Αντιπλημμυρικά έργα: παρωχημένη η διευθέτηση ρεμάτων με τσιμέντο

Σήμα κινδύνου από 11 περιβαλλοντικές οργανώσεις  για την συμπερίληψη στην 1^η Αναθεώρηση των Σχεδίων Πλημμύρας παρωχημένων αντιπλημμυρικών έργων, όπως του Μ. Ρέματος Ραφήνας & του Ερασίνου.

Έντεκα περιβαλλοντικές οργανώσεις, διαμαρτυρήθηκαν για την συμπερίληψη στην 1^η Αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής των παρωχημένων αντιπλημμυρικών έργων διευθέτησης με τσιμέντο και σαρζανέτια στο Μ. Ρέμα Ραφήνας και τον Ερασίνο Βραυρώνας, συμμετέχοντας στη σχετική δημόσια διαβούλευση που έλαβε χώρα 20/6-30/7/2024, σε περίοδο θερινών διακοπών.

Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ, στην 1^η Αναθεώρηση ΣΔΚΠ περιλαμβάνονται μέτρα διαχείρισης κινδύνου πλημμύρας, που κινούνται στην κατεύθυνση των σχετικών επισημάνσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επί των πρώτων σχεδίων, όπως η υιοθέτηση κατάλληλων όρων και περιορισμών για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, η μετεγκατάσταση δραστηριοτήτων και κρίσιμων υποδομών, τα Μέτρα Φυσικής Συγκράτησης Ύδατος (ΜΦΣΥ) και η κατά προτεραιότητα ανασύσταση και αποκατάσταση των υδατορεμάτων (έναντι της διευθέτησής τους με γκρίζες «λύσεις» που θα πρέπει να εξετάζεται πλέον δευτερευόντως). Στην πράξη όμως τα νέα αυτά μέτρα αποδεικνύονται προσχηματικά. Κι αυτό γιατί τελικά προκρίνονται τα «παλαιάς κοπής» έργα αντιπλημμυρικής προστασίας, όπως τα έργα διευθέτησης με τσιμέντο και σαρζανέτια του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας και του Ερασίνου, που θα υποβαθμίσουν τα δύο τελευταία φυσικά ποτάμια της Αττικής σε ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδατικά σώματα (ΙΤΥΣ) με πλήρως διευθετημένες κοίτες. Και ναι μεν στα ΣΔΚΠ αναφέρεται ότι τα αντιπλημμυρικά έργα της κατηγορίας αυτής εκτελούνται αν δεν είναι εφικτή ή επαρκής η εφαρμογή των Μέτρων Φυσικής Συγκράτησης Ύδατος (ΜΦΣΥ) στα πεδινά, όμως στο σχεδιασμό και την περιβαλλοντική αδειοδότηση αυτών των έργων διευθέτησης δεν εξετάστηκαν καθόλου τα μέτρα αυτά.

Οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ αμφισβητούν την αξιολόγηση των έργων αυτών με άριστα (2 στα 2!!!) ως προς την αποτελεσματικότητά τους όσον αφορά τη μείωση της έκθεσης στον κίνδυνο πλημμύρας. Υπογραμμίζουν ότι στον αντίποδα, με βάση το διεθνές και ευρωπαϊκό κεκτημένο  η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή απαιτεί λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS) και προσεγγίσεις με βάση τα οικοσυστήματα, μεταξύ άλλων και για την αντιμετώπιση του πλημμυρικού κινδύνου (βλ.Ευρωπαϊκό Κλιματικό Νόμο, ενωσιακές στρατηγικές για την βιοποικιλότητα και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και Νόμο της Ε.Ε. για την Αποκατάσταση της Φύσης – Κανονισμός 2024/1991). Επισημαίνουν ότι κατά την 1^η Αναθεώρηση ΣΔΚΠ, αγνοήθηκαν τα πορίσματα των δανειστριών ευρωπαϊκών τραπεζών (βλ. την από 17.11.2023 ανακοίνωση της ΕΤΕπ στον απόηχο του Daniel για την κραυγαλέα αποτυχία των μεγάλων έργων από τσιμέντο στη Θεσσαλία απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα, με αντίστοιχη δέσμευση για χρηματοδότηση πλέον λύσεων βασιμένων στη φύση – NbS για την αντιπλημμυρική προστασία στην Ελλάδα, καθώς και τις διαπιστώσεις του Μηχανισμού Καταγγελιών της ΕΤΕπ για τον Ερασίνο, σύμφωνα με τις οποίες οι επιλεγείσες «γκρίζες» λύσεις και η διακοπή της συνδεσιμότητας των ποταμών από τους υγροτόπους και τα φυσικά πλημμυρικά πεδία αυξάνουν τον πλημμυρικό κίνδυνο). Παρομοίως αγνοήθηκε η από 20.12.2023 γνωμοδότηση του νπδδ ΕΛΚΕΘΕ για την αύξηση του πλημμυρικού κινδύνου, ιδίως στην εκβολή, από το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας. Αντί να περιοριστεί η ανάπτυξη στις πλημμυρικές ζώνες υψηλού κινδύνου, όπως απαιτεί η Οδηγία για τις Πλημμύρες, η διευθέτηση με γκρίζες δομικές λύσεις ουσιαστικά εξυπηρετεί και διευκολύνει την περαιτέρω ανάπτυξη και δημιουργία νέων υποδομών στις παρόχθιες περιοχές (βλ. άρθρο 6 Νέου Κτιριοδομικού Κανονισμού) ακόμη και μέσα στα  φυσικά πλημμυρικά πεδία,  με αποτέλεσμα να καθίστανται ακόμη περισσότερο ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή τόσο οι υφιστάμενες όσο και οι μελλοντικές υποδομές (βλ. εξαγγελθέντα μελλοντικά μεγάλα έργα κατά μήκος και δίπλα στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, μέσα στα πλημμυρικά πεδία και τους προστατευόμενους υγροτόπους του, όπως πχ η επέκταση του λιμένα Ραφήνας με κατασκευή μαρίνας δίπλα στην εκβολή, το υπό διαβούλευση Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο Ραφήνας, τα συγκοινωνιακά έργα επέκτασης της Αττικής Οδού και του Προαστιακού Σιδηρόδρομου προς το λιμάνι Ραφήνας ).

