Πόλεις φιλικές στην 3η ηλικία: κοινωνική ανάγκη και ευκαιρία ανάπτυξης

Της Καλλιόπης Παπαδάκη

Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ/ March Πολεοδομία – Χωροταξία ΕΜΠ/ Υπουργείο Περιβάλλοντος  & Ενέργειας

ΕΙΝΑΙ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ :

• Το προσδόκιμο Ζωής έχει αλλάξει.
• Ο ανθρώπινος πληθυσμός γερνάει.
• Ο ανθρώπινος πληθυσμός συγκεντρώνεται στις πόλεις.
• Τι σημαίνουν όλα αυτά για την ανθρωπότητα;

Οι πόλεις είναι το υπόβαθρο πάνω στο οποίο αναπτύσσονται  η οικονομική, η κοινωνική, η πνευματική και η πολιτιστική λειτουργία της ανθρώπινης ζωής. Μπορούν να χαρακτηριστούν ως κοιτίδες ιστορίας και πολιτισμού ή ακόμη χώροι κοινωνικών εξελίξεων. Κάθε αστική περιοχή κατέχει σημαντικά χαρακτηριστικά, τα οποία εμπνέουν την ιδιαίτερη ταυτότητά της. Η μορφή των πόλεων τροποποιείται και επηρεάζεται από τα οικονομικά και πολιτικά συστήματα που επικρατούν σε κάθε ιστορική στιγμή και τα χαρακτηριστικά της γεωγραφικής τους θέσης.

Είναι επίσης γνωστό ότι ο  πληθυσμός του πλανήτη γερνάει. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), μεταξύ του 2000 και του 2050, οι αριθμός των ανθρώπων που είναι μεγαλύτερος των 50 ετών θα διπλασιαστεί. Το 2050 εκτιμάται ότι 1 στους 5 ανθρώπους του πλανήτη θα είναι πάνω από 60 ετών και ότι το 80% από αυτούς τους ανθρώπους της Τρίτης Ηλικίας θα ζουν σε χώρες με μέτριο ή φωτωχό κατά κεφαλήν εισόδημα. Υπολογίζεται ότι, το 2030 ο αριθμός των εργαζομένων μεταξύ 56 και 65 ετών θα έχει αυξηθεί κατά 24 εκατομμύρια, στα επόμενα 10 χρόνια ο πληθυσμός της Ευρώπης θα αποτελείται ως επί το πλείστον από άτομα άνω των 4 ετών ενώ μέχρι το 2050 η  ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια έλλειψη ατόμων σε ηλικία εργασίας η οποία θα μετριέται περίπου σε 20,8 εκατομμύρια ανθρώπους !

Τις τελευταίες δεκαετίες λοιπόν, παρατηρείται αλλαγή του ορίου ηλικίας σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ ξανά στην ιστορία του ανθρώπου. Παράλληλα, το περιβάλλον στο οποίο ζει ο άνθρωπος αλλάζει πιο γρήγορα από ποτέ. Το φυσικό και το τεχνητό περιβάλλον παρέχουν ευκαιρίες και προκλήσεις σε ότι αφορά στη γήρανση. Στις προκλήσεις αυτές περιλαμβάνονται η πτώση στην αποδοτικότητα των αισθητηρίων, των γνωστικών και φυσιολογικών λειτουργιών, η δυσκολία στην κίνηση και η ευπάθεια σε αρρώστιες. Στα παραπάνω καλείται να ανταποκριθεί η μηχανική με στόχο να τα αντισταθμίσει, να τα προλάβει ή να τα καθυστερήσει. Πρόληψη μπορεί να εφαρμοστεί σε τριτογενές, δευτερογενές ή πρωτογενές επίπεδο (το πρωτογενές επίπεδο αντιστοιχεί σε περιόδους που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ατόμου). Επιπλέον, για τα προαναφερόμενα άτομα παρουσιάζονται ευκαιρίες όπως η δυνατότητα για νέες κοινωνικές σχέσεις, δεύτερη καριέρα, περαιτέρω μάθηση, εθελοντική και κοινωνική απασχόληση, χόμπι και καλλιτεχνικές αναζητήσεις. Αυτές οι ευκαιρίες εννοούνται από την ενίσχυση, μέσω τεχνικών εφαρμογών, των καθημερινών δραστηριοτήτων του ανθρώπου (διαβίωση, επικοινωνία, μετακίνηση, εργασία, μαθησιακές και καλλιτεχνικές διαδικασίες). 

