Του Μάριου Χριστοδούλου/
Τα χρονοδιαγράμματα, τα αυστηρά ορόσημα αλλά και τα ρίσκα που διέπουν το Εθνικό Σχέδιο της Ανάκαμψης αποκαλύπτει ο Θεόδωρος Σκυλακάκης σε συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης. Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, προτεραιότητα για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς έχουν τα έργα ηλεκτροκίνησης παρά οι επενδύσεις σε δρόμους, υποδομές ή ακόμα και σε δίκτυα φυσικού αερίου, ενώ είναι αρνητικοί σε πρότζεκτ που θα δημιουργήσουν μόνιμες χρηματοδοτικές ανάγκες μετά τη λήξη του προγράμματος του Ταμείου.
Eκτιμά πως ό,τι και να γίνει το 2020 θα κλείσουμε με ύφεση 10,5%, όμως από τον καινούργιο χρόνο είναι όλα ανοιχτά. Μεγαλύτερος προβληματισμός για τον ίδιο είναι η μετάβαση από τη λήξη της προσωρινής δημοσιονομικής «ελευθερίας» στην εποχή της κανονικότητας. Προαναγγέλλει αλλαγή του μείγματος των μέτρων στήριξης και αφήνει παράθυρο ακόμη και για στοχευμένο «κούρεμα» οφειλών
• Ο νέος προϋπολογισμός μπορεί να ψηφίστηκε πριν από λίγες ημέρες αλλά, όπως έχετε πει, «βαδίζουμε ακόμα σε τεντωμένο σκοινί». Να υποθέσω ότι θα έχουμε νέα αναθεώρηση μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2021;
Ο προϋπολογισμός έχει καταρτιστεί με βασική υπόθεση τη λήξη της πανδημίας τον Απρίλιο του 2021. Δεν προβλέπουμε σήμερα κάτι διαφορετικό, όμως η εγγενής αβεβαιότητα της πανδημίας έχει -όπως γνωρίζετε- οδηγήσει την Ε.Ε. να παρατείνει τη γενική ρήτρα διαφυγής και για το 2021.
Κινούμαστε λοιπόν με στόχο: ανάπτυξη 4,8% το 2021 και δημοσιονομικό έλλειμμα 3,9% του ΑΕΠ. Αν η πανδημία αντιμετωπιστεί στον χρονικό ορίζοντα που έχουμε θέσει, η οικονομία μπορεί να ανακάμψει και ταχύτερα, ιδίως αν ο τουρισμός κινηθεί καλύτερα του προβλεπομένου. Σε κάθε περίπτωση, η ανάλυση ευαισθησίας στον προϋπολογισμό, για το ενδεχόμενο μιας δυσμενούς εξέλιξης, προβλέπει ανάπτυξη 3,3% και πρωτογενές έλλειμμα 4,5% του ΑΕΠ.
• Η πρόβλεψη για 10,5% ύφεση το 2020 παραμένει ασφαλής;
Ο,τι και να γίνει το 2020 θα κλείσουμε με ύφεση 10,5%. Η μεγάλη ύφεση για εμάς προήλθε από τον τουρισμό από τον οποίο χάσαμε 14 δισ. ευρώ. Αντιλαμβάνεστε, επομένως, τη μεγάλη συμβολή του τουρισμού στο ΑΕΠ που καθιστά το δεύτερο τρίμηνο του έτους αντίστοιχο με το τέταρτο που περιλαμβάνει τον χριστουγεννιάτικο τζίρο. Για να οδηγηθούμε σε ύφεση μεγαλύτερη από 10,5% φέτος, σημαίνει ότι στο τέταρτο τρίμηνο του 2020 θα έχουμε απώλειες πάνω από 16% στο ΑΕΠ.
Στο πρώτο lockdown μαζί με την ολοσχερή απώλεια του τουρισμού τον Μάιο και τον Ιούνιο και την απώλεια του τζίρου του Πάσχα πήγαμε στο τρίμηνο στο -14,2%. Δεν υπάρχει κάποιος λόγος στο lockdown αυτό να έχουμε μεγαλύτερες απώλειες. Αν κρίνω τουλάχιστον από τα στοιχεία των ηλεκτρονικών συναλλαγών, όπου ώς τώρα ο Δεκέμβριος πηγαίνει εμφανώς καλύτερα συγκριτικά με τον περσινό Απρίλιο.
• Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας και γιατί; Το πρωτογενές έλλειμμα ή το δημόσιο χρέος;
Το έλλειμμα, φέτος, θα φτάσει στο -7,2% του ΑΕΠ, του χρόνου έχουμε την πρόβλεψή μας, η ακριβής επίτευξη της οποίας θα εξαρτηθεί από την πορεία και την ένταση της υγειονομικής κρίσης, αλλά και τα μέτρα στήριξης για εργαζόμενους, επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Για την ώρα -φέτος και του χρόνου- διαθέτουμε την ελευθερία της ρήτρας γενικής διαφυγής.
Σε ό,τι αφορά το δημόσιο χρέος, είναι πολύ υψηλό αλλά πολύ καλά διαρθρωμένο αφού αποτελείται κατά μεγάλο μέρος από μακροχρόνιο χρέος σταθερών επιτοκίων στον επίσημο τομέα. Στην πορεία του χρόνου όμως, όσο θα προχωρούμε προς το 2030, το πολύ μακροπρόθεσμο επίσημο χρέος θα αντικαθίσταται από χρέος προς τις αγορές. Συνεπώς, θα πρέπει μονίμως και για πολλά χρόνια να είμαστε πολύ προσεκτικοί με τα δημόσια οικονομικά μας καθώς θα πρέπει να μειώνουμε τον λόγο του χρέους στο ΑΕΠ για να αντισταθμίζουμε την απώλεια της ασφάλειας που προσφέρει ο επίσημος τομέας.
Σε σχέση με τα δημοσιονομικά, αυτό που με απασχολεί είναι η μετάβαση της οικονομίας και της κοινωνίας από τη λήξη της προσωρινής δημοσιονομικής «ελευθερίας», όταν θα τελειώσει η πανδημία, στην εποχή μιας νέας δημοσιονομικής κανονικότητας, που μπορεί να είναι λιγότερο αυστηρή από την προηγούμενη αλλά θα έχει σίγουρα στόχους και υποχρεώσεις. Αυτός είναι και ο λόγος άλλωστε που τηρούμε με ευλάβεια τον ευρωπαϊκό κανόνα της αποφυγής μόνιμων υποχρεώσεων στον προϋπολογισμό μέχρι το τέλος της πανδημίας.
• Προεξοφλείτε νέο μνημόνιο; Επειδή σας ακούω συνέχεια να λέτε ότι τα κονδύλια που εκταμιεύονται είναι φόροι από το μέλλον.
Οχι. Μιλάω άλλωστε για φορολογικά έσοδα, όχι για φόρους. Είναι διαφορετικό πράγμα. Τα φορολογικά έσοδα μπορούν να έρθουν από επενδύσεις και ανάπτυξη, που δίνουν ΑΕΠ, έσοδα και προπαντός αξιοπιστία και χρόνο για να αποπληρώσεις το νέο χρέος που δημιουργήθηκε λίγο λίγο -σε διάρκεια πολλών ετών-, ώστε μην αισθανθεί η κοινωνία το βάρος των δανείων που χρειάζεται να πάρουμε στη διάρκεια της πανδημίας.
Εμείς αυτό που σχεδιάζουμε είναι τα φορολογικά έσοδα να μην προέλθουν από την αύξηση κάποιων φορολογικών συντελεστών, αλλά από ένα μέρισμα ανάπτυξης. Πρέπει, λοιπόν, αυτά που ξοδεύουμε τώρα να τα ξοδεύουμε με σύνεση και τη συνειδητοποίηση ότι το κράτος δεν βρήκε κάποια πετρελαιοπηγή. Δανείζεται από το εξωτερικό.
• Ταμείο Ανάκαμψης: Μας είπατε ότι υπάρχει ένα βουνό από έργα αλλά δεν μας λέτε ποια έχουν «κλειδώσει» και θα τρέξουν από τον Φεβρουάριο…
Αυτή τη στιγμή οι διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Το 55% των συνολικών προτάσεών μας έχουν συζητηθεί με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και έχουν τύχει, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, θετικής υποδοχής. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2021, που θα είμαστε έτοιμοι να καταθέσουμε το τελικό σχέδιο, οι θεσμοί θα κρατούν στα χέρια τους πάνω από 2.000 σελίδες με προτάσεις για επενδυτικά έργα, προγράμματα και μεταρρυθμίσεις.
