Των Ματθαίου Ισούκη*
Δημήτρη Παυλόπουλου**
Ενεργειακό δυναμικό, η πολιτική της Ελλάδας προς τις ΑΠΕ και σχετικά προβλήματα
- 1.Ενεργειακό δυναμικό
Το αιολικό δυναμικό στην χώρα μας μπορεί να χαρακτηρισθεί ως αρκετά αξιόλογο καθώς σε πολλές περιοχές της Ελλάδας η ταχύτητα του ανέμου κυμαίνεται σε τέτοια επίπεδα που είναι οικονομικά αξιοποιήσιμα σε μεγάλο βαθμό. Η μέγιστη τιμή της ταχύτητας του ανέμου είναι εκείνη που βρίσκεται πιο ψηλά από την τιμή των 10 μέτρων/ δευτερόλεπτο και παρουσιάζεται στην περιοχή της Εύβοιας, στον νομό Λακωνίας και στα νησιά Σκύρος, Άνδρος, Ρόδος, Κρήτη και Κεφαλλονιά.
Το δυναμικό αυτό όπως είναι εύκολα αντιληπτό παρουσιάζεται κυρίως στην περιοχή των ακτογραμμών και στα νησιά, με συνολική καταγεγραμμένη ισχύ 1.749MW. Την τελευταία δεκαετία η συνολική ισχύς οχταπλασιάστηκε. Όσο αναφορά το τμήμα των Υπεράκτιων Αιολικών πάρκων η Ελλάδα παρουσιάζει τα πρώτα της βήματα το 2010 στις περιοχές Αλεξανδρούπολη, Θάσο, Λήμνο και Σαμοθράκη.
Το ηλιακό δυναμικό χαρακτηρίζεται ένα από τα σημαντικότερα της Ευρώπης καθώς η χώρα μας χαρακτηρίζεται σαν μια χώρα με έντονη ηλιοφάνεια. Τόσο η γεωγραφική θέση της χώρας όσο και το κλίμα της ευνοούν την δημιουργία συστημάτων εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας. Το μέγιστο μέσο δυναμικό παρουσιάζεται στα Δωδεκάνησα, στις Κυκλάδες, στην Κρήτη, στο Αιγαίο και στην Πελοπόννησο. Το αξιοποιημένο ηλιακό δυναμικό της Ελλάδας έχει εκτοξευτεί τα τελευταία χρόνια.
Όπως έχει ειπωθεί και σε προηγούμενο άρθρο η Χώρα μας χαρακτηρίζεται σαν χώρα με πλούσιο δυναμικό υδατοπτώσεων και αρκετών βροχοπτώσεων (ετήσιες βροχοπτώσεις 260 εκ). Στα Ιωάννινα, στα Γρεβενά, στα Τρίκαλα, στην Καρδίτσα, στην Ευρυτανία, στην Φωκίδα και στην Αχαΐα παρουσιάζεται ένα ισχυρό δυναμικό Υδραυλικής Ενέργειας. Συγκεκριμένα η υδροηλεκτρική ισχύς το 2013 ξεπέρασε τα GW (περίπου στο 22% της συνολικής ισχύς του διασυνδεμένου δικτύου με ετήσια παραγωγή ενέργειας 5.000.000 κιλοβατώρες και διαθέσιμο ωφέλιμο όγκο 5.300.000.000 κυβικά μέτρα.
Το γεωθερμικό δυναμικό σε περιοχές όπως στην Μήλο στην Νίσυρο και στο Νότιο Αιγαίο, στην Κω, στην Σαμοθράκη και στην Βόρεια Εύβοια κ.α. παρουσιάζει ενδιαφέρον ώστε να αξιοποιηθεί οικονομικά. Το εκτιμώμενο πιθανό γεωθερμικό δυναμικό ολόκληρης της χώρας το οποίο είναι δυνατό να αξιοποιηθεί και να χρησιμοποιηθεί για να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια ξεπερνά τα 500MW τα οποία μπορούν να προέλθουν μόνο από την Μήλο και τη Νίσυρο.
