Του Ζήση Παπασταμάτη*
Η εισαγωγή των διατάξεων του θεσμού του “Βασικού μελετητή¨” κατά την εκτέλεση του έργου πρόκειται για μεγάλη τομή στην διαδικασία κατασκευής Δημοσίων Έργων που εισάγεται με τον Ν.4412/2016, και συγκεκριμένα στο Άρθρο 144 «Σύμπραξη στην κατασκευή του μελετητή Πρόσθετες εγγυήσεις – Ευθύνη»
Όταν η μελέτη του έργου έχει εκπονηθεί από ιδιωτικό μελετητικό γραφείο, η Διευθύνουσα Υπηρεσία ειδοποιεί εγγράφως τον μελετητή για την έναρξη κατασκευής του έργου που έχει μελετήσει και για κάθε τροποποίηση της μελέτης εφαρμόζονται τα ακόλουθα : Επιτρέπεται η τροποποίηση της εγκεκριμένης μελέτης, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου, μόνο για τη διόρθωση σφαλμάτων της ή τη συμπλήρωση ελλείψεών της ή για λόγους που υπαγορεύονται από απρόβλεπτες περιστάσεις. Προς τούτο υποβάλλεται πρόταση της διευθύνουσας υπηρεσίας του έργου προς την προϊσταμένη αρχή, η οποία αποφασίζει ύστερα από γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου κατασκευών. Αν η τροποποίηση αποδίδεται σε σφάλματα και ελλείψεις της μελέτης και ο μελετητής αποδέχεται την ευθύνη του, τροποποιεί τη μελέτη κατά την παρ. 5 του άρθρου 188, εφόσον δεν έχουν παραγραφεί οι αξιώσεις του εργοδότη. Σε κάθε άλλη περίπτωση την τροποποίηση αναλαμβάνει ο ανάδοχος του έργου σε συνεργασία με μελετητή που διαθέτει τα νόμιμα προσόντα. Για να εισαχθεί το θέμα στο Τεχνικό Συμβούλιο πρέπει η τροποποιητική μελέτη να είναι σε στάδιο αντίστοιχο με την προς τροποποίηση και να έχει τεθεί υπόψη του αρχικού μελετητή που διατυπώνει εγγράφως τη γνώμη του σε εύλογη, κατά την κρίση της διευθύνουσας υπηρεσίας, προθεσμία.
Κατά τη συζήτηση στο συμβούλιο καλούνται προς ακρόαση ο αρχικός μελετητής, ο ανάδοχος του έργου ή εκπρόσωποί τους και εκπρόσωπος της υπηρεσίας που ενέκρινε την αρχική μελέτη, οι οποίοι υποβάλλουν γραπτό υπόμνημα. Η προϊσταμένη αρχή εκδίδει την απόφαση περί αποδοχής της πρότασης τροποποίησης της μελέτης, μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών από την έκδοση της γνωμοδότησης του συμβουλίου και η κοινοποίηση της απόφασης στην υπηρεσία τήρησης των μητρώων, αποτελεί προϋπόθεση για την πληρωμή των εργασιών της τροποποιητικής μελέτης. Αν η ανάγκη τροποποίησης της μελέτης αποδίδεται σε σφάλματα ή ελλείψεις της και δεν έχουν παραγραφεί οι αξιώσεις του κυρίου του έργου κατά του μελετητή, εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 188 του Ν.4412/2016. Ο μελετητής της αρχικής μελέτης μπορεί να ασκήσει αίτηση θεραπείας κατά της απόφασης περί τροποποίησης της μελέτης, αν αυτή αποδίδεται σε σφάλματα ή παραλείψεις της μελέτης. Η άσκηση αίτησης θεραπείας αναστέλλει τις εις βάρος του μελετητή οικονομικές συνέπειες και την έναρξη της πειθαρχικής διαδικασίας, όχι όμως την εφαρμογή της τροποποιημένης μελέτης. Η απόφαση κοινοποιείται στα αρμόδια για την κίνηση της πειθαρχικής διαδικασίας κατά του μελετητή και των υπαιτίων υπαλλήλων όργανα, αν η ανάγκη τροποποίησης οφείλεται σε λάθη ή παραλείψεις της μελέτης.
