Πλατφόρμα Μετάβασης των Ανθρακοφόρων Περιοχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Του Τάσου Σιδηρόπουλου*

Στις 11 Δεκεμβρίου 2017 στο Στρασβούργο πραγματοποιήθηκε η εναρκτήρια εκδήλωση παρουσίασης  της πλατφόρμας μετάβασης των οικονομιών των ανθρακοφόρων περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα διαφορετικό αναπτυξιακό μοντέλο (Coal Regions in Transition Platform).

Αποτελεί μια δράση της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Καθαρή Ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες» και έχει σαν σκοπό να στηριχθούν οι περιοχές άνθρακα με κοινωνικά δίκαιους όρους, με έμφαση στην απόκτηση νέων δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και φυσικά στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.

Επιπλέον η στήριξη θα περιλαμβάνει μεταφορά τεχνογνωσίας από ειδικούς εμπειρογνώμονες διαφόρων Γενικών Διευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου η τελική προσέγγιση του αναπτυξιακού σχεδιασμού της μετάβασης να έχει κατά το δυνατόν πιο ολοκληρωμένο χαρακτήρα.

Καλούνται συνεπώς οι ανθρακοφόρες περιοχές να σχεδιάσουν και να αναπτύξουν ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που αφενός θα συμβαδίζει με τις διεθνείς προτεραιότητες για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αφετέρου θα εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα του κοινωνικοοικονομικού τους ιστού με νέες θέσεις εργασίας και βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Η διαδικασία αυτή της μετάβασης αφορά ένα σημαντικό αριθμό περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένα:

• 11 χώρες
• 42 περιφέρειες και
• 000 εργαζόμενους εκ των οποίων 180.000 στα ορυχεία άνθρακα – λιγνίτη και 60.000 στα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια

Μια από της περιφέρειες αυτές είναι και η Δυτική Μακεδονία, της οποίας το παραγόμενο προϊόν, σύμφωνα με στοιχεία του έτους 2014 της ΕΛ.ΣΤΑΤ, εξαρτάται κατά 42% από τον κλάδο εξόρυξη – παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος απασχολεί άμεσα 5.000 περίπου εργαζόμενους. Η βαρύτητα βέβαια του ενεργειακού τομέα για τη Δυτική Μακεδονία ενισχύεται από το γεγονός ότι δεδομένων των έντονων κλαδικών εξαρτήσεων που διαμορφώνονται σε τοπικό επίπεδο λόγω των υψηλών πολλαπλασιαστών εισοδήματος και απασχόλησης που έχει, προκύπτουν σημαντικότατες έμμεσες αλλά και δευτερογενείς επιπτώσεις στην τοπική οικονομία.

Συνεπώς μιλούμε για μια άκρως ενδιαφέρουσα εξέλιξη και ευκαιρία για την Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας, η οποία θα πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρον, με την κατάλληλη προετοιμασία, επιστημονική τεκμηρίωση και θεσμική κατοχύρωση.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας, κατόπιν διετούς προεργασίας και πρωτοβουλιών των αυτοδιοικητικών και επιστημονικών της φορέων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει επιλεγεί από τη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας της Ε.Ε. μαζί με άλλες 2 Περιφέρειες (Triecin από τη Σλοβακία και Silesia από την Πολωνία) ως περιοχή για την πιλοτική εφαρμογή της πλατφόρμας μετάβασης που μεταξύ άλλων περιλαμβάνει το σχεδιασμό και την επιτάχυνση της διαδικασίας οικονομικής διαφοροποίησης μέσω παροχής τεχνικής βοήθειας, ανταλλαγής πληροφοριών και χρηματοδότησης.

Σε πρώτη φάση το έργο της πλατφόρμας θα υλοποιηθεί μέσω Ομάδων Εργασίας που θα διευκολύνουν το διάλογο για μεταφορά καλών πρακτικών στις περιφερειακές στρατηγικές και θα επεξεργαστούν συγκεκριμένα μοντέλα, έργα αλλά και χρηματοδοτικά εργαλεία με τη συνδρομή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων.