- Η πολιτική της Ελλάδας ως προς τις ΑΠΕ
Στην δεκαετία που διανύουμε το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής είναι από τις πιο σημαντικές περιβαλλοντικές προκλήσεις, το οποίο έχει άμεση συνέπεια τόσο στο φυσικό όσο και στο κοινωνικό και οικονομικό τομέα. Οι συνέπειες δεν είναι ίδιες για κάθε περιοχή, αλλά τα προβλήματα τα οποία παρουσιάζουν μπορούν με τις κατάλληλες ενέργειες αν όχι να εξαλειφτούν, να μειωθούν σε ένα μεγάλο βαθμό.
Η χώρα μας κατέχει μια ουσιαστική θέση στην όλη οργάνωση του ενεργειακού μέλλοντος. Το πρόγραμμα αυτό στηρίζεται στην στρατηγική καθώς και στα προγράμματα τα προγράμματα της πράσινης ανάπτυξης καθώς και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ενεργειακή πολιτική που ακολουθεί η χώρα μας ευνοεί κατά κύριο λόγο τις μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις και έχει σαν στόχο να δημιουργήσει ένα αξιόλογο και ισχυρό ανθρώπινο δυναμικό το οποίο θα δημιουργήσει αρκετές θέσεις εργασίας και μια αγορά η οποία θα είναι μπορεί να είναι ανταγωνιστική με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η ενεργειακή πολιτική της Ελλάδας όσο αναφορά τον ενεργειακό τομέα έχει δημιουργήσει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο αγοράς, το οποίο έχει σαν στόχο να καλλιεργήσει βιώσιμες, ανταγωνιστικές και ασφαλείς πηγές ενέργειας. Για να μπορέσει η Ελληνική οικονομία να γίνει πιο ανταγωνιστική και να επέλθει η κοινωνική και οικονομική σύγκριση της Ελλάδας και με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες δημιουργήθηκε ένα πρόγραμμα το οποίο καλείται Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητας (ΕΠΑΝ) 200-2006.
Το κύριο μέλημα του προγράμματος αυτού ήταν η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, η απελευθέρωση της αγοράς της ενέργειας, του περιβάλλοντος καθώς και του τουρισμού. Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος αυτού δημιουργήθηκε ένα νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητας (ΕΠΑΝ ΙΙ) με χρονική περίοδο 2007-20013 το οποίο είχε σαν βασικό μέλημα να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα και να ενισχυθεί η εξωστρέφεια των επιχειρήσεων καθώς και της παραγωγικότητας της χώρας. (Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, 2007).
Με γνώμονα τους ενεργειακούς στόχους που έχει θέσει η ευρωπαϊκή ένωση (20-20-20)46 η χώρα μας μέχρι το 2020 είναι υποχρεωμένη να δημιουργήσει έργα τα οποία στηρίζονται στην πράσινη πολιτική. Αν αυτοί οι στόχοι υλοποιηθούν τότε θα δημιουργηθεί ένα περιβάλλον το οποίο θα είναι ικανό να δεχθεί κάθε καινοτομία.
Το σχέδιο της δράσης το οποίο αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο, το οποίο μεταβάλλεται ανάλογα με την εκάστοτε πολιτική καθώς, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, και τους φορείς που σχετίζονται με την αγορά.
Το χρονικό διάστημα μεταξύ του 2011-2013 παρατηρείται μια μεγάλη ανάπτυξη όσο αναφορά τον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας καθώς προσέλκυσε επενδύσεις της τάξεως των 2,5 δις. Μια πολύ βασική προϋπόθεση που επέφερε τα αποτελέσματα αυτά ήταν η πολίτική σταθερότητα καθώς και η σχεδίαση ενός καλού επενδυτικού σχεδίου. Συμφώνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους είναι η μείωση σε ποσοστό 4% των εκπομπών αέριων ρύπων του θερμοκηπίου σε σχέση με τα επίπεδα τα οποία εμφανίστηκαν το 2005.
Η Ελληνική κυβέρνηση όσο αναφορά τον ενστερνισμό συγκεκριμένων αναπτυξιακών και περιβαλλοντικών πολιτικών προχωρά στην αύξηση του εθνικού στόχου συμμετοχής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά 20% (Νόμος 3851/2010). Το 20% αυτό μοιράζεται κατά 40% σε ηλεκτροπαραγωγή, 20% σε ανάγκες θέρμανσης και ψύξης 10% στον τομέα των μεταφορών.