Αν δεν έχει περάσει η εξαετία που προβλέπεται από την παράγραφο 1 του άρθρου 188, για την παραγραφή των αξιώσεων του εργοδότη κατά του μελετητή, εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 5 του αυτού άρθρου 188. Στην περίπτωση αυτή, καθ’ όλη τη διάρκεια κατασκευής του έργου, ο μελετητής φέρει πλήρως την ευθύνη της μελέτης του.
Για την πληρότητα των εκπονούμενων μελετών, τον αρτιότερο σχεδιασμό, την καλύτερη διοίκηση και επίβλεψη και την έντεχνη κατασκευή του έργου, υποχρεούνται ο μελετητής, ο ανάδοχος κατασκευής του έργου και ο τεχνικός σύμβουλος να ασφαλίζουν τη μελέτη, την κατασκευή του έργου και τις υπηρεσίες τεχνικού συμβούλου αντίστοιχα, κατά παντός κινδύνου, περιλαμβανομένων και των περιπτώσεων ζημιών από ανωτέρα βία. Με απόφαση του Υπουργού, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων ορίζονται τα έργα, οι μελέτες και οι υπηρεσίες που υπάγονται στην ασφάλιση, οι ασφαλιζόμενοι κίνδυνοι, η διάρκεια της ασφάλισης, η διαδικασία διαπίστωσης της επέλευσης του κινδύνου και της καταβολής του ασφαλίσματος, τα ελάχιστα όρια ασφαλιστικών καλύψεων, οι αποδεκτές εξαιρέσεις και οι μέγιστες απαλλαγές, η έναρξη εφαρμογής της υποχρέωσης ασφάλισης και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα. Μέχρι την έκδοση της ανωτέρω απόφασης τα έργα των οποίων ο προϋπολογισμός χωρίς το ΦΠΑ υπερβαίνει το ποσό των πεντακοσίων χιλιάδων (500.000) ευρώ ασφαλίζονται υποχρεωτικά.»
Με την αριθμ. ΔΝΣβ/92783π.ε./ΦΝ 466 (ΦΕΚ 4203Β’/25-9-2018)Απόφαση με θέμα «Καθορισμός καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των βασικών μελετητών ως Τεχνικών Συμβούλων – Μελετητών κατά την εκτέλεση του έργου» ορίζονται το περιεχόμενο της σύμβασης που υπογράφεται με την Προϊσταμένη Αρχή του έργου, τον τρόπο πληρωμής των υπηρεσιών και κάθε άλλο συναφές με τα ανωτέρω θέμα¨ καθορισμός των καθηκόντων των βασικών μελετητών, οι οποίοι μετέχουν υποχρεωτικά ως τεχνικοί σύμβουλοι -μελετητές κατά την εκτέλεση δημοσίων έργων, όπως επίσης και των αρμοδιοτήτων τους, του περιεχομένου της σύμβασης τους, τον τρόπο πληρωμής τους και κάθε άλλο συναφές θέμα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 188 παρ. 6, σε συνδυασμό με το άρθρο 123 παρ. 3 του 4412/2016.Η παροχή υπηρεσιών του βασικού μελετητή συνιστά ειδική κατηγορία παροχής επιστημονικής υπηρεσίας του άρθρου 123 παρ. 3 του ν. 4412/2016, αφορά δε αποκλειστικά δημόσιες συμβάσεις παροχής υπηρεσιών και ειδικότερα της περίπτωσης 9.α της παρ. 1 του άρθρου 2 του ν. 4412/2016, κάτω των ορίων των παρ. β και γ του άρθρου 5 του ν. 4412/2016.