Ποια είναι η Ευρωπαϊκή Πολιτική;

Οι προτεινόμενες δράσεις της ΕΕ για το αστικό περιβάλλον, είναι γνωστές και παρουσιάζονται αναλυτικά στην Πράσινη Βίβλο και αφορούν τόσο  σε κατηγορίες πολιτικών, όσο και σε τομείς προτεραιοτήτων και προτεινόμενες δράσεις. Το ζητούμενο του συνόλου των παραπάνω ενεργειών μπορεί εν κατακλείδι να περιγραφεί ως εξής : “Η ολοκληρωμένη αστική διακυβέρνηση πρέπει να είναι ικανή να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που παρουσιάζονται στις αστικές ευρωπαϊκές περιοχές, όπως η παγκοσμιοποίηση, η ανάγκη για την εξασφάλιση βιώσιμων πηγών ενέργειας, οι επιπτώσεις των δημογραφικών μεταβολών, καθώς και η κλιματική αλλαγή και η εθνικά ασφάλεια”.

Επιπλέον, η δημιουργία μιας πιο προσβάσιμης  Ευρώπης για τα άτομα με αναπηρία, άτομα με μειωμένες δεξιότητες αλλά και για ηλικιωμένα άτομα αποτελεί κύριο τμήμα της συνολικής στρατηγικής της ΕΕ 2010-2020, η οποία παρέχει το γενικό πλαίσιο δράσης στον τομέα της αναπηρίας και της προσβασιμότητας σε επίπεδο ΕΕ, για να συμπληρώσει και να στηρίξει τη δράση των κρατών μελών. Η νομοθεσία της ΕΕ περιλαμβάνει συγκεκριμένες διατάξεις για την προσβασιμότητα σε τομείς, όπως οι μεταφορές και οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Ταυτόχρονα, η ΕΕ κάνει χρήση ποικίλων μέσων εκτός από τη νομοθεσία και την πολιτική, όπως έρευνα και τυποποίηση, για να βελτιστοποιήσει την προσβασιμότητα στο δομημένο περιβάλλον, στις μεταφορές και σε άλλους τομείς, με απώτερο στόχο να προωθήσει μια αγορά προσβάσιμων προϊόντων και υπηρεσιών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ειδικότερα πάντως, για την αντιμετώπιση του διπόλου ΠΟΛΕΙΣ – ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ η ΕΕ προώθησε 2 ιδιαίτερους άξονες πολιτικής:

1. Την Αστική Ατζέντα και
2. Τις Πολιτικές Διαχείρισης της Γήρανσης

Συνδυάζοντας τα θέματα και τις προτάσεις των 2 παραπάνω πολιτικών μπορούμε να δούμε ότι, (α) σε επίπεδο Χωρικού Σχεδιασμού οι βασικές αρχές που υιοθετήθηκαν και προωθούνται είναι:

