Ρύπανση στο Σαρωνικό – Θα είναι άραγε η τελευταία;

Του Σταμάτη Σκαμπαρδώνη*

Έχουν περάσει δυόμιση μήνες από τότε που το δεξαμενόπλοιο «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» βυθίστηκε, ενώ βρισκόταν αγκυροβολημένο στη θαλάσσια περιοχή νότια- νοτιοδυτικά της νήσου Αταλάντης στο Σαρωνικό κόλπο (10.9.2017). Ένα ναυάγιο που γεννά πολλά ερωτηματικά για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγινε.

Η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) από την πρώτη στιγμή εξέφρασε την ανησυχία της, για τη ρύπανση που έπληξε βαρύτατα το Σαρωνικό, τα οικοσυστήματά του, τις ακτές κολύμβησης και τον τουρισμό. Η κοινωνία παρακολουθούσε ανήσυχη και προβληματισμένη τις εικόνες από θαλασσοπούλια και άλλους οργανισμούς να έχουν καλυφθεί με μαζούτ. Ανησυχία όμως προκαλούν και οι μη εμφανείς επιπτώσεις που θα αντιμετωπίσουν τα ευαίσθητα οικοσυστήματα σε βάθος χρόνου. Σε ένα περιβάλλον πολλαπλά επιβαρυμένο από τον ανθρώπινο παράγοντα, όπως είναι το αττικό περιβάλλον, τα όποια παρήγορα σημάδια ανάκαμψης των τελευταίων ετών σε σχέση με το θαλάσσιο οικοσύστημα πρέπει να θεωρηθούν παρελθόν και οι συνέπειες από την πετρελαιοκηλίδα τραγική οπισθοδρόμηση.

Η ΕΕΠΦ, παρακολουθώντας από κοντά τις εξελίξεις, παραβρέθηκε στις 20.9.2017 στη συνεδρίαση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, με θέμα την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης στο Σαρωνικό από τη βύθιση του Δεξαμενόπλοιου «Αγία Ζώνη ΙΙ» και, το ίδιο απόγευμα, συμμετείχε μαζί με άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις σε ενημερωτική συνάντηση στο Υπ. Ναυτιλίας, που συγκάλεσαν ο Υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Νεκτάριος Σαντορινιός και ο Αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Σωκράτης Φάμελλος με στόχο την ενημέρωση και τη συζήτηση για την πορεία της απορρύπανσης.

Την Τρίτη 17.10.2017 συνεδρίασε στο ΥΠΕΝ η γνωμοδοτική Επιτροπή Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών (ΕΑΠΕΖ) με θέμα την πρόληψη περαιτέρω περιβαλλοντικής ζημίας και την αποκατάσταση αυτής από το ναυάγιο, σε συνέχεια των δράσεων που ήδη ανέλαβε και υλοποιεί λόγω αρμοδιότητας το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.

Η Επιτροπή γνωμοδότησε ομόφωνα επί των βραχυπρόθεσμων μέτρων πρόληψης περαιτέρω ρύπανσης και των ενεργειών που θα πρέπει να ακολουθηθούν από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, σε συνέχεια των ήδη εφαρμοζόμενων. Οι ενέργειες αυτές αφορούν τις περιοχές στις οποίες εμφανίστηκε πετρελαιοκηλίδα, την ευρύτερη περιοχή και τις θαλάσσιες ζώνες αυτής, με ιδιαίτερη αναφορά στις ζώνες που έχουν ενταχθεί ή πρόκειται να ενταχθούν στο ευρωπαϊκό οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 και περιλαμβάνουν:

-την πρόληψη και αντιμετώπιση δευτερογενούς ρύπανσης από βυθισμένες ποσότητες πετρελαιοειδών καταλοίπων και την αντιμετώπιση τυχόν επαναπροσβολής των ακτών για τουλάχιστον 12 μήνεςαπό την ολοκλήρωση των εργασιών καθαρισμού,

-την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του υπεύθυνου φορέα εκμετάλλευσης σύμφωνα με το Π.Δ. 148/2009, με προτεραιότητα την υποβολή μελέτης αποκατάστασης εντός 20 ημερών,

-την άμεση ανέλκυση του βυθισμένου δεξαμενοπλοίου σε εφαρμογή του Π.Δ. 55/1998 «Προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος» και του Ν. 2881/2001 «Ρύθμιση θεμάτων ανέλκυσης ναυαγίων και άλλες διατάξεις» για την αποτροπή πρόκλησης περαιτέρω περιβαλλοντικής ζημίας.

Από το πρόσφατο ναυάγιο βγήκε ξανά στην επιφάνεια το καυτό θέμα της ανέλκυσης των πλοίων, όπως για παράδειγμα το «SEA DIAMOND», κάνοντας για άλλη μία φορά επίκαιρο το ζήτημα της περιβαλλοντικής καταστροφής. “Τα ναυάγια που αποτελούν περιβαλλοντικό πρόβλημα και θα ανελκυστούν.