Οι Ομάδες Εργασίας θα λειτουργήσουν σε 2 θεματικά πεδία:

• «Οικονομία μετά τον Άνθρακα και Δομικές Αλλαγές» για την αντιμετώπιση ζητημάτων στρατηγικής και έργων για την οικονομική διαφοροποίηση των ανθρακοφόρων περιοχών και
• «Οικολογική Καινοτομία και Προηγμένες Τεχνολογίες Άνθρακα» για την αντιμετώπιση ζητημάτων στρατηγικής και έργων για τη βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας και ανάπτυξης τεχνολογιών συμβατών με το μακροπρόθεσμο όραμα της απανθρακοποίησης της Ευρωπαϊκής οικονομίας.

Οι πρώτες συναντήσεις των Ομάδων Εργασίας θα πραγματοποιηθούν στις Βρυξέλλες στις 26-27 Φεβρουαρίου 2018.

Κατά συνέπεια, το πρώτο βήμα ένταξης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας στο χάρτη των ανθρακοφόρων περιοχών που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της αποβιομηχάνισης επιτεύχθηκε ύστερα από επίπονη διετή προσπάθεια της αυτοδιοίκησης και τεκμηρίωση των επιστημονικών φορέων της περιοχής.

Το επόμενο βήμα αφορά στη διαμόρφωση πλέον συγκεκριμένου αναπτυξιακού προγράμματος με τη βοήθεια της πλατφόρμας μετάβασης της Ε.Ε. που θα δίνει απαντήσεις στα κρίσιμα ζητήματα που απορρέουν από τη μετάβαση της οικονομίας σε συνθήκες χαμηλής λιγνιτικής εξάρτησης.

Ο αγώνας για την επόμενη μέρα θα πρέπει να είναι και συνεχής και πολύπλευρος.

Η ενέργεια με όλες τις εκφάνσεις της μπορεί και θα πρέπει να εξακολουθήσει να είναι σε μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα ο βασικός αναπτυξιακός πυλώνας της περιοχής. Δεν είναι άλλωστε φρόνιμο η περιοχή να απεμπολήσει ότι έχτισε σε υποδομές και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό με θυσίες δεκαετιών.

Όμως παράλληλα θα πρέπει να σχεδιάζει και με βάση τις ραγδαίες διεθνείς εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στον ενεργειακό τομέα και οι οποίες επ’ ουδενί δεν καθορίζονται από την τοπική κοινωνία και την κεντρική πολιτεία της χώρας.

Θα πρέπει να διευρύνει το μονόπλευρο αναπτυξιακό της μοντέλο βάζοντας και άλλους τομείς και κλάδους στο παραγωγικό της μείγμα.

Να επενδύσει συστηματικά στην αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και καινοτομιών σε παραδοσιακούς κλάδους στους οποίους έχει συγκριτικό πλεονέκτημα και οι οποίοι κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών επικυριαρχίας του λιγνίτη έφθιναν ή εξαφανίστηκαν.

Να προχωρήσει στην αποδοτική αξιοποίηση του πλούσιου πολιτιστικού και τουριστικού της αποθέματος.

Να εξετάσει την ορθολογική αξιοποίηση των εξοφλημένων από την εξορυκτική δραστηριότητα εδαφών, έργο που από μόνο του αποτελεί αναπτυξιακή πρόκληση.

… και το σημαντικότερο, να πείσει την κεντρική πολιτεία ότι η προσπάθεια αυτή είναι εθνική υπόθεση γιατί η ηλεκτρική ενέργεια που παρήγαγε η περιοχή εδώ και δεκαετίες ήταν εθνική υπόθεση και ήρθε η ώρα της αποπληρωμής…

*Οικονομολόγου Διευθυντή Προγραμμάτων ΑΝΚΟ