Οι λεπτομέρειες στην καθημερινότητα της πόλης μαρτυρούν τη μεγάλη εικόνα

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Η καθημερινότητα μας επηρεάζεται από πάρα πολλές μικρές λεπτομέρειες – άλλες θετικές και άλλες αρνητικές. Τις περισσότερες από αυτές συνήθως ούτε που τις προσέχουμε. Ίσως θα έπρεπε.

Ευριπίδης, Σοφοκλής και Αισχύλος – τρείς προτομές στην Αμαλίας

Οι μικρές λεπτομέρειες

Ανάμεσα στα τόσα σημαντικά που συμβαίνουν γύρω μας, το να καταγράφονται και κάποια πολύ λιγότερο σημαντικά δεν έχει ιδιαίτερη αξία, ούτε, στις περισσότερες των περιπτώσεων, προσφέρει λύσεις. Προσθέτει, όμως, πετραδάκια αυτογνωσίας.

Τα περισσότερα τουριστικά λεωφορεία και βανάκια εξυπηρέτησης τουριστών έχουν φιμέ τζάμια. Αλλοιωμένα βλέπουν οι επισκέπτες τα ποικίλα χρώματα που συνθέτουν τον κτιριακό και τον υπαίθριο πλούτο της Αθήνας. Αλλοιωμένη και τη μοναδικότητα του Αττικού φωτός. Χάνουν, δηλαδή, δύο από τις βασικότερες συνιστώσες που διαφοροποιούν, από άλλους τουριστικούς προορισμούς, την πόλη που επέλεξαν να επισκεφθούν. Οι αντηλιακές ιδιότητες των τζαμιών σίγουρα έρχονται σε δεύτερη μοίρα.

Κατεβαίνοντας την Ηρώδου Αττικού

Κατεβαίνοντας την Ηρώδου Αττικού, ανάγλυφη η δύναμη της φύσης. Κορμοί αιωνόβιων δέντρων που ανασηκώνουν τις 19 εκ. πάχους, ατόφιες από μάρμαρο, στέψεις των στηθαίων των κιγκλιδωμάτων του Εθνικού Κήπου. Σαν να είναι παιχνιδάκια. Και μέσα από τα κιγκλιδώματα, ο μελωδικός ήχος του νερού που κυλάει στα ρυάκια.

Από την αναμνηστική κατασκευή για τα πρόσφατα έργα της Πλατείας Ομονοίας απουσιάζει το όνομα του δημάρχου Κωνσταντίνου Μπακογιάννη. Πολύ σπάνιο αυτό. Οι περισσότεροι δήμαρχοι της Αθήνας, όλο και κάπου άφησαν χαραγμένο το όνομα τους – σε βάθρο προτομής, σε κτίριο που εγκαινίασαν κλπ. Θεμιτό και λογικό. Δήμαρχοι ήταν, ο καθένας με τη δική του διαδρομή. Ένας το χάραξε σε ιδιαίτερα πολλές θέσεις – σε προτομές, στη στήλη για τους πεσόντες στα Ίμια, ακόμα και έξω από το Δημαρχείο στο αναμνηστικό «γλυπτό» με το τεράστιο ευρώ που μας θυμίζει την είσοδο στις νομισματικές ελίτ. Αποκορύφωμα οι τρείς προτομές των μεγάλων μας τραγικών έξω από τα κάγκελα του Κήπου στην Αμαλίας. Ευριπίδης, Σοφοκλής και Αισχύλος, ούτε τρία μέτρα απόσταση ο ένας από τον άλλο. Τρία χαραγμένα ονόματα και κάτω από αυτά, τρείς φορές, μια στην κάθε προτομή, το «Επί δημαρχίας Δημ. Αβραμόπουλου». Όταν χάνεται το μέτρο.

Ελάχιστη κοινωνική συνείδηση είναι να μην κλέβεις τα σφυράκια δίπλα από τα παράθυρα κινδύνου των λεωφορείων. Αποτελεί και απόδειξη ότι δεν είσαι τόσο ηλίθιος ώστε να στερείς από τον εαυτό σου την ελπίδα διάσωσης αν ποτέ βρεθείς και εσύ εγκλωβισμένος.

Η «πολυτέλεια» του να μπορείς, σε 24ωρη βάση, να πετάς τα σκουπίδια σου σε κάδο, χωρίς να νοιάζεσαι για τις συνθήκες απόρριψης και ταφής. Ελπιδοφόρο, πάντως, ότι τοποθετούνται πια και κόκκινοι κάδοι ανακύκλωσης, προσφέροντας μια δεύτερη ζωή σε μεταχειρισμένα ρούχα κλπ που, δυστυχώς, υπάρχουν ακόμα ευπαθείς ομάδες που τα έχουν ανάγκη.

