Σιδηροδρομικοί Σταθμοί μετρικού δικτύου Πελοποννήσου

Του Δημήτρη Παυλόπουλου*

Το μετρικό δίκτυο των ΣΠΑΠ στην Πελοπόννησο ατά 731 χιλιόμετρα λειτουργιάς του, (τo μεγαλύτερο μετρικό δίκτυο της Ευρώπης διέθετε 159 Σταθμούς και Στάσεις. Εξυπηρετούσε σημαντικές πόλεις όπως Πειραιά, Αθήνα, Ελευσίνα, Μέγαρα, Λουτράκι, Κόρινθο, Κιάτο, Ξυλόκαστρο, Διακοφτό, Αίγιο, Πάτρα, Καβάσιλα, Κυλλήνη, Αμαλιάδα, Κατάκολο, Πύργο, Ολυμπία, Κυπαρισσία, Καλαμάτα, Μεσσήνη, Μεγαλόπολη, Τρίπολη,  Άργος, Ναύπλιο, Νεμέα.

Σημειωτέον ότι στην Πελοπόννησο, (ιδιαίτερα όταν άρχισε η κατασκευή του δικτύου) δεν υπήρχαν μεγαλουπόλεις που να δικαιολογούν την κατασκευή μεγάλων Σταθμών. Εν τούτοις οι ΣΠΑΠ  ήταν αυτοί που πρωτοένταξαν στις τότε πόλεις την έννοια του δημοσίου κτηρίου τους Σιδηροδρομικούς Σταθμούς. Κάποιοι από τους Σταθμούς αυτούς θεωρούνται  ακόμη κορυφαίοι,  όσον άφορα την αρχιτεκτονική τους κληρονομία όπως πχ οι Σταθμοί της Τρίπολης, της Ολυμπίας, των Μυκηνών, του Πύργου και της Καλαμάτας. Πολλοί άλλοι όμως, λόγω προσπάθειας της συμπίεσης του κόστους κατασκευής και του περιορισμένου χώρου είναι κτήρια μάλλον ουδέτερα και άχρωμα. Εξαίρεση είναι βέβαια ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Αθηνών. Δείτε σχετικό δημοσίευμα εδώ

Πολλά κτήρια Σταθμών έχουν τεράστια αξία με αποτέλεσμα να έχουν κηρυχτεί μνημεία από το Υπουργείο Πολιτισμού από το 1985.

Μετά από τις ενέργειες του Γερμανού Καθηγητή του ETH κ Bernd Scholl για την σταδιακή επαναλειτουργία του μετρικού δικτύου Πελοποννήσου σε μεικτή εμπορική τουριστική και επιβατική χρήση η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), επ΄ ευκαιρία του εορτασμού 200 ετών από το 1821, υπέβαλε στους αρμόδιους φορείς πρόταση («Με τον Σιδηρόδρομο του Τρικούπη στους ιστορικούς τόπους του 1821»), για τη δημιουργία μικρών Μουσείων της τοπικής ιστορίας στα κτήρια των Σιδηροδρομικών Σταθμών, στοχεύοντας στη δημιουργία ενός (brand) Σιδηροδρομικού Τουρισμού στην Πελοπόννησο. Η πρόταση υποστηρίζεται και από τον Σύλλογο Φίλων Σιδηροδρόμου(ΣΦΣ).

Οι Σιδηροδρομικοί Σταθμοί της Πελοποννήσου είχαν μεγάλη σημασία για τις τοπικές κοινωνίες των πόλεων, κωμοπόλεων και των χωριών της Πελοποννήσου. Διακινούσαν την αγροτική παραγωγή του τόπου, λειτουργούσαν σαν ταχυδρομικές υπηρεσίες μέχρι το 1970 και για πολλά χωριά της χώρας ήταν το μέσο για να λειτουργήσει ως μοναδικό δημόσιο μέσο μεταφοράς έως ακόμη την δεκαετία του 1980.
Δυστυχώς όμως η μη λειτουργιά του δικτύου έφερε την εικόνα πλήρους εγκατάλειψης και διάλυσης. Πολλοί Σταθμοί έχουν διαρρηχτεί και το αρχειακό  υλικό ή ο εξοπλισμός τους έχουν κλαπεί η καταστραφεί.

Αρκετά κτήρια έχουν καεί (χωρίς να αποκατασταθούν) από τις φωτιές του 2007. Επισης οι παράνομοι μετανάστες, που συχνά καταφεύγουν σε αυτούς, ανάβουν φωτιές για να ζεσταθούν μέσα τους κάνοντας χρήση των ξύλινων μεσοτοιχιών ή των πατωμάτων των ίδιων των Σταθμών και συχνά η φωτιά ξεφεύγει από τον έλεγχο.

Η έλλειψη προσωπικού του ΟΣΕ, δεν βοηθά την πληρέστερη φύλαξη των μη χρησιμοποιουμένων πλέον Σταθμών του δικτύου.

Στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί από την Πολιτεία, τους αρμόδιους φορείς, φίλους του σιδηροδρόμου, αναπτυξιακούς, οικολογικούς και άλλους φορείς για λύσεις επαναλειτουργίας συνολικά του σιδηροδρομικού δικτύου Πελοποννήσου καταγράφουμε τεχνικά έργα και περιοχές φυσικού κάλους, προς υποστήριξη και ενίσχυση του σκοπού αυτού.

* Δημητριος Παυλοπουλος, τ Διευθυντής ΟΣΕ, τ. μέλος ΔΕ ΤΕΕ, τ. μέλος ΔΣ ΕΛΟΤ