• Η εφαρμογή ολοκληρωμένων στρατηγικών ανάπτυξης με μια συνολική και ολοκληρωμένη θεώρηση της  πόλης, συνοδευόμενης από μια εδαφική προοπτική, η οποία αρμονικά θα προωθήσει όλες τις διαστάσεις της  αειφόρου αστικής ανάπτυξης, σε νέες αστικές περιοχές και στις υφιστάμενες περιοχές της πόλης
• Η βελτίωση της οικονομικής απόδοσης, της  οικολογικής αποδοτικότητας και κοινωνικής συνοχής της υπάρχουσας πόλης
• Η εξασφάλιση της ποιότητας ζωής των πολιτών και της ευημερίας σε όλες τις υφιστάμενες κοινότητες και γειτονιές της πόλης, τονίζοντας την ανάγκη της συμμετοχής τους στην αστική ανάπτυξη
• Η αναγέννηση και φυσική αναβάθμιση του υφιστάμενου οικιστικού αποθέματος κατοικιών και, (β) σε επίπεδο Πολιτικών Διαχείρισης της Γήρανσης, οι στρατηγικές που διατυπώνονται στο Πλαίσιο Ευρωπαϊκής Υγείας, EURO Health 21, του Π.Ο.Υ.,  ήδη από το 1998, αφορούν την προώθηση της ενεργούς γήρανσης την οποία ορίζει ως εξής: «Ενεργός γήρανση σημαίνει ότι η ζωή συνεχίζεται αμείωτη και επομένως η κοινωνία οφείλει να εκτιμά και να τιμά με αυξανόμενους ρυθμούς, τη συμβολή των μεγαλύτερων και να τους παρέχει ευκαιρίες να εξακολουθούν να εργάζονται και να μοιράζονται τις εμπειρίες και την πείρα τους με τους νεότερους, να εξακολουθούν να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία ως ισότιμα μέλη της και να ζουν όσο το δυνατόν πιο υγιείς και δραστήριοι, απολαμβάνοντας μια καλύτερης ποιότητας ζωή» (WHO, 1998). Η παραπάνω διατύπωση για τα ηλικιωμένα άτομα, επί της ουσίας σημαίνει: περισσότερες ευκαιρίες πλήρους συμμετοχής στην κοινωνίας, ευκαιρίες απασχόλησης,  ενθάρρυνση εθελοντικής εργασίας, αυτόνομη και ανεξάρτητη διαβίωση με την εξοικείωση και χρήση Τεχνολογιών Επικοινωνίας και Πληροφόρησης (ΤΠΕ), καθώς και βελτίωση του περιβάλλοντος και των μέσων μεταφοράς.

Εθνικό θεσμικό πλαίσιο και φυσικός σχεδιασμός

ΠΟΙΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΡΠΕΠΕΙ ΝΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΕΙ ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ Ο ΦΥΣΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ;

Ο φόβος ότι ο ηλικιωμένος δεν θα μπορεί να περιηγηθεί σε πολυάσχολα, γεμάτα και οπτικά προσανατολισμένα περιβάλλοντα αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην συμμετοχή του στην φυσιολογική ζωή, δηλαδή να πηγαίνει στα καταστήματα, να περπατά στο πάρκο, να εργάζεται, να αναζητά εργασία ή απλώς να κοινωνικοποιείται.

ΜΗΠΩΣ Ο ΦΥΣΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΕΙ ΣΤΗΝ ΛΕΓΟΜΕΝΗ «ΕΝΕΡΓΟ ΓΗΡΑΝΣΗ»;

Η ενεργός γήρανση θα μπορούσε να καταστήσει όπως η γενιά της έκρηξης των γεννήσεων μέρος της λύσης του δημογραφικού προβλήματος έναντι της ταύτισής της με το πρόβλημα. Αυτός είναι και ο λόγος που η στρατηγική “Ευρώπη  2020” προβάλλει την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι οι ηλικιωμένοι θα  παραμείνουν  υγιείς και δραστήριοι όσο το δυνατόν περισσότερο. Και το πραγματικό ερώτημα είναι : η νομοθεσία μας αρκεί; Μας δίνει τα απαραίτητα εφόδια και εργαλεία για να σχεδιάσουμε σωστά προς αυτήν την κατεύθυνση;

Το σχετικό θεσμικό πλαίσιο του ΥΠΟΥΡΓΕΊΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ εστιάζεται από την μία στην νομοθεσία για τις αστικές αναπλάσεις και από την άλλη, στην νομοθεσία που σχετίζεται με την προσβασιμότητα (τόσο στον δημόσιο χώρο, όσο και στα κτίρια). Έτσι, στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τις Αστικές Αναπλάσεις, σήμερα διακρίνονται 2 βασικές  μορφές αστικής ανάπλασης.  Διαμορφώσεις στον δημόσιο – κοινόχρηστο χώρο και διαμορφώσεις τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό δομημένο και αδόμητο χώρο. Και, στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο για την προσβασιμότητα στον δημόσιο χώρο και στα κτίρια, η προσβασιμότητα των δημόσιων κοινόχρηστων χώρων που προορίζονται για την κίνηση των πεζών (πεζοδρόμια, πλατείες, πεζόδρομοι, χώροι πρασίνου, άλση, νησίδες, στάσεις και αποβάθρες ΜΜΜ) και των κτιρίων επιβάλλεται.

