Οι Αθηναίοι εκτοπίζονται από την πόλη τους, με οικονομικά «όπλα»

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Ο ιδιοκτησιακός μετασχηματισμός όλο και περισσότερων περιοχών της Αθήνας έχει εξοβελίσει τους παραδοσιακούς ιδιοκτήτες. Ως πότε θα ανεχόμαστε τον αφελληνισμό της Αθήνας; «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» ήταν κάποτε πολιτικό σύνθημα. Μήπως πρέπει συνεχώς να το θυμίζουμε σε κάποιους;

Οδός Ευμολπιδών – Στο Μεταξουργείο και το Γκάζι υπάρχουν παραδείγματα αρχιτεκτονικής που τολμάει

Η μη εθελουσία έξοδος

Πρώτα ήταν το Μεταξουργείο και το Κουκάκι. Δεν πήρε πολύ χρόνο και οι βραχυχρόνιες μισθώσεις επεκτάθηκαν σε πολλές άλλες περιοχές της Αθήνας, από το Μετς και τον Νέο Κόσμο ως τον Κεραμεικό, και από τα Εξάρχεια μέχρι την Καλλιθέα. Το ιστορικό κέντρο δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστο, και έτσι σε εντυπωσιακά μικρό χρονικό διάστημα ανατράπηκαν όλα τα δεδομένα που ξέραμε. Τα οφέλη φάνταζαν, και ήταν, αμοιβαία, με κερδισμένες και τις πλατφόρμες τύπου Airbnb, αλλά και πολλούς που κατέχουν ανεκμετάλλευτες ιδιοκτησίες.

Μέσα σε πολύ λίγα χρόνια, ένα μεγάλο τμήμα της κεντρικής Αθήνας είχε αλλάξει. Είχε συντελεστεί ένας πρωτόγνωρος ιδιοκτησιακός μετασχηματισμός όπου οι νέοι ιδιοκτήτες αρχικά ήταν, σε μεγάλο βαθμό, ιδιώτες που έψαχναν ένα αποκούμπι για τα χρήματα τους ή έναν τόπο για μόνιμη εγκατάσταση μετά την συνταξιοδότησή τους. Σταδιακά, έγιναν πολύ λιγότεροι οι μεμονωμένοι αγοραστές και κυριάρχησαν τα επενδυτικά σχήματα. Η επέλαση των πιο μαζικών αγορών είχε και τα θετικά της στον οικοδομικό τομέα. Αναζωογονήθηκαν ακίνητα και έγιναν χρηστικές πολλές ιδιοκτησίες που είχαν παραμεληθεί ή και εγκαταλειφθεί. Σε σημαντικό βαθμό, η ξαφνική διαθεσιμότητα τόσων ακινήτων ήταν αποτέλεσμα της αδυναμίας ιδιοκτητών να αποπληρώσουν τα δάνεια τους και έτσι οδηγήθηκαν στους μαζικούς πλειστηριασμούς, δηλαδή σε έτοιμη τροφή για όσους καιροφυλακτούσαν.

Όλο και θα σπανίζουν τα αζήτητα οικόπεδα

Παρ’ όλο που τα οφέλη για τον τουρισμό από τις εκμισθώσεις Airbnb είναι προφανή, πιο καθοριστική είναι η σταδιακή αναγκαστική εκτόπιση μόνιμων κατοίκων λόγω της εξαφάνισης από την αγορά διαμερισμάτων για ενοικίαση σε προσιτές τιμές. Είμαστε μάρτυρες μιας μη εθελουσίας εξόδου μόνιμων κατοίκων και ενός αστικού εξευγενισμού με μεγάλες κοινωνικές επιπτώσεις. Το κέντρο της Αθήνας ερημώνει από παραδοσιακούς κατοίκους και, αναπόφευκτα, γίνεται λιγότερο φιλόξενο για όσους συνεχίζουν να το κατοικούν. Δεν είναι περίεργο ότι υπάρχει αντίδραση, στο φαινόμενο αυτό, σε πολλά Ευρωπαϊκά κράτη, όπως στην Πορτογαλία, όπου ήδη εφαρμόζονται ειδικά προγράμματα επιδοτήσεων. Αλλά και πιο δυναμικές παρεμβάσεις, με πιο χαρακτηριστική την στεγαστική πολιτική του Δήμου Βερολίνου που έφτασε να αγοράζει διαμερίσματα από ιδιωτικές εταιρείες προκειμένου να υλοποιήσει πολιτική κοινωνικής κατοικίας. Αυτό ακούγεται εξωπραγματικό για την Αθήνα, εκτός αν συνδυαστεί με την αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων κτιρίων.

Η Αθηναϊκή́ Τσάιναταουν στην Πειραιώς και την ενδοχώρα της

Οι πολλοί Κινέζοι της Αθηναϊκής «τσάιναταουν» φυσικό ήταν να μένουν σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα Ελληνικής ιδιοκτησίας. Που αλλού θα έμεναν; Μετά τις εκποιήσεις ακινήτων, και την αγορά πολλών από Κινέζους επενδυτές, αρχίσαμε να βλέπουμε και το αντίστροφο – «Κινέζος νοικιάζει σε Έλληνα». Τα πάνω κάτω δηλαδή. Πολλά χρόνια πίσω, το «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», ήταν πολιτικό σύνθημα. Τώρα, όλο και περισσότερο διερωτάσαι αν είναι δήλωση για το αυτονόητο, ή ερώτηση χωρίς μονοσήμαντη απάντηση.

Παρ’ όλο που οι πόλεις αναπόφευκτα μεταβάλλονται, και έτσι πρέπει να είναι, η συνδυαστική επέλαση τουριστών και επενδυτών δεν ακολούθησε, στον κεντρικό πυρήνα της πόλης, ρυθμούς κοινωνικά αντιμετωπίσιμους. Σίγουρα θα ισορροπήσει η κατάσταση, χωρίς, παρ’ όλα αυτά, να ξαναβρούν την θέση τους στην πόλη πολλοί Αθηναίοι που από γενεές κατοικούσαν στα μέρη που γεννήθηκαν. Όσο για την ποιότητα ζωής, καλό είναι να ξεχάσουμε αυτά στα οποία είχαμε συνηθίσει, και να προσαρμοστούμε σε μια νέα αντίληψη για τα κριτήρια που συνιστούν την ποιότητα ζωής. Ίσως και να ευδοκιμήσουμε σε αυτή την καινούργια πραγματικότητα. Κανείς ποτέ δεν ξέρει.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design