Ψηλά κτίρια και ουρανοξύστες στην Αθήνα: ναι, χρειάζονται αλλά που και πως

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Η απάντηση για τα ψηλά κτίρια στην Αθήνα είναι η αρμονία ανάμεσα στους όγκους των κτηρίων και το αδόμητο περιβάλλον. Είναι άλλο ένα ψηλό κτήριο σε μεγάλη οικοπεδική έκταση και άλλο ένα ιδιαίτερα ψηλό ξενοδοχείο, σφηνωμένο μέσα στην καρδιά του αστικού ιστού, ανάμεσα σε πολυκατοικίες.

Ξενοδοχείο President

Τα ψηλά κτήρια

Η συνήθης επιχειρηματολογία υπέρ της ανέγερσης ψηλών κτηρίων είναι ότι, χτίζοντας σε ύψος, απελευθερώνεται γη. Το έχουμε δει ποτέ αυτό; Ή βλέπουμε ποικίλης μορφής ισόγειες κατασκευές επί πλέον των πρόσθετων ορόφων; Για να είναι συνεπής η επιχειρηματολογία, θα έπρεπε η απελευθέρωση της γης να είναι πλήρης, δηλαδή πραγματικοί ελεύθεροι χώροι χωρίς ισόγεια κτίσματα, και με πράσινο.

Συγκρότημα Δίφρος

Παρ’ όλα αυτά, είναι δύσκολο να μην δεχτείς την ανάγκη ψηλών κτηρίων στο συνεχώς μεταβαλλόμενο πολεοδομικό τοπίο της Αθήνας. Νέες χρήσεις, νέες ανάγκες και νέα τεχνολογία δόμησης νομοτελειακά οδηγούν στην αποδοχή αυτής της πραγματικότητας με αντιστάθμισμα την αραιότερη κάλυψη, πάντα με την προϋπόθεση ότι θα είναι πραγματικά αραιότερη. Το ζητούμενο είναι «που». Σε ήδη δομημένα τμήματα της πόλης, ή περιφερειακά; Όπως βλέπουμε την Αθήνα από τον Λυκαβηττό, γίνεται φανερό ότι είναι θετικό να υπάρχουν ψηλά κτήρια που σπάνε την μονοτονία. Αλλά, άλλο ένα ψηλό κτήριο σε μεγάλη οικοπεδική έκταση, όπως συμβαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις, και άλλο ένα ιδιαίτερα ψηλό ξενοδοχείο στους Αμπελόκηπους, σφηνωμένο μέσα στην καρδιά του αστικού ιστού, ανάμεσα σε πολυκατοικίες. Αντίθετα, ο πρωτοπόρος για την εποχή του, Πύργος Αθηνών, των Ι. Βικέλα και Ι. Κυμπρίτη, το ψηλότερο μέχρι σήμερα κτήριο του λεκανοπεδίου, έχει, βοηθούμενο και από τον άμεσο περιβάλλοντα χώρο, κάποιες ανάσες. Όπως, στο Χαλάνδρι, το 18ώροφο συγκρότημα πολυκατοικιών Δίφρος, των Α. Τομπάζη και Δημ. Διαμαντόπουλου, που διατηρεί αναλλοίωτη την φρεσκάδα του ξαφνιάσματος των πρώτων ημερών. Η εύκολη απάντηση σε αυτούς που θέλουν να χτίσουν ψηλά κτήρια στην Αθήνα είναι «ποτέ και πουθενά». Το θέμα, όμως, δεν είναι τόσο απλό. Γιατί είναι σίγουρο ότι, με σωστό σχεδιασμό, η περιοχή όπου θα ανεγερθεί το νέο κτήριο αποκτά ένα τοπόσημο και μια νέα δυναμική.

Οι ουρανοξύστες, όπως συχνά αποκαλούμε τα πολύ ψηλά κτήρια, συνήθως βρίσκουν τρόπους να εγκριθούν – με ειδικά διατάγματα και πρόθυμες κυβερνήσεις. Κτήρια που ξεπερνούν τα 100 μέτρα, όπως τα σχεδιαζόμενα στο Ελληνικό που φτάνουν και τα 200 μέτρα, συνηθίζουμε να τα αποκαλούμε ουρανοξύστες. Και σωστά. Παρ’ όλο που ο πρώτος ουρανοξύστης, στη Νέα Υόρκη, είχε ύψος 380 μέτρα, και σήμερα η ξέφρενη παγκόσμια κούρσα επίδειξης, μέσω της αρχιτεκτονικής, να έχει φτάσει τα ύψη στα 800 μέτρα, τα δικά μας κριτήρια δεν θα ήταν δυνατόν να είναι τα ίδια. Γιατί μπορεί ο ουρανός μας να μην είναι πιο χαμηλά για να δικαιολογεί τη χρήση του χαρακτηρισμού «ουρανοξύστης» για κτήρια μικρότερου ύψος, αλλά η ιδιαιτερότητα του Ελληνικού τοπίου και η μικρή κλίμακα του ανάγλυφου το επιβάλλουν. Ακόμα περισσότερο στην Αθήνα.

Ο ΟΤΕ την νύχτα

Το ζητούμενο, τελικά, είναι η αρμονία ανάμεσα στους όγκους των κτηρίων και το αδόμητο περιβάλλον. Ήδη, από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, ισχυρές φωνές, όπως του Κώστα Μπίρη, είχαν εναντιωθεί στην αλόγιστη υπέρβαση υψών, όπως και στις μεγάλες πυκνότητες και στις επεκτάσεις της πόλης. Από τότε, οι εξελίξεις μόνο θετικές δεν είναι. Και, ο αυξανόμενος γιγαντισμός της Αθήνας δείχνει ότι δεν πρόκειται να σταματήσει. Τι να πεις; Και σε ποιά ώτα;

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του», από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design