Περιβάλλον και ευρωπαϊκά – διεθνή χωροταξικά προγράμματα και δομές

Του Δημήτρη Παυλόπουλου*

Εισαγωγή

Ο χωροταξικός σχεδιασμός  και η περιβαλλοντική διαχείριση,  ασχολούνται με τη σύνθετη σχέση μεταξύ κοινωνίας και εδάφους. Αναφέρονται σε αρχές που εφαρμόζονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα και γεωγραφικές κλίμακες.

Βασικός στόχος είναι η ανάπτυξη σχεδίων δράσης για τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη βασισμένα στην ηθική, υπεύθυνη και βιώσιμη χρήση των τοπικών πόρων.

Τα συστήματα χωροταξικού σχεδιασμού αναφέρονται στις μεθόδους και τις προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα για να επηρεάσουν τη διανομή ανθρώπων και δραστηριοτήτων σε χώρους διαφόρων κλιμάκων. Ο χωροταξικός σχεδιασμός μπορεί να οριστεί ως ο συντονισμός των πρακτικών και των πολιτικών που επηρεάζουν τη χωροταξική οργάνωση. Οι διακριτές επαγγελματικές δεξιότητες που περιλαμβάνουν το χωροταξικό σχεδιασμό περιλαμβάνουν τη χρήση γης, τον αστικό, περιφερειακό, μεταφορικό και περιβαλλοντικό σχεδιασμό. Ο χωροταξικός σχεδιασμός λαμβάνει χώρα σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο και συχνά έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία χωροταξικού σχεδίου.

Ο Περιφερειακός / χωροταξικός σχεδιασμός δίδει γεωγραφική έκφραση στις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και οικολογικές πολιτικές της κοινωνίας.

Υπάρχουν πολυάριθμα συστήματα σχεδιασμού σε όλο τον κόσμο. Η μορφή του σχεδιασμού αποκλίνει σε μεγάλο βαθμό και εξελίσσεται από κοινού με τις κοινωνίες και τα συστήματα διακυβέρνησής τους . Κάθε χώρα και κράτος  έχουν ένα μοναδικό σύστημα σχεδιασμού που αποτελείται από διαφορετικούς παράγοντες, διαφορετικές προοπτικές σχεδιασμού και ένα συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο

Χωροταξικά Συστήματα στην Ευρώπη

Μπορούν να αναφερθούν διάφορες συλλογές συστημάτων χωροταξικού σχεδιασμού

Τα σημαντικότερα είναι :

 COMMIN

από το COMmon MINdscapes,  ( κοινά σκηνικά ) είναι έργο χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ  ( BSR INTERREG III B Έργο) για την χωροταξική ανάπτυξη στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας, με σκοπό την επίτευξη διεθνούς βάσης στην χωρική ανάπτυξη.

COST

COST /European COoperation in Science and Technology

Η ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας (COST) είναι το διακυβερνητικό πλαίσιο της ΕΕ για τη συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας  , προσφέροντας στους επιστήμονες την ευκαιρία να ξεκινήσουν μια πολυτομεακή συνεργασία από όλες τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις.

Στόχοι

Το COST είναι ένα από τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά μέσα που συμβάλλουν στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ).

Στη βάση της Υπουργικής Απόφασης (Ministerial Resolution) που υιοθετήθηκε ομόφωνα από εκπροσώπους των Κυβερνήσεων όλων των χωρών- μελών του COST, ιδρύθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2013  η COSTAssociation με έδρα τις Βρυξέλλες, προκειμένου να παράσχει νομική υπόσταση για την υλοποίηση δράσεων του COST στα πλαίσια του παρόντος Ευρωπαϊκού Προγράμματος  Horizon 2020 (H2020) αλλά και πέρα από αυτό.

Οι δράσεις COST είναι ενεργές μέσω μιας σειράς εργαλείων δικτύωσης, όπως συναντήσεις, ομάδες εργασίας, συνέδρια, ημερίδες, δημοσιεύσεις, βραχυχρόνιες επιστημονικές αποστολές και δραστηριότητες διάδοσης των αποτελεσμάτων τους.

To επιστημονικό αντικείμενο της Δράσης είναι χωρισμένο σε Ομάδες Εργασίας (Working Groups (WG)).  Τα τακτικά μέλη MC κατά κανόνα είναι και μέλη των WG. Επιπλέον μέλη WG μπορούν να ορισθούν από κάποια χώρα-μέλος όπως η Ελλάδα έπειτα από έγκριση της MC της Δράσης μόνον. Ένας ή δύο  μέλη των WG από μία χώρα-μέλος επί πλέον των δύο παραπάνω εθνικών μελών MC δεν είναι ασυνήθης πρακτική.