Ένας σίγουρος τρόπος να μην τιμήσεις κάποιον είναι να δώσεις το όνομα του σε κεντρικό ή ιστορικό δρόμο. Ακόμα και ο Βενιζέλος δεν μπόρεσε να επικρατήσει της Πανεπιστημίου. Ούτε ο Παναγής Τσαλδάρης της Καλλιρόης και της Χαμοστέρνας. Και, βέβαια, δεν ήταν ποτέ δυνατόν ο Μακένζυ Κίνγκ και ο Γιαν Σματς να επιζήσουν για πολύ εις βάρος των οδών Λυκαβηττού και Βουκουρεστίου. Μια βόλτα στην αρχή της Πατησίων θα αποδείκνυε περίτρανα ότι ούτε μεγάλα εθνικά γεγονότα μπορούν ποτέ να επισκιάσουν την ιστορική μνήμη μιας πόλης. Πόσοι, άραγε, περαστικοί στο δρόμο αυτό, θα ήξεραν να σου απαντήσουν που είναι η οδός 28^ης Οκτωβρίου;

Η οδός Γούναρη στον Πειραιά «ήταν για χρόνια η εμπορική οδός Μακράς Στοάς», όπως επισημαίνει ο Νίκος Μπελαβίλιας (Η επόμενη ημέρα για τον Πειραιά και την κρουαζιέρα, Χριστίνα Παπασταθοπούλου, Εφημερίδα των Συντακτών 06.05.2019]. Στον δρόμο αυτό είναι ακόμα ορατά πολλά δείγματα της διαχρονικής διαδρομής της πόλης, όπως στη γωνία με την Ακτή Κονδύλη όπου είναι εμφανή τα υπολείμματα της Μακράς Στοάς του Περικλέους. Η αλλαγή ονομασίας έγινε το 1937. Και από τότε, σαν να έχει χάσει την ταυτότητα του αυτός ο δρόμος. Ένα σβήσιμο της ιστορικής μνήμης, όπως έχει συμβεί με τις άσκοπες μετονομασίες δρόμων σε τόσους άλλους δήμους.

Εργονομικές συγκρίσεις – Πάγκοι έξω από την Παλαιά Βουλή & στη Βουκουρεστίου

Όλοι σχεδόν οι σταθμοί του μετρό φέρουν το όνομα είτε της περιοχής όπου βρίσκονται, είτε ενός πολύ γνωστού κτιρίου κοντά στον σταθμό, όπως «Ακρόπολη» και «Μέγαρο Μουσικής». Και έτσι πρέπει να είναι. Δεν έχει κανένα νόημα να βαφτίζονται με ονόματα προσωπικοτήτων, όσο σημαντική και αν ήταν η προσφορά τους.

Στους δημόσιους χώρους, ένας αυξανόμενος αριθμός πάγκων δεν έχει πλάτες. Λες και είναι σχεδιασμένοι για έναν άλλο σωματότυπο ανθρώπου – χωρίς πλάτη. Πάγκοι, όπου οι βασικοί κανόνες της εργονομίας γίνονται θυσία στο βωμό του ντιζάιν. Αν θα μπορούσε ποτέ να λέγεται καλό ντιζάιν ένας πάγκος που δεν ανταποκρίνεται πλήρως στον προορισμό του – την πρόσκαιρη ανάπαυση. Ακόμα και όταν οι πάγκοι έχουν πλάτες, λίγοι είναι εργονομικά σωστά σχεδιασμένοι με ξύλινες λωρίδες που να ακολουθούν τις καμπυλότητες του σώματος, και στο κάθισμα και στη πλάτη. Όπως οι πάγκοι έξω από την Παλιά Βουλή και οι προπολεμικοί στο πεζοδρόμιο του Νοσοκομείου Ελπίς στη Δημητσάνας. Και σε κάποιους δήμους. Πολύ πιο συχνά, οι πάγκοι έχουν τάβλες στο κάθισμα και τάβλες στην πλάτη, πολλές φορές σε ορθή γωνία μεταξύ τους.

Τα σφυράκια που λείπουν – οι ανεγκέφαλοι εν δράσει

Έχει πια γίνει αποδεκτό ότι το κέντρο της Αθήνας αποτελεί τον κοινό παρανομαστή όλων σχεδόν των μαζικών αγώνων δρόμου, ποδηλατικών γύρων κλπ. Απαραίτητο πάντα και το πέρασμα από τη διασταύρωση της Αμαλίας με την Βασιλίσσης Σοφίας. Εξαιρετικά αξιόλογη η συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή πολιτών κάθε ηλικίας σε αυτούς τους αγώνες. Αλλά γιατί πάντα στο κέντρο, χωρίς να λαμβάνεται υπ’ όψη ότι η Αθήνα, όπως και κάθε πόλη, είναι ένας ζωντανός οργανισμός που πρέπει να μπορεί να λειτουργεί.

Οι πολλοί αγώνες στην καρδιά της Αθήνας αποδυναμώνουν και τη μοναδικότητα και τη μεγάλη διεθνή ακτινοβολία του ετήσιου, κάθε Νοέμβριο, Μαραθώνιου της Αθήνας, τον οποίο οι διοργανωτές έχουν πλαισιώσει, την ίδια μέρα, με αγώνες μικρότερων αποστάσεων και όλων των ηλικιών, ακόμα και παιδιών.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design