Ειδικότερα για την προσβασιμότητα, αξίζει να μνημονευτούν «κείμενα σταθμοί» στα οποία  χρησιμοποιήθηκαν όλα τα ελάχιστα ανθρωπομετρικά μεγέθη που αφορούν σε  όλες τις ομάδες πληθυσμού :

• “Σχεδιάζοντας για όλους” Οδηγίες Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ (1998) για την αυτόνομη διακίνηση και διαβίωση όλων των πολιτών
• Ν2831/2000
• Τροποποίηση του ΓΟΚ , άρθρο 28 “Ειδικές ρυθμίσεις για την εξυπηρέτηση ατόμων με ειδικές ανάγκες” (ΦΕΚ 140/Α/2000)
• ΥΑ 52487/2000 “Ειδικές ρυθμίσεις για εξυπηρέτηση ΑμεΑ σε υφιστάμενα κτίρια (ΦΕΚ 18/Β/2002)
• ΥΑ 52488/2001 “Ειδικές ρυθμίσεις για εξυπηρέτηση ΑμεΑ σε κοινόχρηστους χώρους των οικισμών που προορίζονται για την κυκλοφορία πεζών” (ΦΕΚ 18/Β/2002)
• ΥΑ 52907/2009 “Ειδικές ρυθμίσεις για εξυπηρέτηση ΑμεΑ σε κοινόχρηστους χώρους των οικισμών που προορίζονται για την κυκλοφορία πεζών” (ΦΕΚ 2621/Β/2009)
• Ν4067/2012 Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (άρθρο 26)

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, βάσει των προγενέστερων ΥΑ 52487 και 52488 του Υπουργού ΠΕΚΑ πραγματοποιήθηκαν όλα τα Ολυμπιακά έργα για την Ολυμπιάδα της Αθήνας 2004 καθώς και τα συνοδά έργα αστικών αναπλάσεων (αρχαιολογικός περίπατος, αναπλάσεις κεντρικών λεωφόρων της Αθήνας κλπ).

Αξιοποιώντας την νομοθεσία, επισημαίνεται ότι  Αστικός Σχεδιασμός μπορεί να προσφέρει στην προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας, που προϋποθέτει την απρόσκοπτη, ασφαλή και αυτόνομη μετακίνηση για όλους.

Κείμενο σταθμός αποτέλεσε η “Εισήγηση για την  προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας” του ΥΠΕΧΩΔΕ (2008). Οι άξονες των πρεμβάσεων προς αυτήν την κατεύθυνση αφορούν είτε σε παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας και μήκους. Είτε σε σημειακές εστιασμένες παρεμβάσεις.

Άλλα κείμενα σταθμοί :

• ΥΑ ΔΜΕΟ/Ο/3050 “ Έγκριση Τεχνικών Οδηγιών κυκλοφοριακών παρεμβάσεων στο αστικό περιβάλλον για την εφαρμογή τους σε περιοχές σχολικών συγκροτημάτων και περιοχές με αυξημένη κίνησηστα πλαίσια της βελτίωση της οδικής ασφάλειας”
• ΥΑ/ΥΠΟΜΕΔΙ/ΔΟΥ/ΟΙΚ1920 “ Έγκριση Τεχνικών Προδιαγραφών για υποδομές ποδηλάτων”
• ΥΑ/ΥΠΟΜΕ/ Δ13/ο/1372 “Έγκριση της Τεχνικής Οδηγίας για την χρήση αναλάμποντος φωτεινού σηματοδότη ενός πεδίου σε διάβαση πεζών”.

