Ποιος ασκεί αρχιτεκτονική σε αυτήν τη χώρα;

Του Δημήτρη Ξυνομηλάκη*

Είναι οξύμωρο, απογοητευτικό αλλά και επικίνδυνο, να διαπιστώνουμε ότι σε μία χώρα με τόσο σημαντική ιστορία και αξιοθαύμαστο πολιτισμό η αρχιτεκτονική και ο αρχιτέκτονας ουσιαστικά «διώκονται» από μία σειρά ενεργειών που το τελευταίο διάστημα υπό μορφή Προεδρικού Διατάγματος, Υπουργικών Αποφάσεων ή και απαντήσεων της Διοίκησης και των αρμοδίων υπουργείων, έρχονται να δώσουν μία νομική κάλυψη στην υποβάθμιση του δημοσίου χώρου και της αρχιτεκτονικής,

Η ποιοτική αρχιτεκτονική, πώς και από ποιους εξασφαλίζεται

Η βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, του δομημένου και αδόμητου, του δημοσίου και του ιδιωτικού χώρου, είναι μία ιδιαίτερα επιστημονική και εξειδικευμένη εργασία, που δεν μπορεί να παραχωρείται άκριτα και έξω από διαδικασίες, που έρχονται οε αντίθεση με Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Συμβάσεις και να γινόμαστε ως κράτος αντικείμενο αρνητικής κριτικής από διεθνείς οργανισμούς, όπως η Διεθνής Επιτροπή Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών ICC (ΔΕΑ UlA).

Δυστυχώς τέτοια θέματα δεν βρίσκουν πρόσφορο έδαφος προς συζήτηση και αντιπαράθεση μεταξύ των πολιτών, οι οποίοι κατακλύζονται από τα καθημερινά και τρέχοντα θέματα, όπως αυτά της υγείας, της ασφάλειας ή της οικονομίας, που κατά κύριο λόγο συντηρούνται και είναι συνεχώς στην επικαιρότητα. Τόσο η φωνή των αρχιτεκτόνων, όπως αυτή εκφράζεται από τις ανακοινώσεις της Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ),  όσο και η ανακοίνωση των Προέδρων και Κοσμητόρων των τμημάτων και σχολών αρχιτεκτόνων των ελληνικών ΑΕΙ για τα επαγγελματικά δικαιώματα των αρχιτεκτόνων μηχανικών, πέρασε δυστυχώς απαρατήρητη.

Μη αναστρέψιμη βλάβη στο δημόσιο συμφέρον

O Νοέμβριος του 2018 με τη δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος 99 περί των «επαγγελματικών δικαιωμάτων των μηχανικών», όπως και ο Μάιος του 2021 με τη δημοσίευση του «νέου πλαισίου διενέργειας των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών», αναφορικά με τις εξαιρέσεις σημαντικών έργων από τη διενέργεια Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών, σηματοδοτούν δύο χρονικές στιγμές αλλά και δύο εργαλεία που προκαλούν μη αναστρέψιμη βλάβη στο δημόσιο συμφέρον. Διερωτάται κανείς αν οι πολίτες αυτής της χώρος αναλαμβάνομαι τις αρνητικές συνέπειες, τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Οι νομοθετικές παρεμβάσεις αναμφίβολα τροφοδοτούν τα αίτια που έχουν σαν αποτέλεσμα τις φυσικές καταστροφές που συμβαίνουν γύρω μας. αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, πράγμα διαπιστωμένο, που το ζούμε καθημερινά σε όλο τον πλανήτη. Πέρα από τη σύγχυση και τις διαφορετικές ερμηνείες των διατάξεων, των επίμαχων προαναφερομένων κειμένων, διαπιστώνει κανείς μια απόσταση από κάθε έννοια απλής λογικής και πλανάται η απορία για τη σκοπιμότητα και την απουσία επιστημονικής τεκμηρίωσης. Παράλληλα και σε συνέχεια όλων αυτών καλλιεργείται ένα κλίμα αντιπαράθεσης και αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των συναδέλφων μηχανικών διαφορετικών ειδικοτήτων, αποτέλεσμα της προχειρότητας, της έλλειψης μιας σωστής διαβούλευσης, με σοβαρές υπόνοιες για τη διαδικασία που ακολουθήθηκε από τους συντάκτες των δύο αυτών κειμένων.