Ξεκινάμε από το «CABRERA», συνεχίζουμε με το «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» και προχωράμε με τα υπόλοιπα. Η προσπάθειά μας είναι ο Σαρωνικός, το Αιγαίο και το Ιόνιο να απαλλαγούν από τέτοιες «βόμβες»” δήλωσε ο Υφυπουργός Ναυτιλίας, Νεκτάριος Σαντορινιός. Μέχρι στιγμής όμως, παραμένουμε στην σφαίρα των εξαγγελιών. Η έλλειψη άμεσων αποφάσεων και δράσεων οδηγεί εύλογα στην διατήρηση επιφυλάξεων ως προς το τελικό αποτέλεσμα, τόσο σε επίπεδο απόδοσης όσο και αποκατάστασης.

Πέραν από τις συνέπειες στο ευαίσθητο θαλάσσιο και παράκτιο οικοσύστημα, η ΕΕΠΦ, ως εθνικός χειριστής του διεθνούς προγράμματος Γαλάζια Σημαία, εκφράζει την ανησυχία της και για τις επιπτώσεις στον τουρισμό. Το πρόγραμμα βραβεύει ακτές κολύμβησης που διακρίνονται από καθαρά νερά, σωστή οργάνωση και σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, συνδράμοντας στην αειφορική τουριστική ανάπτυξη.

Είναι πράγματι τραγική ειρωνεία ότι η εκδήλωση για την ανακοίνωση των βραβευμένων με τη Γαλάζια Σημαία ακτών και μαρινών για το 2017 πραγματοποιήθηκε στην ακτή της Γλυφάδας, μία από τις παραλίες που επλήγησαν περισσότερο από τη θαλάσσια ρύπανση.

Σύμφωνα με τη μέχρι τώρα κατάσταση, οι υπόλοιπες βραβευμένες με Γαλάζια Σημαία ακτές στην περιοχή δεν έχουν πληγεί, ενώ οι βραβευμένες μαρίνες εφάρμοσαν άμεσα τα μέτρα προστασίας (πλωτά φράγματα), όπως προβλέπουν άλλωστε και τα κριτήρια της Γαλάζιας Σημαίας, και απέφυγαν τη ρύπανση.

Αυτό όμως δεν πρέπει να προκαλέσει εφησυχασμό, καθώς δεν έχει τελειώσει η περιπέτεια αυτής της πετρελαιοκηλίδας, ενώ κανένας δεν μπορεί να μας εξασφαλίσει ότι κάτι ανάλογο δεν θα ξανασυμβεί στο μέλλον.

Με αίσθημα ευθύνης ζητάμε και απαιτούμε από την πολιτεία:

-Τη συνεχή και λεπτομερή ενημέρωση από τις αρμόδιες αρχές (Υπουργείο Ναυτιλίας, Λιμενικό Σώμα) για την εξέλιξη της απορρύπανσης θάλασσας, ακτών και βυθού.

-Τη διεξοδική διερεύνηση των πραγματικών αιτίων και των τυχόν ευθυνών, καθώς υπάρχουν ερωτήματα για το πώς φτάσαμε στην κατάσταση αυτή.

-Την εξέταση σε βάθος και παρακολούθηση των επιπτώσεων στο θαλάσσιο φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα, από αρμόδιους επιστημονικούς φορείς, με την πλήρη στήριξη της Διοίκησης.

Τη λήψη ουσιαστικών μέτρων πρόληψης για τα υπερήλικα και ακατάλληλα πλοία, ελέγχους, και εφαρμογή της νομοθεσίας.

-Την κατάρτιση σχεδίου έκτακτης ανάγκης, καθώς σε μία περιοχή με τόσο μεγάλη κίνηση δεξαμενόπλοιων και άλλων σκαφών θα εξακολουθήσει να υπάρχει η δαμόκλειος σπάθη ενός μελλοντικού ατυχήματος πάνω από τις ακτές και τη θαλάσσια ζωή του Σαρωνικού.

Η ΕΕΠΦ θα συμβάλλει με κάθε τρόπο σε συνεργασία με τους πληγέντες δήμους αλλά και άλλους φορείς στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και ιδιαίτερα των νέων μέσα απο προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Μόνο με την κινητοποιηση όλων θα υπαρξει ένα σαφές μήνυμα για ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου και λήψη αυστηρών μέτρων για αυτούς που ρυπαίνουν.

*Ο Σταμάτης Σκαμπαρδώνης είναι εκπαιδευτικός, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης.

Το άρθρο είναι αναδημοσίευση από το editorial του περιοδικού «η Φύση» της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης, τεύχος 158.