Το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων είναι η Επιτροπή Ανώτερων Υπαλλήλων (CSO), η οποία απαρτίζεται από δύο αντιπροσώπους ανά χώρα μέλος.

Το   ESPON

Ευρωπαϊκό Δίκτυο Παρατηρήσεων για την Εδαφική Ανάπτυξη και τη Συνοχή

Το ευρωπαϊκό δίκτυο παρατήρησης για την εδαφική ανάπτυξη και τη συνοχή, συνοπτικά το ESPON, είναι ένα χρηματοδοτούμενο από την Ευρώπη πρόγραμμα στο πλαίσιο του στόχου «Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία» της πολιτικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης – Interreg.

Ο στόχος του συνεργατικού προγράμματος ESPON 2020 είναι να στηρίξει την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής συνοχής της ΕΕ και άλλων τομεακών πολιτικών και προγραμμάτων στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ), καθώς και των εθνικών και περιφερειακών εδαφικών αναπτυξιακών πολιτικών, μέσω της παραγωγής, διάδοσης και προαγωγής της χαρτογράφησης που καλύπτει ολόκληρο το έδαφος των 28 Κρατών Μελών της ΕΕ, καθώς και 4 Κρατών Εταίρων, της Ισλανδίας, του Λιχτενστάιν, της Νορβηγίας και της Ελβετίας.

Χρηματοδοτικές προτεραιότητες

Το ESPON επικεντρώνεται στον θεματικό στόχο 11 «Ενίσχυση της θεσμικής επάρκειας». Ωστόσο, καθώς και οι 11 θεματικοί στόχοι έχουν μια εδαφική διάσταση ή αντίκτυπο, θεωρούνται όλοι συναφείς για στήριξη μέσω της Ευρωπαϊκής χαρτογράφησης που παρουσιάζεται, παράγεται και διαδίδεται από το ESPON 2020.

Αναμενόμενος αντίκτυπος

• Ενίσχυση της παραγωγής της χαρτογράφησης μέσω εφαρμοσμένης έρευνας και αναλύσεων.
• Αναβαθμισμένη μεταφορά γνώσης και χρήση αναλυτικής στήριξης χρηστών.
• Βελτίωση της εδαφικής παρατήρησης και των εργαλείων για εδαφικές αναλύσεις.
• Ευρύτερη προβολή και εκτίμηση αποδοχής της χαρτογράφησης

Το VASAB ( Vision And Strategies Around The  Baltic Sea )  είναι διακυβερνητική πολυμερής συνεργασία 11 χωρών της περιοχής της Βαλτικής Θάλασσας στον χωροταξικό σχεδιασμό και την ανάπτυξη,

Το  DG-REGIΟ

Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης

Η Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής είναι μια Γενική Διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η ΓΔ Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής είναι υπεύθυνη για τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποσκοπούν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των λιγότερο ευνοημένων περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

CEMAT  (CEMAT : COUNCIL OF EUROPE CONFERENCE OF MINISTERS RESPONSIBLE FOR SPATIAL/REGIONAL PLANNING ) .

Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Υπουργών αρμόδιων για τον Περιφερειακό / Χωροταξικό Σχεδιασμό

Διάσκεψη Ειδικών Υπουργών

Η οργάνωση διάσκεψης ειδικών υπουργών είναι μια παραδοσιακή μέθοδος εργασίας του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Σκοπός αυτών των διασκέψεων είναι να καθορίσουν και να επιδιώξουν τους στόχους των διακυβερνητικών δραστηριοτήτων του Συμβουλίου της Ευρώπης στους συγκεκριμένους τομείς αρμοδιότητάς τους.

ESTIA (European Space and Territorial Integration Alternatives )

Ευρωπαϊκή εναλλακτική λύση διαστήματος και εδαφικής ολοκλήρωσης που αφορά τις χώρες της Νοτιο – Ανατολικής Ευρώπης ( Ελλάδα – Αλβανία – Βουλγαρία –  FYROM – ΡΟΥΜΑΝΙΑ )

 ISOCARP

Διεθνής Κοινωνία Πολεοδομικών και Περιφερειακών Σχεδιαστών

Η Διεθνής Εταιρεία Πολεοδομικών και Περιφερειακών Σχεδιαστών (ISOCARP) είναι μια μη κυβερνητική παγκόσμια ένωση έμπειρων επαγγελματιών σχεδιαστών.