Η κύρια ή οι κύριες μελέτες για τις οποίες προβλέπεται η υποχρεωτική συμμετοχή του μελετητή της παρ. 1 του άρθρου 3 ως βασικού μελετητή κατά την κατασκευή του έργου ορίζονται στα έγγραφα της σύμβασης εκπόνησης μελέτης τεχνικού έργου (Τεύχος Συγγραφής Υποχρεώσεων) (υπό τις προϋποθέσεις της παρ. 5 του άρθρου 3). Σύμφωνα με το Άρθρο 3 της εν λόγω Απόφασης, ως Βασικός μελετητής ορίζεται ο ανάδοχος ο οποίος εκπόνησε την «κύρια» μελέτη. Σε περίπτωση «σύνθετης» μελέτης, ορίζεται βασικός μελετητής για κάθε «κύρια» μελέτη σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 1 του άρθρου 4 της παρούσας, με την επιφύλαξη της παρ. 5 του παρόντος άρθρου ως προς τον αριθμό των συμβάσεων βασικού μελετητή. Για τις υποστηρικτικές μελέτες δεν προβλέπεται βασικός μελετητής. Βασικός μελετητής δεν υφίσταται στην περίπτωση μελετών έργων που έχουν εκπονηθεί από τις τεχνικές υπηρεσίες της αναθέτουσας αρχής ή του κυρίου του έργου, έστω και αν αυτές συμπεριλαμβάνονται στα έγγραφα της σύμβασης του έργου,
Ο ρόλος του βασικού μελετητή ως τεχνικού συμβούλου – μελετητή καθορίζεται στο Άρθρο 7 της παρούσας Απόφασης και ορίζεται ως η υποστήριξη της Υπηρεσίας στην κατασκευή του έργου σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη του. Αντικείμενο της σύμβασης του βασικού μελετητή είναι η παροχή υπηρεσιών εποπτείας, κατά την κατασκευή του έργου, εφαρμογής της μελέτης που έχει εκπονήσει, και την οποία καλείται ο ανάδοχος του έργου να εφαρμόσει, στα πλαίσια των οριζομένων στο άρθρο 144 του ν. 4412/2016.
Ειδικότερα:
Κατά την έναρξη της κατασκευής του έργου και τον έλεγχο των αρχικών μελετών από τον ανάδοχο της κατασκευής ο βασικός μελετητής αναλαμβάνει:
α) να αιτιολογήσει και να υποστηρίξει την εκπονηθείσα μελέτη του μέχρι του σημείου που θα αποδειχθεί η αναγκαιότητα αναθεώρησής της ή τροποποίησής της, οπότε θα ακολουθηθεί η προβλεπόμενη διαδικασία του άρθρου 144 του ν. 4412/2016.
β) Να εντοπίσει τις ασυμφωνίες μεταξύ των μελετών ή των μελετών εφαρμογής του αναδόχου και των αρχικών μελετών (για την τήρηση προδιαγραφών, μεθόδους κατασκευής, ΠΠΕ). Εάν ο ανάδοχος κατασκευής διατυπώσει διαφορετική προσέγγιση στην ανάπτυξη κάποιας διεργασίας η διευθύνουσα υπηρεσία πρέπει να ζητήσει τη διατύπωση των απόψεων του βασικού μελετητή.
γ) Να σχολιάσει τις απόψεις του αναδόχου του έργου που κατατίθενται μετά τον έλεγχο των μελετών κατασκευής του έργου.
Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου από τον ανάδοχο ο βασικός μελετητής αναλαμβάνει:
α) Να σχολιάσει τις προτάσεις και τυχόν εναλλακτικές μεθόδους κατασκευής του έργου που συντάσσουν μελετητές του αναδόχου του έργου, είτε αυτές αφορούν νέες μελέτες, είτε τροποποιήσεις των ήδη εγκεκριμένων μελετών του έργου. Ιδιαίτερα θα πρέπει να αναφέρει την κατασκευασιμότητα – εφικτότητα των προτάσεων του αναδόχου.
β) Να συμμετέχει σε συσκέψεις της προϊσταμένης αρχής με τη διευθύνουσα υπηρεσία, ή αυτών με τον ανάδοχο του έργου, με αντικείμενο τις μελέτες του έργου και την εφαρμογή αυτών στο έργο, εφόσον καλείται και να συντάσσει σχετικές εκθέσεις.
γ) Να μεταβαίνει επί τόπου του έργου σε τακτικά ενδιάμεσα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, με κατ’ ελάχιστον τρεις μεταβάσεις και με μέγιστο αριθμό μεταβάσεων τον αριθμό των κατ’ αποκοπή αμοιβών του και να συντάσσει σχετικές εκθέσεις.
δ) Να σχολιάσει τυχόν προτάσεις της διευθύνουσας υπηρεσίας για τροποποίηση εγκεκριμένων μελετών
Ο βασικός μελετητής κατ’ αρχήν δεν συντάσσει και δεν μετέχει στη σύνταξη οποιασδήποτε νέας μελέτης είτε αυτή είναι κύρια, είτε υποστηρικτική, κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου, ούτε δύναται να είναι ο τυχόν σύμβουλος διαχείρισης του έργου, ή να εκτελεί αρμοδιότητες επίβλεψης του έργου. Μετέχει μόνον, εφόσον του ζητηθεί, με τη διατύπωση απόψεων σε ειδικότερα θέματα των εν λόγω μελετών κατασκευής του έργου. Ο βασικός μελετητής και το προσωπικό του είναι μερικής απασχόλησης και θα «ενεργοποιείται/δραστηριοποιείται» με εντολές της διευθύνουσας υπηρεσίας, κατά τις οποίες θα καθορίζονται με σαφή τρόπο τα παραδοτέα από αυτόν (τεχνικές εκθέσεις, απόψεις κ.λπ.), καθώς και οι επί μέρους προθεσμίες εκτέλεσης των εργασιών της σύμβασης του βασικού μελετητή.
H συμβατική αμοιβή παροχής υπηρεσιών του Βασικού Μελετητή αναφέρεται στο Άρθρο 9 της παρούσας Απόφασης και καθορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης ως κατ’ αποκοπή τίμημα. Ο καταμερισμός της συμβατικής αμοιβής του σε ενδιάμεσες ισόποσες τμηματικές κατ’ αποκοπήν καταβολές, οι οποίες δύνανται να είναι κατ’ ελάχιστον έξι (6) και μέγιστον δέκα (10) και ανά τακτά χρονικά διαστήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης. Ο καταμερισμός της συμβατικής αμοιβής αναπροσαρμόζεται σε περίπτωση τροποποίησης της διάρκειας της σύμβασης του έργου κατά τα οριζόμενα στο προηγούμενο άρθρο και με την επιφύλαξη της παρ. 3 του παρόντος άρθρου.
Στα έγγραφα της σύμβασης εκπόνησης μελέτης τεχνικού έργου (Τεύχος Συγγραφής Υποχρεώσεων) ορίζονται η κύρια ή οι κύριες μελέτες για τις οποίες προβλέπεται η υποχρεωτική συμμετοχή του μελετητή της παρ. 1 του άρθρου 3 ως βασικού μελετητή κατά την κατασκευή του έργου, υπό τις προϋποθέσεις της παρ. 5 του άρθρου 3. Για την εκπόνηση, την έγκριση, την παραλαβή και την πληρωμή της μελέτης, τις σχετικές εγγυήσεις, καθώς και για την ευθύνη πριν και μετά από την παραλαβή της μελέτης και την παραγραφή, εφαρμόζονται οι σχετικές διατάξεις του ν. 4412/2016 και η εκτέλεση της σύμβασης της μελέτης δεν επηρεάζεται από την παροχή των επιστημονικών υπηρεσιών του βασικού μελετητή ως τεχνικού συμβούλου. Η υποχρέωση του αρχικού μελετητή για τη σύναψη σύμβασης βασικού μελετητή, παύει να ισχύει, εφόσον δεν έχει γίνει έναρξη της διαδικασίας της σύναψης της σύμβασης του έργου το οποίο μελετήθηκε με την προαναφερόμενη μελέτη ή τμήματος αυτού, όπως ορίζεται στα άρθρα 61 και 120 του ν. 4412/2016, εντός τριών ετών από την ημερομηνία έγκρισης της μελέτης κατά το άρθρο 189 του ν. 4412/2016.