• Εχουν μέχρι στιγμής υπάρξει αντιρρήσεις από τους θεσμούς για τις ελληνικές προτάσεις ή υποδείξεις για συγκεκριμένα αναπτυξιακά έργα;
Η ευρωπαϊκή πλευρά έχει επιφυλάξεις για τη συμπερίληψη στο σχέδιο πολλών παραδοσιακών έργων υποδομής (δρόμοι, ακόμα και δίκτυα φυσικού αερίου κ.λπ.). Δίνουν μεγάλη έμφαση, επίσης, στην αρχή της μη πρόκλησης σημαντικών περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων (do no significant harm principle), που διέπει το σύνολο του προγράμματος. Θέλουν περισσότερο επενδύσεις στο νέο μοντέλο της ηλεκτροκίνησης, παρά επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογίες που δεν γίνονται πλέον στις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης.
Επίσης, δεν θέλουν οι επενδύσεις να προκαλούν μόνιμες δημοσιονομικές επιβαρύνσεις. Βλέπουν αρνητικά επενδύσεις που θα δημιουργήσουν μόνιμες χρηματοδοτικές ανάγκες μετά τη λήξη του προγράμματος του Ταμείου.
• Εχετε σκεφτεί τα πέναλτι σε περίπτωση που δεν πιάσουμε τα χρονικά ορόσημα ή τις ταχύτητες απορρόφησης των πόρων;
Αν δεν πετύχουμε, θα τιμωρήσουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας με λιγότερη ανάπτυξη και λιγότερα έσοδα. Το μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση είναι συνεπώς η απορρόφηση των ποσών που έχουν προϋπολογιστεί. Δεν πρέπει όμως να απορροφήσουμε ούτε λιγότερα ούτε περισσότερα. Πρέπει να απορροφήσουμε ακριβώς ό,τι προβλέπεται, αφού στην περίπτωση των υπερβάσεων θα πρέπει τα επιπλέον χρήματα να τα βάζουμε εμείς από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Οι θεσμοί σε κάθε περίπτωση θα σου ζητούν να υλοποιείς ούτως ή άλλως τους δημοσιονομικούς σου στόχους. Βέβαια θα υπάρχει μια δυνατότητα να συμψηφίσουμε δαπάνες από έργα όπου υπάρχουν κάπως μεγαλύτερες εκπτώσεις με έργα που σημειώνουν κάποια υπέρβαση, αλλά σε περιορισμένο βαθμό.
• Πώς θα καταλήξετε στο κόστος των έργων;
Εχουμε τις προτάσεις των υπουργείων και προσλαμβάνουμε και ειδικό ανεξάρτητο σύμβουλο που θα αξιολογήσει τα έργα και προγράμματα και θα γνωμοδοτήσει για το εύλογο κόστος τους. Και όπως είπαμε, αν το κόστος ξεφύγει, τη διαφορά την πληρώνει το κράτος, εμείς δηλαδή. Πρέπει να είμαστε ακριβείς στα κόστη, ούτε λιγότερα ούτε περισσότερα.
• Οι προθεσμίες;…
Για εμάς δεν υπάρχει η επιλογή να τις χάσουμε. Αν δεν πετύχουμε τους στόχους και τα ορόσημα το 2026, υπάρχει ο «ξαφνικός θάνατος». Δηλαδή λήγει το Ταμείο, στο σύνολό του, και τα χρήματα που δεν έχουν απορροφηθεί χάνονται οριστικά.
• Πρώτο χρονικό ορόσημο για έργα θα υπάρξει μέσα στο 2021, εκτός από τις προκαταβολές;
Το 2021 θέλουμε να απορροφήσουμε τις προκαταβολές 3,5 δισ. ευρώ (δάνεια και επιδοτήσεις) από το Ταμείο Ανάκαμψης και μια πρώτη δόση ώστε το άθροισμα, με το re-Act EU, να φτάνει τουλάχιστον στα 5 δισ. ευρώ που προβλέπει ο προϋπολογισμός. Το χρονικό σημείο που θα θέσουμε για να εκπληρώσουμε τους πρώτους στόχους και ορόσημα δεν το έχουμε ακόμα αποφασίσει, αλλά θα είναι νωρίτερα από τον Δεκέμβριο του 2021 ώστε να υπάρχει ο χρόνος οι σχετικοί πόροι που θα δαπανήσουμε να φτάσουν στην αγορά.
• Εχουν προσληφθεί οι ιδιώτες σύμβουλοι που θα κάνουν την αξιολόγηση των έργων;
Οι προσλήψεις ολοκληρώνονται τις επόμενες ημέρες.