Σχετικά με το ISOCARP

Οι στόχοι του ISOCARP περιλαμβάνουν τη βελτίωση των πόλεων και την πρακτική του σχεδιασμού μέσω της δημιουργίας ενός παγκόσμιου και ενεργού δικτύου επαγγελματιών με την ανταλλαγή εμπειριών, κατάρτισης, εκπαίδευσης και έρευνας. Προωθεί το επάγγελμα του σχεδιασμού σε όλες τις πτυχές του και ενισχύει την ευαισθητοποίηση του κοινού και την κατανόηση των μεγάλων ζητημάτων σχεδιασμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

LEXALP

Το έργο LexALP έχει ως στόχο την εναρμόνιση την ορολογία σε νομικά θέματα σχετικά με τον χωροταξικό σχεδιασμό και την αειφόρο ανάπτυξη στις χώρες που αφορούν την περιοχή των Άλπεων. Αφορά την επικοινωνία σε τέσσερις γλώσσες Γαλλικά , Γερμανικά , Ιταλικά και Σλοβένικα .

Το RCEP

Βασιλική Επιτροπή για την Περιβαλλοντική Ρύπανση

Η Βασιλική Επιτροπή για την Περιβαλλοντική Ρύπανση στο Ηνωμένο Βασίλειο δημιουργήθηκε με Βασιλικό Ένταλμα το 1970 για να συμβουλεύει τη βασίλισσα, την κυβέρνηση, το κοινοβούλιο και το κοινό για περιβαλλοντικά ζητήματα. Τερματίστηκε την 1η Απριλίου 2011, στο πλαίσιο των περικοπών δαπανών .

Η  UNECE

Η Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE ή ECE) ιδρύθηκε το 1947  για να ενθαρρύνει την οικονομική συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της. Είναι μία από τις πέντε περιφερειακές επιτροπές υπό τη διοικητική διεύθυνση των κεντρικών γραφείων των Ηνωμένων Εθνών. Έχει 56 κράτη μέλη και υποβάλλει εκθέσεις στο Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών (ECOSOC).

Λειτουργούν επίσης οι παρακάτω 4 επιτροπές :

• Η Επιτροπή Οικονομικής Συνεργασίας και Ολοκλήρωσης
• Επιτροπή Περιβαλλοντικής Πολιτικής
• Επιτροπή Οικισμού και Χωροταξίας
• Επιτροπή εσωτερικών μεταφορών

Διάσκεψη των Ευρωπαίων στατιστικολόγων

Η Στατιστική Υπηρεσία της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE) παρέχει τη γραμματεία της διάσκεψης και των ομάδων εμπειρογνωμόνων της και εφαρμόζει το στατιστικό πρόγραμμα εργασίας της ΟΕΕ / ΟΗΕ.Η Στατιστική Υπηρεσία βοηθά τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τα στατιστικά τους συστήματα και συντονίζει τις διεθνείς στατιστικές δραστηριότητες στην περιοχή της UNECE .

Ο Ευρωπαϊκός χωροταξικός σχεδιασμός

Το 1999, υπογράφηκε από τους υπουργούς που είναι αρμόδιοι για τον περιφερειακό προγραμματισμό στα κράτη μέλη της ΕΕ ένα έγγραφο που ονομάζεται ευρωπαϊκή προοπτική χωροταξικής ανάπτυξης (ΕΠΑΑ). Αν και η ΕΠΑΑ δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει επίσημη αρμοδιότητα για χωροταξικό σχεδιασμό, η ΕΠΑΑ έχει επηρεάσει την πολιτική χωροταξικού σχεδιασμού στις ευρωπαϊκές περιφέρειες και τα  κράτη μέλη και έχει θέσει το συντονισμό των τομεακών πολιτικών της ΕΕ στην πολιτική ατζέντα.

ΟΜΙΛΙΑ : ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΕΛΟΥΣ ΟΜΑΔΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ  ΔΚΜ  26/04/2018 , ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ – ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ  ΠΟΛΙΤΙΚΗ  ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ  ΑΝΑΠΤΥΞΗ

*Ο Δημήτρης Παυλόπουλος είναι Μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος, Ειδικός Σύμβουλος Τοπικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης