Ριβιέρα: σε τούνελ η σχέση της πόλης με τη θάλασσα- ΟΛΠ: τα ωραία τα λόγια και η πράξη

Από τον Βασίλη Σγούτα*

Υλοποιημένα και σχεδιαζόμενα έργα στην Αθηναϊκή Ριβιέρα θέτουν επιτακτικά ερωτήματα: Πόσο παραλιακή είναι η παραλιακή; Θα γίνει η Αθήνα μια πόλη αποκλεισμένη από την ίδια της τη θάλασσα; 

Η «Παγόδα» του ΟΛΠ: το αρχιτεκτονικό τοπόσημο του Πειραιά και νεότερο διατηρητέο μνημείο προορίζεται για πεντάστερο ξενοδοχείο και συνεδριακό κέντρο. Που πήγε ο όρος προσαρμογή με σεβασμό;

Τα τούνελ της παραλιακής

Η Αθηναϊκή Ριβιέρα

Στην πολυδιαφημιζόμενη Αθηναϊκή Ριβιέρα, που εκτείνεται από τον Πειραιά ως το Σούνιο, εκτελούνται ή προγραμματίζονται, πολλά σημαντικά έργα όπως στο Φαληρικό Δέλτα, τον Άλιμο, το Ελληνικό, τα Αστέρια, ενώ έχει ήδη αποπερατωθεί η ανάπλαση του Αστέρα Βουλιαγμένης. Όταν όλα ολοκληρωθούν, θα έχει αλλάξει εντελώς το τοπίο όπως το ξέραμε.

Τα οφέλη για την οικονομία σίγουρα θα είναι πολλά, για τα επενδυτικά κεφάλαια ακόμα περισσότερα. Το προφανές ερώτημα είναι ποια θα είναι τα οφέλη για τον Αθηναίο πολίτη. Με τιμές που θα ξεφεύγουν από τις δυνατότητες των περισσοτέρων, η παραλιακή ζώνη και οι εγκαταστάσεις της δεν θα μπορέσουν ποτέ να αποτελέσουν μέρος της ζωής των «γηγενών», εκτός μόνο για ευκαιριακές επισκέψεις οι οποίες σίγουρα θα είναι ευχάριστες, αλλά και θα υπενθυμίζουν το χάσμα μεταξύ των πολλών και των λίγων. Εξεταστέο σε ποιό βαθμό θα αισθάνεται κανείς υπερήφανος για την συντελούμενη μετεξέλιξη και διεθνοποίηση της όλης παραλίας. Θα γίνει η Αθήνα μια πόλη αποκλεισμένη από την ίδια της τη θάλασσα;

Χαρακτηριστικό των έργων και των αναπλάσεων που συνοδεύουν τα έργα είναι οι περιτοιχίσεις και περιφράξεις που αναπόφευκτα θα αποκλείουν όλο και περισσότερο την πρόσβαση προς την θάλασσα. Εκτός για όσους θα το δικαιούνται επειδή έχουν καταβάλει το όποιο τίμημα για διαμονή ή είσοδο.

Σε ορισμένα σημεία των χερσαίων ζωνών, η ανέργεση κτιρίων, σε πολλές περιπτώσεις υψηλών, θα υποβαθμίσει, ή και θα εξαφανίσει, την οπτική επαφή με τη θάλασσα. Όπως στη Μαρίνα Αλίμου, όπου τα προβλεπόμενα κτίρια θα καταστούν τοίχος ύψους 16 μέτρων από τη στάθμη της θάλασσας, με ότι αυτό συνεπάγεται και για τον αέρα και τη δροσιά του πρώην παραθαλάσσιου προαστίου του Αλίμου.

Αξίζει να σταθεί κανείς σε διαφημιστικό σλόγκαν για το μέλλον του παραλιακού μετώπου της Αθηναϊκής Ριβιέρας, «όπου οι προοπτικές είναι τεράστιες λόγω του φυσικού του κάλλους». Μα αυτό ακριβώς αποτελεί και την αντίφαση. Με τις αυξανόμενες παρεμβάσεις μας, επιτείνουμε την αποξένωση από το δώρο που μας έχει κληροδοτηθεί – τον Σαρωνικό.