Η διαδικασία σύναψης της σύμβασης του βασικού μελετητή παρατ’ίθεται διεξοδικά στο Άρθρο 4 της Απόφασης. Σύμφωνα με αυτή η διαδικασία σύναψης της σύμβασης εκκινεί μετά την έκδοση και κοινοποίηση της απόφασης κατακύρωσης της σύμβασης του Έργου στον ανάδοχο. Σε κάθε περίπτωση, η υπογραφή της σύμβασης του βασικού μελετητή γίνεται υποχρεωτικά μετά την υπογραφή της σύμβασης του έργου. Για τη διαδικασία της σύναψης της εν λόγω σύμβασης δεν απαιτείται η σύνταξη τευχών δημοπράτησης και δεν απαιτείται προσκόμιση σχετικής εγγυητικής επιστολής συμμετοχής. Τα ειδικότερα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες του βασικού μελετητή και κάθε άλλο συναφές θέμα καθορίζονται στο σχετικό συμφωνητικό. Για τη διαδικασία ανάθεσης της παροχής υπηρεσιών τεχνικού συμβούλου -μελετητή ισχύουν τα εξής:
Η ανάθεση της σύμβασης παροχής υπηρεσιών τεχνικού συμβούλου – μελετητή διεξάγεται με τη διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση, με ανάρτηση σχετικής πρόσκλησης στην ιστοσελίδα της αναθέτουσας αρχής. 2. Η σχετική πρόσκληση αναρτάται για δέκα ημέρες στην ιστοσελίδα της ΑΑ. Η ΑΑ συγκροτεί τριμελή επιτροπή διαπραγμάτευσης χωρίς χρήση του ΜΗΜΕΔ, η οποία αποτελείται από τεχνικούς υπαλλήλους αυτής ή της προϊσταμένης αρχής ή της τεχνικής υπηρεσίας του φορέα κατασκευής του έργου, έναν από τους οποίους ορίζει ως πρόεδρο. Η επιτροπή διαπραγμάτευσης συνεδριάζει την προκαθορισμένη ημέρα και ώρα που αναφέρεται στην πιο πάνω πρόσκληση, αξιολογεί την προσφορά του βασικού μελετητή, η οποία περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον, τα δικαιολογητικά του άρθρου 80 που αφορούν τους λόγους αποκλεισμού του άρθρου 73 παρ. 1 και 2, την καταλληλότητα άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας του άρθρου 75 παρ. 2 του ν. 4412/2016, τα αποδεικτικά έγγραφα νομιμοποίησης και οικονομική προσφορά, και συντάσσει σχετικό πρακτικό για την ανάθεση της σύμβασης. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης και ελέγχου της προσφοράς επικυρώνονται με την απόφαση κατακύρωσης της σύμβασης με τον βασικό μελετητή του άρθρου 105 του ν. 4412/2016. Μετά την επέλευση των έννομων αποτελεσμάτων της απόφασης κατακύρωσης, η αναθέτουσα αρχή προσκαλεί τον «βασικό μελετητή» να προσέλθει για την υπογραφή του συμφωνητικού, εντός προθεσμίας που δεν μπορεί να υπερβαίνει τις είκοσι (20) ημέρες από την κοινοποίηση σχετικής έγγραφης ειδικής πρόσκλησης σύμφωνα με το άρθρο 105 του ν. 4412/2016, προσκομίζοντας εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης της σύμβασης σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 72 του ν. 4412/2016. Η σύμβαση υπογράφεται από τον προϊστάμενο της προϊσταμένης αρχής του έργου και τον βασικό μελετητή. Κατά τα λοιπά η σύναψη της σύμβασης διέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 182 του ν. 4412/2016. Στην περίπτωση συμβάσεων παροχής υπηρεσιών βασικού μελετητή με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) εφαρμόζεται η πιο πάνω διαδικασία με χρήση του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων, σύμφωνα με την αριθμ. 117384/31-10-2017 κοινή υπουργική απόφαση (ΦΕΚ Β’/3821).
*Ζήσης Παπασταμάτης, Πολιτικός Μηχανικός, MSc “Υπόγεια Έργα»- Εισηγητής ΙΝ.ΕΠ./Εθν. Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης
Το εν λόγω άρθρο αποτελεί απόσπασμα από αντίστοιχα Κεφάλαια από το βιβλίο του συγγραφέα με τίτλο «Εκτέλεση – Επίβλεψη Δημοσίων Έργων – Πρότυπος οδηγός με τον Νόμο 4412/2016 (Επικαιροποίηση 2019) (Εκδόσεις Ζήτη)
