόλλησης στο «πριν», αλλά από την πλευρά της ζωής: πώς δηλαδή το παρελθόν εμπλέκεται στη ζωή, τη νοηματοδοτεί και την ενδυναμώνει.

-Πώς αναπτύσσεται το βιβλίο;

-Με την ώσμωση επί μέρους επιστημονικών ειδικοτήτων όπως η ιστορία, η κοινωνιολογία, η αρχαιολογία, η αρχιτεκτονική, η μηχανική και άλλες, σε συνδυασμό με πεδία όπως η ποίηση και η λογοτεχνία, ώστε ενδυναμωμένες οι δημιουργικές επιρροές του παρελθόντος να μπορέσουν να εμφανιστούν στο «μεταξύ», στο κενό που επιφέρει η καταστροφή- κάτι σαν τα λουλούδια που ανθίζουν στις ρηγματώσεις των ερειπίων.

-Ακολούθησε σε ανάλογη ατμόσφαιρα η «Ηδονική Γεωγραφία». Άλλη μια ανάδειξη ενός δυνατού υπαρξιακού πεδίου.

-Τι βιβλίο «Ηδονική Γεωγραφία» αφορά την κίνηση του εκκρεμούς μεταξύ αυτού που δοξάζει τη ζωή, κι εκείνου που την εμποδίζει, και το πεδίο αντιπαράθεσης των δυνάμεων που το κινούν, δηλαδή των δυνάμεων καταστροφής και των ροπών αντίστασης και δημιουργίας.

-Τί σηματοδοτεί η αναφορά της «ηδονής» στον τίτλο;

-Η ηδονή έχει βεβαίως σχέση με τη χαρά, την απόλαυση, την ευφορία, τη ροπή που κινητοποιεί υπέρ της αναδημιουργίας, μα στο βιβλίο έχει σχέση κυρίως με τη δίψα, τον έρωτα της αναζήτησης κατά την περιήγηση αυτού του πεδίου και ταυτόχρονα αναφέρεται στη βαθιά αίσθηση της ευρυχωρίας που προκύπτει από την ανάδειξή του. Η ευρυχωρία δεν αναιρεί ούτε ακυρώνει τον πόλεμο των αντιθέτων, μα μεγαλώνει τον ζωτικό χώρο των ελιγμών μας.

-Μια σειρά από βιβλία λοιπόν, που λειτουργούν ως ενεργειακά πεδία;

-Αυτή είναι η σχέση μου μαζί τους. Η ολοκλήρωση ενός βιβλίου είναι κάτι κρίσιμο, μα δεν είναι το τέλος, είναι μια φάση στην εξέλιξη αυτού του ενεργειακού πεδίου. Είναι κατά κάποιο τρόπο μια πρώτη αποκρυστάλλωση, μα επί πλέον μια συναρπαστική ενεργειακή περιπέτεια εξελίσσεται στη συνέχεια, όταν το βιβλίο αρχίσει να κυκλοφορεί και να σχολιάζεται από τους ανθρώπους που το διαβάζουν.

Από δω και πέρα

-Τί σχεδιάζετε τώρα;

-Οι εκδόσεις «Αλεξάνδρεια», που είναι το σπίτι των βιβλίων μου στην Ελλάδα, ετοιμάζει την έκδοση του καινούριου μου βιβλίου, που έχει τον τίτλο «Μεθόριος- η αυτοκρατορία των ορίων». Δουλεύω ήδη σε καινούρια πεδία: ακούω, βλέπω, πειραματίζομαι.

-Κάνετε όνειρα για τα βιβλία σας; Να γίνουν πράγματα μ’αυτά που δεν έχουν γίνει μέχρι τώρα;

-Ναι. Πολύ θα ήθελα να κάνουν μια στιβαρή διεθνή σταδιοδρομία. Αλλά αυτό που με εξιτάρει πάνω απ’όλα, είναι η ιδέα να γίνουν ταινίες τα μυθιστορήματά μου. Όχι για δόξες και χρήματα, μα με ενδιαφέρει ενεργειακά η μετάπλαση από το ένα μέσο στο άλλο, μαζί με τη διάδοση των ιδεών σε μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Έχουν ήδη κάποιες συζητήσεις γι’αυτό, μα η δομή και οι υποθέσεις τους συνεπάγονται μεγάλα τα έξοδα παραγωγής- με εξαίρεση ίσως τον «Χορό μεταμφιεσμένων». Θα δούμε.

-Θα συνεχίσετε να συνδυάζετε τις ιδιότητες του μηχανικού και του συγγραφέα;

-Δεν μπορεί να σου δίνει χαρές μόνο ο «θεωρητικός βίος», ο κόσμος των ιδεών. Διψώ να φέρω σε επαφή και αλληλεπίδραση ετούτο τον κόσμο με εκείνον του «πρακτικού βίου». Ο κοινός τόπος αυτών των δύο είναι ο παράδεισός μου.