• Οι νέες αυξημένες προκαταβολές είναι παράλληλα και νέα βοήθεια για την οικονομία;
Η αύξηση της προκαταβολής στο 13% είναι θετική, αλλά δεν κάνει τη μεγάλη διαφορά. Τα 2,65 δισ. ευρώ από το Ταμείο συν τα χρήματα από τα Δάνεια, μαζί με το re-Act EU θα οδηγήσουν σε αύξηση του ΑΕΠ κατά δύο μονάδες. Η αύξηση της προκαταβολής διευκολύνει μόνο από πλευράς ταμειακών διαθεσίμων. Το κλειδί οικονομικά δεν είναι τα ταμειακά διαθέσιμα αλλά η απορρόφηση και η ποιότητα και αποτελεσματικότητα των επενδύσεων.
• Ο εμπορικός κόσμος ζητά κούρεμα χρεών. Εσείς τι τους απαντάτε, νέες 120 δόσεις για τη χιονοστιβάδα των οφειλών;
Το ιδιωτικό χρέος είναι σοβαρό πρόβλημα και για να το αντιμετωπίσουμε πρέπει πρώτα να το μετρήσουμε σωστά. Πρέπει καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε το χρέος προς το κράτος και τα ταμεία που αφορά ανύπαρκτα πλέον νομικά πρόσωπα, που δεν πρόκειται ποτέ να αποπληρωθεί.
Αυτό πρέπει να το βγάλουμε στην άκρη γιατί προκαλεί σύγχυση. Στη συνέχεια πρέπει να αντιμετωπίσουμε το ιδιωτικό χρέος που απομένει και είναι σοβαρός ανασταλτικός παράγοντας ανάπτυξης με πολλούς τρόπους. Μέρος του με ρυθμίσεις και απομειώσεις, που πρέπει να γίνουν, προπαντός για όσους έχουν πληγεί από την πανδημία. Μέρος του με το να αποκτήσουν αξία τα στοιχεία ενεργητικού (ακίνητα προπαντός) των ανθρώπων και μέρος του με διαγραφές στο πλαίσιο του νέου πτωχευτικού νόμου.
• Αλλαγές στο μείγμα των μέτρων στήριξης μπορούν να υπάρξουν;
Δεν μπορούμε να πάρουμε τα ίδια μέτρα για την έξοδο από την πανδημία με αυτά που πήραμε όταν μπήκαμε. Τα μέτρα στήριξης για την έξοδο από την κρίση θα είναι πιο εξατομικευμένα. Προτεραιότητα θα δοθεί στις επιχειρήσεις που έχουν δεχτεί ισχυρά πλήγματα και έχουν πρόβλημα επιβίωσης οι ίδιες ή οι θέσεις εργασίας που συντηρούν. Για να μην επωφεληθούν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές αλλά όσοι πράγματι κινδυνεύουν.
Στην πρώτη φάση της κρίσης η στήριξη ήταν περισσότερο οριζόντια, με χρήση εργαλείων ρευστότητας, γιατί δεν ξέραμε ποιος θα κινδυνεύσει. Στη δεύτερη φάση δώσαμε ένα ισχυρό κίνητρο -με το μη επιστρεπτέο κομμάτι της επιστρεπτέας- για να διασφαλίσουμε μέχρι και τον Μάρτιο τις 739.000 θέσεις εργασίας που αναλογούσαν στις επιχειρήσεις που ενισχύθηκαν. Στην έξοδο η βοήθεια θα είναι περισσότερο εξατομικευμένη. Νέα μέτρα προστασίας και στήριξης θα υπάρξουν και θα οριστικοποιηθούν πιθανότατα τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2021, όταν θα φανεί η τελική πορεία της πανδημίας.
• Με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο ή με τον Γιώργο Χουλιαράκη έχετε ποτέ μιλήσει στο τηλέφωνο;
Ο Γιώργος Χουλιαράκης είναι ο τελευταίος με τον οποίο έχω βρεθεί προσωπικά στο πλαίσιο της ουσιαστικής συνάντησης για ενημέρωση που είχαμε στην παράδοση-παραλαβή. Με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο… τα λέμε στη Βουλή. Πάντως, ιδίως στη θέση αυτή που είμαι τώρα, του υπεύθυνου του Γενικού Λογιστηρίου, πρέπει να έχει κανείς ενσυναίσθηση του τι έχουν αντιμετωπίσει οι προηγούμενοι και τι θα αντιμετωπίσουν οι όποιοι επόμενοι.
• Το εμβόλιο για τον κορονοϊό θα το κάνετε;
Ασφαλώς και θα το κάνω. Εχω εμπιστοσύνη στην επιστήμη και θα το κάνω όποτε οριστεί η σειρά μου.
“Εφ Συν”