Αναλυτικότερα οι στόχοι που έχει θέσει η χώρα μας μέχρι το 202050 με γνώμονα τα αποτελέσματα των ενεργειακών μοντέλων εκτιμάται ότι θα ικανοποιηθούν όσο αναφορά τον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής με την ανάπτυξη 13300ΜW (αιολικά πάρκα 7500MW, υδροηλεκτρικά 3000ΜW, Ηλιακά 2500MW κ.α.) από τις 4000ΜW που παρουσιάζει σήμερα .
- Προβλήματα
Στις μέρες μας τα ουσιαστικότερα προβλήματα τα οποία αφορούν την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας είναι η έλλειψη των εργαλείων εκείνων που απαιτούνται για να γίνει ένας στιβαρός σχεδιασμός, οι δυσκολίες που προκύπτουν όσο αναφορά τις νέες χρηματοδοτήσεις αλλά και η μέγιστη ανασφάλεια που προκύπτει από το θεσμικό πλαίσιο καθώς το τελευταίο τροποποιείται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Αναλυτικότερα οι συνεχείς τροποποιήσεις σχετικά με την νομοθεσία των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας καθώς και η φωτογραφική αδειοδότηση κάποιων έργων δημιουργούν το αίσθημα της ανασφάλειας στον εκάστοτε επενδυτή. Ακόμη ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που αποτελεί ανασταλτικός για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών στην χώρα μας είναι οι μεγάλες καθυστερήσεις που προκύπτουν κατά την διαδικασία αδειοδότησης.
Η απουσία εργαλείων σχεδιασμού όπως για παράδειγμα οι δασικοί χάρτες ή η πλήρης χαρτογράφηση των οικοτόπων του δικτύου Natura δυσχεράνουν ακόμη περισσότερο την υλοποίηση της όλης διαδικασίας.
Σοβαρό πρόβλημα επίσης απορρέει από την συσσώρευση των ανεκτέλεστων αδειών παραγωγής, οι οποίες έχουν εκδοθεί από την ΡΑΕ δίχως πρόνοια για το πλήθος των δυνατοτήτων και των ιδιαιτεροτήτων που φέρει η εκάστοτε περιοχή. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για την παρουσία κερδοσκοπίας και προκαλεί σύγχυση στους κατοίκους της περιοχής που έχουν πεισθεί ότι στην περιοχή θα υλοποιηθούν έργα για την εκμετάλλευση των ανανεώσιμών πηγών.
Ακόμη σημαντικές στρεβλώσεις παρατηρούνται και στα επιμέρους στοιχεία της διαδικασίας παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, καθώς η εγγυημένη τιμή πώλησης της ενέργειας που παράγεται μπορεί να μεταβληθεί, ενώ οι επιδοτήσεις που δίνονται για την κατασκευή έργων ΑΠΕ μεταβάλλονται από τον εκάστοτε αναπτυξιακό νόμο.
Η ανεπάρκεια του δικτύου αποτελεί ακόμη έναν ανασταλτικό παράγοντα καθώς σε πολλές περιοχές της Ελλάδας το δίκτυο παρουσιάζεται ήδη κορεσμένο, ενώ οι διαδικασίες τόσο για την διασύνδεση απομακρυσμένων περιοχών με τον κεντρικό δίκτυο ή οι πιθανές βελτιώσεις είναι αναμφίβολο αν υλοποιηθούν.
Η απουσία διασύνδεσης των νησιών μεταβάλει και αυξάνει το συνολικό κόστος των έργων με αποτέλεσμα οι επενδυτές να σχεδιάζουν έργα μεγάλης κλίμακας κάτι που πολλές φορές προκαλεί την εύλογη αντίδραση των κατοίκων.
Σημείωση: Το κείμενο είναι το δεύτερο σειράς τριών άρθρων με τίτλο: Οι ΑΠΕ στην Ευρώπη και στον Ελλαδικό χώρο. Ακολουθούν προσεχώς οι δημοσιεύσεις των άρθρων με τίτλους:
- Η εξέλιξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα
- Η εξέλιξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ευρώπη και το νομοθετικό πλαίσιο στον Ευρωπαϊκό χώρο
*Ματθαίος Ισούκης, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός. Απόφοιτος Πανεπιστημίου Sheffield Αγγλίας. Τέως στέλεχος Πολυεθνικής Εταιρείας.
**Δημήτρης Παυλόπουλος, Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος, πρώην Πρόεδρος ΔΚΜ, πρώην Μέλος ΔΣ ΕΛΟΤ