Τα “νέα” θέματα που ρυθμίστηκαν σε σχέση με τα κτίρια από τον ΝΟΚ :

• Προσβάσιμοι χώροι υγιεινής
• Αυτόνομη και ασφαλής οριζόντια και κατακόρυφη προσπέλαση
• Προσβάσιμες οριζόντιες και κατακόρυφες οδεύσεις
• Κατάλληλη διαμόρφωση των κ.χ. χώρων
• Απαραίτητες διαμορφώσεις στα δημόσια κτίρια
• Ειδικές Εφαρμογές για ανελκυστήρες ατόμων και αγαθών
• Μελέτη Προσβασιμότητας
• Επιτροπή Προσβασιμότητας

Τι λείπει λοιπόν; Ποιές επιπλέον ανάγκες πρέπει να ικανοποιήσουμε μέσω του φυσικού σχεδιασμού;

Στο σημείο αυτό πρέπει να ειπωθεί πως πράγματι, οι ανάγκες της τρίτης ηλικίας είναι πολλές. Σίγουρα διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο. Δεν κατέχουν, όμως, μικρότερη σημασία από αυτές των νεότερων συνανθρώπων μας. Μνημονεύοντας την εργασία του Maslow (γνώριμος θεωρητικός στον χώρο της ψυχολογίας και της φιλοσοφίας). Στην ανάλυσή του, ο  Maslow μίλησε

για μια πυραμίδα, όπου οι ανθρώπινες ανάγκες ιεραρχούνται από τις πιο βασικές και απαραίτητες μέχρι την κορυφή, όπου πιο σύνθετες ανάγκες ολοκληρώνουν την ανθρώπινη ύπαρξη.  Βάσει της πυραμίδας αυτής,  μπορούν να εξηγηθούν και αξιολογηθούν κατ’ επέκταση οι ιδιαίτερες ανάγκες των ηλικιωμένων ατόμων, διότι από τα 65 και άνω, αρχίζουν συχνά να χρειάζονται επαναπροσδιορισμό. Η ικανοποίηση των αναγκών στην τρίτη ηλικία καταρχήν συνδέεται με την κάλυψη των πρωτογενών και απαραίτητων αναγκών για την επιβίωση και επιπρόσθετα απαιτεί μια συνεχιζόμενη και συνεχώς αλληλεπιδραστική πορεία. Στο τέλος της πορείας αυτής βρίσκεται το αίσθημα της αυτοεκτίμησης.

Aνθρώπινες συναναστροφές

Καθώς οι ικανότητες των ατόμων της γ’ ηλικίας μειώνονται ή συχνά χάνονται, η σπουδαιότητα της αυτοεξυπηρέτησης, του αισθήματος του ανήκειν, της συμμετοχικότητας και της δημιουργικότητας είναι μείζονος σημασίας. Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες αυτές σε επίπεδο σχεδιασμού δεν αρκεί μόνο η εξασφάλιση της προσβασιμότητας. Απαιτούνται εκείνες οι σχεδιαστικές διορθωτικές παρεμβάσεις που θα εξασφαλίσουν χώρους  – σημεία συνάντησης που ευνοούν τις ανθρώπινες συναναστροφές, και όπου δεν είναι απαραίτητο να καταναλώνει κανείς οτιδήποτε, σημεία στάσης και ξεκούρασης στον δημόσιο χώρο (παγκάκια, στέγαστρα, πράσινοι χώροι κλπ), κατάλληλο αστικό φωτισμό για την ενίσχυση της ασφάλειας, δημιουργία διαδρομών περιπάτου, εξοπλισμό των στάσεων ΜΜΜ με στέγαστρα και παγκάκια, χώροι αποχωρρητηρίων, χρήση συστημάτων νέων τεχνολογιών που που στοχεύουν στην αποτροπή ή/και καθυστέρηση των φυσικών περιορισμών στην κινητικότητα του ατόμου (τα περισσότερα τεχνολογικά επιτεύγματα στον τομέα της μετακίνησης, σε συνδυασμό με την γήρανση επικεντρώνονται σην προσπάθεια αντιστάθμισης των περιορισμών στην όραση, την αντίληψη και την αντίδραση κατά την οδήγηση) κλπ.