Στο σημείο αυτό να επισημάνουμε πως η διεπιστημονική συνεργασία πρέπει να προστατευτεί.

Είναι καλό να θυμόμαστε πως τα πλέον σημαντικά και μεγάλα έργα υλοποιούνται με την διαδικασία της χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης, ή από άλλα Ευρωπαϊκά προγράμματα, ή εντάσσονται για χρηματοδότηση οε ΕΣΠΑ ή αυτά υλοποιούνται μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα.  Τα έργα αυτά μπορεί να είναι δημοσίου ενδιαφέροντος, να είναι αξιόλογα τεχνικά έργα, που έχουν ευρύτερη κοινωνική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική, τεχνική, συμβολική και περιβαλλοντική σημασία, η δε λειτουργία τους, ο όγκος, η θέση ή άλλα χαρακτηριστικά τους να έχουν ιδιαίτερη επίδραση στο ευρύτερο δομημένο ή φυσικό περιβάλλον. Είναι πολιτιστικά κτίρια και πολιτιστικές εγκαταστάσεις, κτίρια εκπαίδευσης, διοίκησης, του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα, νοσοκομεία, κέντρα υγείας. Κοινωνικής Πρόνοιας, διαμορφώσεις αναπλάσεις και σχεδιασμός του αστικού εξοπλισμού ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων. Πολεοδομικές χωροταξικές μελέτες ιδεών, μελέτες αστικού σχεδιασμού κλπ.

Αν αυτά λοιπόν τα έργα που προανέφερα απαλλάσσονται της διαδικασίας των Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών τι απομένει; Ποιο μεγάλο και σημαντικό έργο μπορεί να γίνει χωρίς σοβαρές χρηματοδοτήσεις; Κατά συνέπεια θα μπορούσε κανείς να πει πως είναι ένας εύσχημος τρόπος για να αποφύγουμε το κανονικό, το νόμιμο και θεσμοθετημένο και τη διεθνή πρακτική. Ένα τέτοιο πλαίσιο δεν γίνεται και δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από τις ελληνικές και διεθνείς ενώσεις των αρχιτεκτόνων, πράγμα που η ελληνική πολιτεία μέχρι σήμερα, παρά τις  αντιδράσεις που έχουν εκδηλωθεί, δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένη να αναθεωρήσει.

Ερωτήματα που χρήζουν απάντησης

Πιστεύει κανείς πως η ένταξη, η χωροθέτηση και η ενσωμάτωση των κτιρίων στο περιβάλλον είναι θέμα κάποιου άλλου επιστημονικού κλάδου από αυτού των αρχιτεκτόνων;

Πιστεύει κανείς πως ο έλεγχος ως προς τη σχέση και τη σύνθεση των όψεων, των όγκων και των λοιπών ορατών τμημάτων των κατασκευών, ώστε αυτές να ικανοποιούν τις απαιτήσεις της αισθητικής σε σχέση με το οικοδομικό τετράγωνο και το περιβάλλον οικιστικό και φυσικό, πως είναι αντικείμενο κάποιου άλλου επιστημονικού κλάδου;

Είναι δυνατό μια μελέτη σε περιοχή που έχει τον οποιονδήποτε χαρακτηρισμό προστασίας, όπως παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικοί τόποι, αρχαιολογικοί χώροι κλπ. ή κτίρια τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά, διατηρητέα, μνημεία, να μπορεί να συντάσσεται από μελετητές με γνωστικό αντικείμενο άλλο από αυτό του αρχιτέκτονα:

Με λίγα λόγια τόσο το ΠΔ 99/2018 ΦΕΚ 187- 05/11-2018 περί των επαγγελματικών δικαιωμάτων των μηχανικών, όσο και η Υ.Α. ΦΕΚ 2239/Β/31 Μαΐου 2021 αποτελούν προσβολή του αρχιτεκτονικού πολιτισμού και παρακάμπτεται έτσι η αξιοκρατία και το δημόσιο συμφέρον για μία καλύτερη ποιότητα ζωής

*Ο Δημήτρης Ξυνομηλάκης είναι διπλωματούχοι αρχιτέκτων μηχανικός, πρόεδρος τον Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών και της Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ)

ARCHITECT