Πως θα γίνει η ενέργεια κοινό αγαθό

Του Ηλία Παπαθεοδώρου*

Η ιδιο-παραγωγή και οι ενεργειακές κοινότητες, μαζί με την ενεργειακή αναβάθμιση και τις αντλίες θερμότητας επαρκούν για την αυτονομία των πολιτών και την απεξάρτηση τους από λογαριασμούς ρεύματος και θέρμανσης/ψύξης.

Ενώ στην Ελλάδα κυριαρχούσε η ανακοίνωση της ΔΕΗ για την επερχόμενη Αύξηση Μετοχικού Κεφαλαίου (ΑΜΚ), στην Αγγλία η συντηρητική και οικονομικά νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση του Τζόνσον συζητούσε την πιθανή «πρόσκαιρη» κρατικοποίηση μικρών εταιριών ενέργειας που πτώχευσαν αφήνοντας χιλιάδες οικογένειες χωρίς πάροχο. Μόνο το 2021 επτά πάροχοι ενέργειας έχουν πτωχεύσει στο Ηνωμένο Βασίλειο αφού είχαν προπωλήσει σε καταναλωτές ηλεκτρική ενέργεια σε τιμές πολύ χαμηλότερες από τις σημερινές χωρίς να έχουν κάνει την απαιτούμενη αντιστάθμιση (hedging).

Η απότομη αύξηση των τιμών, κυρίως του ορυκτού αερίου, κατέστησε τις εταιρίες αυτές οικονομικά μη βιώσιμες και τις οδήγησε στην πτώχευση μετά και την αδυναμία πληρωμών που προκάλεσε η επιδημία του covid-19 λόγω της μείωσης των εισοδημάτων.

Οι πτωχεύσεις είναι συνήθως μια ευκαιρία για τις μεγαλύτερες εταιρίες να αυξήσουν τα μερίδια αγοράς τους.  Στην προκειμένη περίπτωση δεν έγινε, αφού ήταν οικονομικά ασύμφορο  να αναληφθούν συμβόλαια καταναλωτών με τιμές χαμηλότερες από αυτές της αγοράς. Οπότε, όπως σχεδόν πάντα, ζητείται η παρέμβαση τους κράτους για την διάσωση εταιριών που καταρρέουν. Ακόμα και οι κυβερνήσεις νεοφιλελεύθερης οικονομικής λογικής είναι αναγκασμένες να επέμβουν αφού η πίεση που δέχονται από τους καταναλωτές-ψηφοφόρους είναι, ευτυχώς για τους καταναλωτές, ισχυρότερη από την προσήλωση στην οικονομική τους ιδεολογία. Η πίεση είναι ιδιαίτερα μεγάλη αφού οι καταναλωτές έχουν ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουν ελλείψεις σε πετρέλαιο και, όπως και στην Ελλάδα, έντονες πληθωριστικές τάσεις στα τρόφιμα και σε βασικά αγαθά. Οι αυξήσεις αυτές συνολικά θα δυσχεράνουν τις οικονομικές προοπτικές της χώρας και την εκτέλεση των προγραμμάτων του ΤΑΑ.

Πίσω στα δικά μας

Η ενεργειακή κρίση στην Αγγλία, πρέπει να προβληματίσει έντονα όσους υποστηρίζουν ένα απόλυτο νεοφιλελεύθερο μοντέλο στην ενέργεια χωρίς καμία δημόσια εταιρία ενέργειας -ιδιαίτερα πριν την επίτευξη μιας συστημικής αλλαγής του ενεργειακού μοντέλου της χώρας. Μπορεί η ΑΜΚ και οι προγραμματιζόμενες επενδύσεις της ΔΕΗ να αποδώσουν στο μέλλον κέρδη για τους μετόχους της αλλά δεν θα συμβάλλουν στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχιας και στην γρηγορότερη δυνατή απεξάρτηση των Ελλήνων από τιμολογιακές διακυμάνσεις και την εισαγωγή ορυκτών καυσίμων, όπως το ορυκτό αέριο.

Η αναγκαία και επείγουσα ενεργειακή μετάβαση πρέπει να γίνει δίκαια και να δώσει την ευκαιρία στους περισσότερους καταναλωτές να απελευθερωθούν από τους λογαριασμούς ρεύματος και θέρμανσης/ψύξης, συμβάλλοντας στην απεξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές ορυκτού αερίου και πετρελαίου.