Ο προτεινόμενος σχεδιασμός για τον δημόσιο χώρο, θα πρέπει να γίνεται για το σύνολο μιας αστικής περιοχής, θα τολμήσω να πω σε «δακτυλίους», και με κριτήρια επανάληψης και τυπολογίας (π.χ. ανά πόσα χλμ χρειάζεται να τοποθετείται παγκάκι, ώστε να γίνεται μια διαδρομή προσιτή;) ώστε να δημιουργήσει δυναμικές γειτονιές που μπορούν να απευθυνθούν στην γ’ ηλικία σε συνδυασμό πάντα με την αντίστοιχη κτιριακή υποδομή και τις επεμβάσεις στα κτίρια. Με αυτόν τον τρόπο δύναται να καθοριστούν «κύκλοι επιρροής» και να χαρακτηριστούν – διαβαθμιστούν οι περιοχές με βάση την ικανότητά τους να πληρούν τα παραπάνω κριτήρια.

Ένας τέτοιος σχεδιασμός έχει μόνο κοινωνικό χαρακτήρα;

Τα παραπάνω σχετίζονται άμεσα και  με τον τομέα του τουρισμού :

Δεδομένου ότι η γενική ζήτηση για προσβάσιμο τουρισμό (για όλες δηλαδή τις ικανότητες, δεξιότητες, ηλικίες κλπ) στην Ευρώπη φτάνει περίπου τα 140 εκατομμύρια ανθρώπους, αριθμό που αντιπροσωπεύει το 28% του πληθυσμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το θέμα του ισότιμου και προσβάσιμου τουρισμού βρίσκεται σε άμεση προτεραιότητα τα τελευταία έτη[1].

Το ACCESSIBILITY PASS αποτελεί μια καινοτόμο πρωτοβουλία, που προέκυψε μέσω συνεργασίας του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα. Έχει αναπτυχθεί από τον φορέα πιστοποίησης PEOPLECERT, με τη συνεργασία ειδικών επιστημόνων του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης.  Το ACCESSIBILITY PASS, θα μπορούσε  να επεκταθεί και για ευρύτερες αστικές περιοχές, χαρακτηρίζοντας μια πόλη «φιλική στην γ’ ηλικία». Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος της κοινωνικής δικαιοσύνης ως προς την χρήση και την απόλαυση του αστικού περιβάλλοντος και ταυτόχρονα να γίνει μοχλός αστικής ανάπτυξης, στοχεύοντας στην «αργυρή οικονομία». Δεδομένου δε ότι, η Ελλάδα προσφέρεται για εγκατάσταση ανθρώπων της τρίτης ηλικίας ή/και εμποδιζόμενων ατόμων από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες και όχι μόνο, είναι πρόκληση η δημιουργία ενός «εργαλείου» ανάπτυξης των αστικών περιοχών και γιατί όχι; του επανασχεδιασμού των υποβαθμισμένων αστικών περιοχών, με μία μίξη προτάσεων που θα ευνοούν την ποικιλομορφία των κατοίκων και των επισκεπτών,  την συνύπαρξή τους και της αλληλεπίδρασής τους.

[1] Για παράδειγμα, με την Οδηγία ΕΕ95/57/ΕC που υιοθετήθηκε το 2011 η ΕΕ απαιτεί τα κράτη-μέλη να συμπεριλαμβάνουν στοιχεία προσβασιμότητας στα στατιστικά στοιχεία τουριστικών καταλυμάτων, ενώ η ομάδα εργασίας του Ευρωκοινοβουλίου εργάζεται πάνω στη σύνταξη μιας “Ευρωπαϊκής Πράξης Προσβασιμότητας” (“European Accessibility Act”), που αναμένεται να οδηγήσει στην επιβολή ελάχιστων κριτηρίων προσβασιμότητας στα τουριστικά καταλύματα (που έχουν πάνω από έναν ορισμένο αριθμό κρεβατιών), ως προϋπόθεση για τη λήψη οποιαδήποτε μορφής κοινοτικής ή κρατικής επιδότησης.