Σεισμός: Τα ευάλωτα κτίρια- πρώτα στη λίστα τα αυθαίρετα

Πρώτα στη λίστα των κατασκευών που έχουν χτυπηθεί από τον Εγκέλαδο είναι αυθαίρετα κτίσματα ή ακίνητα με ανεξέλεγκτες προσθήκες και επεμβάσεις.

Τον κατάλογο των ευάλωτων σε σεισμικές δονήσεις κτιρίων συμπληρώνουν όσα έχουν αστοχίες στο μπετόν ή στα σίδερο, εκείνα που «πατούν» σε πιλοτές, κτίρια που κατασκευάστηκαν σε ακατάλληλο, σαθρό, έδαφος θεμελίωσης κ.ά.

Στην ίδια μοίρα όμως, ύστερα από έναν ισχυρό σεισμό, έχουν βρεθεί και γερές οικοδομές, οι οποίες κατασκευάστηκαν όπως έπρεπε αλλά δεν συντηρήθηκαν σωστά.

Άρα ποια θεωρείται γερή κατασκευή; Όπως λένε οι μηχανικοί, είναι εκείνη η οποία σε μια ασθενή δόνηση δεν θα υποστεί καμία βλάβη, ενώ ύστερα από έναν ισχυρό σεισμό οι ζημιές θα είναι επισκευάσιμες. Σε κάθε περίπτωση, όλες οι κατασκευαστικές ατέλειες διορθώνονται.

Αξιολογώντας τη συμπεριφορά των κτιρίων στα 5, 1 ρίχτερ της 19ης Ιουλίου που ταρακούνησε την Αθήνα, ο έμπειρος καθηγητής Αντισεισμικών Κατασκευών και διευθυντής του Εργαστηρίου Αντισεισμικής Τεχνολογείς του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Κωνσταντίνος Σπυράκος μιλώντας στο «Βήμα» και στη δημοσιογράφο Μάχη Τράτσα διαπιστώνει ότι η εφαρμογή του νέου αντισεισμικού κανονισμού για κατασκευές από σκυρόδεμα θωράκισε τις νεόδμητες κατασκευές. Βεβαίως, όπως επισημαίνει ο καθηγητής, η διάρκεια της ισχυρής σεισμικής δόνησης ήταν μικρή και η μέγιστη εδαφική επιτάχυνση ήταν μικρότερη από αυτήν που ορίζει ο ισχύων αντισεισμικός κανονισμός, με εξαίρεση λίγες περιοχές.

«Δοκιμή» για να αντληθούν συμπεράσματα

Σε κάθε περίπτωση, η συγκεκριμένη δόνηση κατέδειξε ότι η απουσία αντίστοιχου αντισεισμικού κανονισμού για παλαιότερες κατασκευές από τοιχοποιία (πέτρινα κτίρια), καθώς και η αδυναμία στην εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για προστασία των διατηρητέων κτιρίων – μνημείων ανέδειξαν, όπως λέει χαρακτηριστικά ο κ. Σπυράκος, τις τρωτότητες αυτών των κατασκευών.

«Ο πρόσφατος σεισμός πρέπει να θεωρηθεί ως μια δοκιμή από την οποία θα αντληθούν συμπεράσματα για την αξιολόγηση της ετοιμότητας σε περίπτωση ισχυρού σεισμού, για την αναγνώριση των αδυναμιών του δομημένου περιβάλλοντος και των υποδομών. Η πρόκληση είναι να αξιοποιήσουμε αυτή τη δοκιμή, ώστε μετά την αξιολόγηση της αντισεισμικής επίδοσης του συνόλου (πολιτών, κατασκευών, Πολιτείας) να καλύψουμε κάθε τρωτότητα και να επέμβουμε διορθωτικά σε κάθε αδυναμία του συστήματος» σημειώνει ο καθηγητής.

Αξιολογώντας τα δεδομένα των συνεπειών του σεισμού ο κ. Σπυράκος καταλήγει στα εξής:

(ι) Στην πολύ καλή συμπεριφορά που επέδειξαν οι νεόδμητες κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα σε περιοχές κοντά στο επίκεντρο του σεισμού, καθώς και σε περιοχές με υψηλή σεισμική επιτάχυνση. Αυτό αποδεικνύει ότι ο ελληνικός αντισεισμικός κανονισμός (όπως ισχύει με τις οποιεσδήποτε τροποποιήσεις του μετά το 1995) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός.

(ιι) Στις περιορισμένες βλάβες, κυρίως σε παλαιότερες κατασκευές από σκυρόδεμα (ρηγματώσεις σε περιμετρικούς και διαχωριστικούς τοίχους από τούβλα) ή από φέρουσα τοιχοποιία (διατηρητέα κτίρια – νεότερα μνημεία ή μη, τα οποία ήταν καλοδιατηρημένα).

(ιιι) Μεγάλες βλάβες, ακόμα και καταρρεύσεις σε εγκαταλελειμμένα κτίρια από σκυρόδεμα και κυρίως από φέρουσα τοιχοποιία (πέτρινα).

Συγκεκριμένα, τα 5,1 ρίχτερ προκάλεσαν περιορισμένες ζημιές σε κατασκευές στην ευρεία περιοχή του Λεκανοπέδιου (π.χ. ρωγμές σε περισσότερα από 700 κτίρια στη Φυλή, αποκόλληση μαρμάρων, σοβάδων κλπ.), αλλά και καταρρεύσεις σε εγκαταλελειμμένα κτίρια τόσο από οπλισμένο σκυρόδεμα (όπως η κατάρρευση του ταινιοδρόμου Κράκαρη στον Πειραιά, ο οποίας είχε κηρυχθεί μνημείο από το υπουργεία Πολιτισμού), όσο και από τοιχοποιία σε Δραπετσώνα, Πετράλωνα και άλλες περιοχές.

Επανάχρηση με αναστήλωση και νέες τεχνολογίες

Όλα τα παλαιό κτίρια κινδυνεύουν; «Ασφαλώς όχι » τονίζει ο κ. Σπυράκος. Ωστόσο περίπου το 30% των οικοδομών από οπλισμένο σκυρόδεμα στην Ελλάδα έχει κατασκευαστεί χωρίς μέριμνα για σεισμό (κατασκευές προ του 1959) και το 50% με λιγότερο αυστηρές προδιαγραφές για σεισμικά φορτία από αυτές που καθορίζει ο σημερινός αντισεισμικός κανονισμός (ένας σημαντικός αριθμός κατασκευών της περιόδου 1959-1986). Επιπλέον, σύμφωνα με τον καθηγητή, πολλές από αυτές τις κατασκευές έχουν συμπληρώσει περισσότερα από 50-60 έτη χρήσης, συνήθως χωρίς ιδιαίτερη συντήρηση.

Έτσι κρίνεται επιτακτική η ανάγκη ελέγχου της υφιστάμενης κατάστασης και σεισμικής θωράκισης τους. «Η εμφάνιση ρωγμών ύστερα από σεισμό, ακόμα και περιορισμένων, αποτελεί ένδειξη για περαιτέρω διερεύνηση των κατασκευών από έναν πολιτικό μηχανικό.

Οι νέες τεχνολογίες, καθώς και ο ισχύων κανονισμός επεμβάσεων σε κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα (ΚΑΝ.ΕΠΕ) αποτελούν πολύτιμα εργαλεία στη διαδικασία διάγνωσης και σχεδιασμού αξιόπιστων και οικονομικών επεμβάσεων σε υφιστάμενα κτίρια» σημειώνει ο κ. Σπυράκος. Οξείδωση του οπλισμού σε τσιμεντένια κτίρια

Ένα συνηθισμένο πρόβλημα σε παλιές κατασκευές από σκυρόδεμα είναι η οξείδωση του οπλισμού, η οποία με τον χρόνο μειώνει την αντοχή των υποστυλωμάτων (κολόνων) και των δοκών.

«Το φαινόμενο επιβραδύνεται με τη χρήση ειδικών χημικών ενώσεων, των λεγάμενων “αναστολέων διάβρωσης”» που επιχρίονται εύκολα στο σκυρόδεμα ή επαλείφονται απευθείας στις διαβρωμένες ράβδους οπλισμού μετά τον καθαρισμό τους» εξηγεί ο καθηγητής.

Τοπικές ενισχύσεις σε υποστυλώματα και δοκούς επιτυγχάνονται σήμερα με την τοποθέτηση «σύνθετων υλικών» με ιδιαίτερα μικρό πάχος της τάξης μερικών χιλιοστών, δηλαδή σαν… ταπετσαρία. Η εφαρμογή τους μπορεί να αναβαθμίσει σημαντικά ορισμένες ιδιαίτερα ευάλωτες κατηγορίες κατασκευών σε σεισμό, όπως τα παλαιό κτίρια με πυλωτή. Όλες τις λεπτομέρειες για την τρωτότητα των κατασκευών και τις κατάλληλες μεθοδολογίες αποτίμησης και επέμβασης περιγράφει ο καθηγητής στο βιβλία του που μόλις κυκλοφόρησε «Κατασκευές από τοιχοποιία: Αποτίμηση και επεμβάσεις για σεισμικά φορτία», καθώς και στην έκδοση του 2004 «Ενίσχυση κατασκευών για σεισμικά φορτία».

 Τα παλιά πέτρινα κτίρια και το παράδειγμα της Ιταλίας

Περισσότερο από το 40% του δομημένου περιβάλλοντος της χώρας είναι κατασκευασμένο από φέρουσα τοιχοποιία (πέτρινα χώρια) και ένα σημαντικό μέρος του είναι διατηρητέα κτίρια και μνημεία. Με το πέρασμα του χρόνου οι λίθινες κατασκευές γίνονται ευάλωτες και τρωτές στις σεισμικές δράσεις.

«Προέχουν συνεπώς η ολοκλήρωση και η άμεση εφαρμογή του υπό σύνταξη κανονισμού για επεμβάσεις σε υφιστάμενες κατασκευές από τοιχοποιία (ΚΑΑΕΤ). Επίσης, απαιτείται επανεξέταση και διεύρυνση του θεσμικού πλαισίου για την προστασία των διατηρητέων κτιρίων και μνημείων με στόχευση, κατά τη γνώμη μου, στη συντήρηση και επανάχρησή τους, με παροχή κινήτρων, όπως επιδοτήσεις και φοροαπαλλαγές για την πραγματοποίηση των απαραίτητων μελετών και επεμβάσεων» αναφέρει ο κ. Σπυράκος, επισημαίνοντας ότι στην Ιταλία εφαρμόζεται επιτυχώς σχετικό πρόγραμμα.