Εξάλλου, σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις τα παρωχημένα αυτά αντιπλημμυρικά έργα κακώς αξιολογήθηκαν με άριστα (2 στα 2) ως προς τις συνέργειες με τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμών, καθώς οδηγούν σε υποβάθμιση των υδατικών συστημάτων με τη μετατροπή των ποταμών από φυσικά σε ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδάτινα σώματα, χωρίς να έχει χορηγηθεί η σχετική εξαίρεση (άρθρο 4 παρ.7 της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα) εκ των προτέρων δηλαδή ήδη κατά το στάδιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης.

Στην 1^η Αναθεώρηση ΣΔΚΠ από πλευράς οικονομικής εφικτότητας, τα κοστοβόρα αυτά έργα (Μ. Ρέμα Ραφήνας 101,7 εκ. ευρώ, Ερασίνος 19,5 εκ. ευρώ) αξιολογούνται με 0 (!!!) επειδή απαιτούν «δυσανάλογα αυξημένους πόρους με πιθανό κίνδυνο την απορρόφηση κονδυλίων, τα οποία θα μπορούν να χρηματοδοτήσουν άλλα μέτρα, με εξίσου σημαντικές επιδράσεις στη διαχείριση του πλημμυρικού κινδύνου». Παρότι προτείνεται η ένταξή τους στο ΕΣΠΑ 2021-2027, είναι αμφίβολη η χρηματοδότησή τους  αφού το ΠΕΚΑ 2021-2027 για την Ελλάδα, στον ειδικό στόχο για το Περιβάλλον απαιτεί και για τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας, ως έργα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, την προώθηση λύσεων βασισμένων στη Φύση (NbS) και τις προσεγγίσεις με βάση τα οικοσυστήματα (ecosystem–based approaches).

Επιπλέον, οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ διαμαρτύρονται για ότι τα έργα αυτά διευθέτησης αξιολογούνται με 1 (!!!) (με άριστα το 2) ως προς το αν είναι κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποδεκτά, ενώ έχουν προσβληθεί ως αντίθετα στο περιβάλλον και το κλίμα, επανειλημμένα από περιβαλλοντικές ΜΚΟ, τοπικούς συλλόγους και πολίτες τόσο δικαστικά σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και ενώπιον των ελεγκτικών μηχανισμών των δανειστριών Τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τέλος, οι 10 περιβαλλοντικές ΜΚΟ ζητάνε να τροποποιηθεί το Προσχέδιο της 1ης Αναθεώρησης ΣΔΚΠ Αττικής ώστε να μην προκριθούν τα παρωχημένα και αντικλιματικά αντιπλημμυρικά έργα στο Μ. Ρέμα Ραφήνας και τον Ερασίνο και να επανασχεδιασθούν με λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS) και προσεγγίσεις βασισμένες στα οικοσυστήματα σε πλήρη συμμόρφωση προς το διεθνές, ενωσιακό και εθνικό περιβαλλοντικό και κλιματικό κεκτημένο. Επισημαίνουν ότι η τσιμεντοποίηση/καναλοποίηση των δύο τελευταίων ελεύθερων ποταμών στην Αττική, που ήδη απειλείται με ερημοποίηση, θα έχει μη αναστρέψιμες περιβαλλοντικές και κλιματικές συνέπειες για την πολύπαθη Αττική και θα εκθέσει τη χώρα μας διεθνώς.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις,

ANIMA- Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης  Άγριας Ζωής

Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρία για την Προστασία των Υδάτινων Οικοσυστημάτων- iSea

Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού

Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης

Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας

ΚΑΛΛΙΣΤΩ, Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Άγρια Ζωή και τη Φύση

Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας

Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο – MedINA

ΟΖΟΝ  Μη Κυβερνητική Οργάνωση

ΡΟΗ-Σύλλογος Πολιτών υπέρ των ρεμάτων