Ποτέ δεν πρέπει να έχει τέλος ο θρήνος για τα ξενιτεμένα αρχαία μας

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Η τύχη της Ίριδας που για αιώνες αποτελούσε μέρος του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της αναλγησίας των αρχαιοκάπηλων. Τώρα «εκτίθεται» κατακερματισμένη σε τρία μουσεία. Τα περισσότερα αρχαία μας που κοσμούν τα μουσεία του κόσμου δεν εκλάπησαν – αρπάχτηκαν, καταστρέφοντας και τμήματα των ναών που τα στέγαζε.

Ίρις – Κεφαλή Laborde

Αναζητώντας την Ίριδα

Η αφαίρεση, μεταξύ 1801-1804, σημαντικού τμήματος του μαρμάρινου γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα, από τον Σκωτσέζο Λόρδο Έλγιν και τα συνεργεία του, και η μεταφορά των κλοπιμαίων στην Αγγλία δεν ήταν μόνο κλοπή. Η βιασύνη και τα πενιχρά μέσα της εποχής έκαναν, κατά την αποκοπή τους από το μνημείο, ανεπανόρθωτες ζημιές στα αρπαγέντα. Αυτά είναι όλα γνωστά, όπως γνωστοί είναι και οι αγώνες της Μελίνας Μερκούρη και πολλών Ελλήνων και ξένων για την επιστροφή τους.

Ο Παρθενώνας 200 χρόνια μετά την αρπαγή

Για τη δίκη μου προσωπική θεώρηση στο θέμα της αρπαγής των γλυπτών, καθοριστική ήταν η μέρα που διάβασα για το βανδαλισμένο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα και ότι απέμεινε από την Ίριδα. Και αναρωτιέσαι που βρίσκεται τελικά η Ίριδα. Η κεφαλή είναι στο Μουσείο του Λούβρου, ο κορμός στο Βρετανικό Μουσείο και κάποια θραύσματα στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης. Η Ίριδα αποδεικνύει για μια ακόμα φορά ότι, αναφορικά με τα μεγάλα μουσεία του εξωτερικού, οι έννοιες αρχαιολάτρης και αρχαιοκάπηλος είναι συχνά ταυτόσημες.

Thomas Bruce, ο περιβόητος Λόρδος Έλγιν

Τα Ελγίνεια δεν νοείται να μην επιστραφούν εκεί που ανήκουν. Είναι έξω από κάθε δεοντολογία και λογική να διαιωνίζεται η παραμονή τους στο Λονδίνο με το έωλο πρόσχημα ότι στο Βρετανικό Μουσείο έχουν την δυνατότητα να τα θαυμάσουν περισσότεροι. Όταν επαναπατριστούν, θα ήταν ευχής έργο να μπορούσαν να τοποθετηθούν πάνω στον Παρθενώνα, εκεί απ’ όπου ξεριζώθηκαν. Αλλά, αναγκαστικά, θα τα υποδεχθεί το παρακείμενο νέο Μουσείο στον ειδικό χώρο που έχει προβλεφθεί και τα περιμένει. Και με το πέρασμα του χρόνου, θα έρθει η μέρα που θα πάψουν πια να τα αποκαλούν Ελγίνεια. Και ο Λόρδος θα έχει οριστικά χαθεί στη λήθη της ανυπαρξίας.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του» από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design