Και κάτι ακόμα. Παραλιακές λεωφόροι αποκαλούνται οι λεωφόροι που οδεύουν κατά μήκος ακτών, έστω και σε κάποια απόσταση. Και απ’ όπου, στο μεγαλύτερο μέρος τους τουλάχιστον, βλέπεις ανεμπόδιστα τη συνέχεια της θάλασσας χωρίς σημαντική παρεμβολή κτιρίων. Έτσι τουλάχιστον μάθαμε. Τη δική μας την παραλιακή ως πότε, και σε ποια τμήματά της, θα μπορούμε να συνεχίζουμε να την λέμε παραλιακή, με υπέργεια και υπόγεια τούνελ κατά μήκος του Φαληρικού όρμου, και με αυξανόμενα μικρά και μεγάλα κτίρια από την πλευρά της θάλασσας.

Αλλάζουν, βέβαια, οι καιροί και προχωράει η ζωή. Σίγουρα ναι. Έτσι όμως;

Η «Παγόδα» του ΟΛΠ

Η αρχιτεκτονική σύλληψη (φωτ. αρχείου)

Στο λιμάνι του Πειραιά, το αρχιτεκτονικό τοπόσημο είναι αναμφισβήτητα ο επιβατικός σταθμός των αρχιτεκτόνων Ι. Λιάπη και Ηλ. Σκρουμπέλου. Για πολλούς έχει συνδεθεί ανεξίτηλα και με τις αναχωρήσεις υπερωκεάνιων με μετανάστες για Αμερική και Αυστραλία.

Η χαρακτηριστική καμπύλη στέγη του έχει προσδώσει και το όνομα «Παγόδα». Δείγμα αγάπης των πολλών, που μπορεί να μην είναι ειδήμονες της αρχιτεκτονικής, αλλά από ένστικτο ξέρουν να ξεχωρίζουν τα κτίρια που είναι σημαντικά. Και αυτά που μιλάνε στην καρδιά τους. Ο ιστορικός επιβατικός σταθμός είναι δείγμα του Ελληνικού μοντερνισμού και έχει χαρακτηριστεί νεότερο μνημείο, άρα και διατηρητέο.

Και πως προβλέπεται να γίνει (φωτ. αρχείου)

Το Αναπτυξιακό Σχέδιο του ΟΛΠ για το λιμάνι του Πειραιά είδε, όχι αδικαιολόγητα, στο κτίριο αυτό μια μοναδική ευκαιρία για νέα χρήση με σημαντικά οικονομικά οφέλη. Έρχεται το Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων και εγκρίνει την μετατροπή του σε πεντάστερο ξενοδοχείο και συνεδριακό κέντρο με τον όρο να τηρηθούν κάποιες αισθητικές προϋποθέσεις που θα σέβονται τον χαρακτήρα του, και δεν θα αλλοιώνουν τα μορφολογικά και δομικά στοιχεία του κελύφους του κτιρίου, αλλά και το συνολικό ύφος του. Δηλαδή προσαρμογή με σεβασμό.

*Βασίλης Σγούτας: Αρχιτέκτων. Μετά την Νότιο Αφρική και το Ιράκ, σταδιοδρομεί από το 1961 ως εταίρος του Κώστα Σγούτα και από το 1999 με τον Δημήτρη Σγούτα. Αντιπρόεδρος ΣΑΔΑΣ 1983-1984, μέλος Αντιπροσωπείας ΤΕΕ 1984-2006, Πρόεδρος Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) 1999-2002, και από το 2019 Επίτιμος Πρόεδρός της. Το 2007 θεσπίστηκε το Vassilis Sgoutas Prize το οποίο απονέμεται ανά τριετία σε αρχιτέκτονες με έργο σε περιοχές κάτω από το όριο της φτώχειας. Το βιβλίο του A Journey with the Architects of the World (Jovis Verlag, 2017) έχει μεταφραστεί στην κινεζική.

-Πηγή του κειμένου είναι το βιβλίο του Βασίλη Σγούτα με τίτλο: «Ένας Αθηναίος για την πόλη του», από  τις εκδόσεις ΠΛΕΘΡΟΝ

-Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λουιζίδης, Κατερίνα Γληνού.

-Eξώφυλλο: Βάσω Αβραμοπούλου / Α4 Design