Αυτήν τη στιγμή περίπου 40% με 45% της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται με ορυκτό αέριο με αποτέλεσμα η χώρα να έχει μεγαλύτερη  εξάρτηση στις εισαγωγές από ποτέ. Η συστημική αλλαγή πρέπει να έχει τους εξής πυλώνες:

• την αποκεντρωμένη παραγωγή και αυτο-παραγωγή ενέργειας,
• την ενεργειακή αναβάθμιση των υπαρχόντων κτιρίων καθότι ο στόχος της ανακαίνισης κτιρίων απαιτεί υπερ-πολλαπλάσιες προσπάθειες,
• την απεξάρτηση των συστημάτων ψύξης-θέρμανσης από τα ορυκτά καύσιμα,
• την αναβάθμιση δικτύων σε έξυπνα δίκτυα και
• την μετατροπή υπαρχόντων υποδομών σε κέντρα αποθήκευσης ενέργειας.

Το Ταμείο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) είναι μια μεγάλη ευκαιρία για μια συστημική αλλαγή και την ορθή και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση της χώρας. Δυστυχώς όμως, η κυβέρνηση πρώτον έχει επιλέξει να δώσει έμφαση και πάλι σε ένα μοντέλο κεντρικής παραγωγής ενέργειας αντί να υιοθετήσει ένα πιο σύγχρονο μοντέλο της αποκεντρωμένης παραγωγής με βάση την ιδιο-παραγωγή, τις ενεργειακές κοινότητες και την υποχρεωτική συμμετοχή των δήμων σε μεγάλα ενεργειακά έργα της επικράτειας τους. Δεύτερον, δεν χρησιμοποιεί τα κονδύλια του ΤΑΑ για να βοηθήσει πολίτες, κοινότητες και δήμους να αποκτήσουν ενεργειακή αυτονομία, αλλά επενδύει τα περισσότερα κεφάλαια σε μεγάλα έργα που υποβοηθούν ένα μοντέλο κεντρικής παραγωγής ενέργειας.

Επιπλέον, υποστηρίζει την επέκταση των δικτύων αερίου, ενώ έρευνες δείχνουν πως είναι οικονομικά και κοινωνικά προτιμότερη η επένδυση στην ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων και στην εγκατάσταση αντλιών θερμότητας.

Άλλωστε, είναι πολύ πρόσφατη η απόφαση Ευρωπαϊκών οργάνων να μην χρηματοδοτούν έργα που συνδέονται με το ορυκτό αέριο και έργα που δεν συμβάλλουν στην μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα (παρόλο που η Ελλάδα ανήκει στο μειοψηφικό μπλοκ των χωρών που πιέζουν προς την αντίπαλη κατεύθυνση).

Η ενεργειακή μετάβαση που έρχεται είναι μια μοναδική ευκαιρία για να λύσουμε το ενεργειακό ζήτημα οριστικά και σε βάθος χρόνου. Αλλά χρειάζονται γενναίες αποφάσεις και αποχώρηση από το κεντρικό μοντέλο παραγωγής ενέργειας και απεγκλωβισμός των καταναλωτών από το μοντέλο των ολιγοπωλίων παροχής ενέργειας. Οι τεχνολογίες υπάρχουν, είναι θέμα πολιτικής βούλησης για την αλλαγή του παρόντος συστήματος.

Σίγουρα η ιδιο-παραγωγή και οι ενεργειακές κοινότητες δεν επαρκούν για την πλήρη κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Αλλά, μαζί με την ενεργειακή αναβάθμιση και τις αντλίες θερμότητας (των οποίων οι τιμές θα μειωθούν στο 50% μέσα στα επόμενα 5 χρόνια, με βάση τις προβλέψεις των Ευρωπαϊκών φορέων και βιομηχανιών καθαρής ψύξης και θέρμανσης), επαρκούν για την αυτονομία των πολιτών και την απεξάρτηση τους από λογαριασμούς ρεύματος και θέρμανσης/ψύξης. Το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται ήδη σε χώρες που τα πράσινα κόμματα επηρεάζουν τις πολιτικές ενέργειας, γιατί όχι και στην Ελλάδα. Το ΤΑΑ είναι μια μοναδική ευκαιρία.

*Ηλίας Παπαθεοδώρου, International Secretary, Συνεκπρόσωπο των Οικολόγων ΠΡΑΣΙΝΩΝ στο Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα

Πηγή: “Ναυτεμπορική”