Som Energia: Δέκα συμβουλές για επιτυχημένες Ενεργειακές Κοινότητες

Η Som Energia  ιδρύθηκε το 2010 στην Καταλονία της Ισπανίας και αποτελεί ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα ενεργειακής κοινότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η ισπανική ενεργειακή κοινότητα αναπτύχθηκε ραγδαία και έχει σήμερα πάνω από 35.000 μέλη μετόχους, ενώ παράγει και παρέχει  πράσινη ηλεκτρική ενέργεια  από ΑΠΕ σε χιλιάδες νοικοκυριά, επιχειρήσεις και  περισσότερους από 300 δήμους.

Η επιτυχημένη ισπανική ενεργειακή κοινότητα, σε ειδική έκδοση μέσω του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, σε συνεργασία με το ΚΑΠΕ δίνει δέκα συμβουλές προς τους έλληνες πολίτες, που θέλουν ή ετοιμάζονται να προχωρήσουν στη δημιουργία Ενεργειακής Κοινότητας.

Ευρωπαϊκή μετάβαση

Στην πορεία της ενεργειακής μετάβασης και της αποκέντρωσης της παραγωγής ενέργειας στην Ευρώπη τα κινήματα των πολιτών παίρνουν την υπόθεση της ενέργειας στα χέρια τους, διεκδικούν και επιβάλλουν ένα άλλο μοντέλο ενεργειακής ανάπτυξης, πιο δίκαιο, πιο οι­κονομικό και περισσότερο ασφαλές. Ενώνονται σε συλλογικά σχήματα, δημιουργούν ενεργει­ακούς συνεταιρισμούς, παράγουν και καταναλώνουν καθαρή και φθηνή ενέργεια, ενώ παράλληλα καρπώνονται οι ίδιοι και οι τοπικές τους κοινότητες τα πολλαπλά οφέλη. Στις πε­ρισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί ανθούν και αναπτύσσονται εδώ και πολλά χρόνια.

Δημοκρατικό μοντέλο

Στην Ελλάδα θεσμοθετήθηκαν μόλις τον Ιανουάριο του 2018, με τον νόμο για τις «Ενεργειακές Κοινότητες», προσελκύοντας το ενδιαφέρον πλήθους φορέων, δήμων και πολιτών. Οι ΕΚΟΙΝ, ως συλλογικά τοπικά σχήματα, θέτουν στο επίκεντρο τους πο­λίτες και βάση του δημοκρατικού μοντέλου λειτουργίας τους, του τοπικού χαρακτήρα τους και της έμφασης στην κάλυψη αναγκών και όχι στη μεγέθυνση των κερδών, διαθέτουν τις προ­ϋποθέσεις για να λειτουργήσουν ως φορείς τοπικής κοινωνικής ανθεκτικότητας και βιωσιμό­τητας, προσφέροντας πολλαπλά κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Αρκεί να λάβουν την αναγκαία υποστήριξη από την πολιτεία.

Το Παράδειγμα της Som Energia

• Η ενεργειακή κοινότητα Som Energia ιδρύθηκε το 2010 στην Καταλονία της Ισπανίας.
• Έχει πάνω από 35.000 μέλη.
• Παράγει και παρέχει ηλεκτρική ενέργεια σε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και δήμους.
• Πάνω από 40 άνθρωποι εργάζονται ήδη στον συνεταιρισμό ενώ πολλοί/ές εθελοντές/νριες δραστηριοποιούνται σε τοπικό επίπεδο.
• Η συνεταιριστική μερίδα που πρέπει να καταβάλει κάποιος για να γίνει μέλος είναι 100 ευρώ.

Η ανάπτυξη του συνεταιρισμού είναι εντυπωσιακή. Για την επιτυχία του συνεταιρισμού, με­λετήθηκαν αντίστοιχα παραδείγματα από το Βέλγιο, τη Γαλλία και τη Γερμανία ενώ σημαντική είναι και η υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Ενεργειακών Συνεταιρισμών (RE­SCOOP).

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΜΕΛΗ ΣΤΗ SOM ENERGIA;

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του συνεταιρισμού Marc Rosselo, αρκετοί αποφασίζουν να γίνουν μέλη στο συνεταιρισμό, ώστε να συμβάλλουν με αυτό τον τρόπο έμπρακτα στην ανάπτυξη μιας οικονομίας που δε θα έχει στο επίκεντρο τα ορυκτά καύσιμα και ταυτόχρονα θα βασίζεται σε ένα πιο εκδημοκρατισμένο ενεργειακό σύστημα όπου οι πολίτες θα συμμετέχουν άμεσα. Αλλοι δεν ήταν ικανοποιημένοι από τους ιδιώτες παρόχους και ήθελαν να δοκιμάσουν έναν πάροχο ενέργειας στον οποίο θα μπορούσαν να γίνουν και συν-ιδιοκτήτες. Πολλοί άλλοι είχαν εμπλακεί ήδη σε συνεταιριστικές επιχειρήσεις σε άλλους τομείς και θέλησαν να δοκιμάσουν να δραστη­ριοποιηθούν και στον τομέα της ενέργειας.

ΕΠΕΝΔΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΘΑΡΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Ο πρώτος άξονας της Som Energia είναι το να παρέχει καθαρή ενέργεια στα μέλη της (η Som Energia ως πάροχος ενέργειας). Ο δεύτερος άξονας είναι να επενδύει συνεχώς στη δημιουργία έργων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (η Som Energia ως παραγωγός καθαρής ενέργειας). Μέχρι τώρα ο συνεταιρισμός έχει επενδύσει στη δημιουργία φωτοβολταϊκών πάρκων, μονά­δων βιοαερίου, υδροηλεκτρικών σταθμών ενώ στην παρούσα φάση σχεδιάζεται και η κατα­σκευή αιολικών πάρκων.

ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Η SOM ENERGIA;

Ο συνεταιρισμός αποτελείται από διαφορετικά τμήματα και τοπικές ομάδες. Κάθε τοπική ομάδα είναι ανεξάρτητη και έχει τη δυνατότητα να διοργανώνει τις δικές της καμπάνιες ενημέ­ρωσης και πληροφόρησης και να προσελκύει νέα μέλη. Το άθροισμα των τοπικών ομάδων αποτελούν τον συνεταιρισμό μέσω μιας δομής από τα κάτω προς τα πάνω (bottom-up). Οι το­πικές ομάδες μπορούν να έχουν το δικό τους καταστατικό λειτουργίας και τις δικές τους προ­τεραιότητες και διαδικασίες, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περιοχής. Ετσι, π.χ. στη Βαρκελώνη μπορεί η τοπική ομάδα του συνεταιρισμού να δίνει έμφαση στην εκπαίδευση, ενώ σε άλλες περιοχές οι τοπικές ομάδες να αποφασίσουν ότι πρέπει να υλοποιήσουν άλλου τύπου δράσεις καθώς αυτό ορίζουν οι ανάγκες.

ΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

Το Φθινόπωρο του 2016 το λεγόμενο “GrupoMotor” ξεκίνησε την ανάπτυξη μιας μακροπρό­θεσμης στρατηγικής με σκοπό να επεκτείνει τις συμμετοχικές διαδικασίες της Som Energia. Το “GrupoMotor” είναι ένα όργανο που δημιουργήθηκε από μέλη του ΔΣ, από μέλη των τοπικών ομάδων και από μέλη της τεχνικής ομάδας, τα οποία συναντήθηκαν αρκετές φορές σε διάφορα μέρη στην Ισπανία. Το αποτέλεσμα των διεργασιών ήταν να καθορίσουν επτά (7) στρατηγικές γραμμές για τον συνεταιρισμό και η ιδέα να δημιουργηθούν μόνιμες ομάδες εργασίας στις οποίες θα συμμετέχουν εθελοντικά όποια μέλη επιθυμούν και θα έχουν ως σκοπό να βρίσκουν λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα, όπως π.χ. η αυτο-κατανάλωση.

Η ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Ο μεγάλος αριθμός αυτόνομων τοπικών ομάδων κάνει πολύπλοκες τις διαδικασίες των ψηφο­φοριών και των εκλογών. Η ταχύτατη μεγέθυνση του συνεταιρισμού θα σήμαινε ότι, για να πα- ρευρεθούν όλοι στη ΓΣ θα χρειαζόταν ένα ολόκληρο αθλητικό στάδιο. Για το λόγο αυτό, αποφασίστηκε να χρησιμοποιούνται ψηφιακά μέσα και διαδικτυακά εργαλεία. Οι τοπικές ομά­δες μπορούν να συμμετέχουν στη ΓΣ μέσω διαδικτύου. Ετσι, στη ΓΣ του 2017, τα μέλη μπο­ρούσαν ακόμα και να ψηφίσουν διαδικτυακά. Η χρήση του διαδικτύου έλυσε δύο προβλήματα: το πρόβλημα της απόστασης αλλά και το πρόβλημα της διοργάνωσης μιας συνάντησης με πολύ μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων. Κατάλληλες δοκιμές και εκπαιδευτικά εργαστήρια που πραγ­ματοποιήθηκαν πριν τη ΓΣ διασφάλισαν ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία και όσοι δεν ήταν εξοι­κειωμένοι με τις ψηφιακές τεχνολογίες θα μπορούσαν να συμμετέχουν ισότιμα.

ΔΗΜΟΙ, ΜΙΚΡΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ

Μέχρι σήμερα περισσότεροι από 300 Δήμοι προμηθεύονται την ενέργειά τους από τη Som Energia.

Η Som Energia υποστηρίζει και συνεργάζεται και με πολύ μικρά χωριά. Αν κάποιος είναι κά­τοικος ενός χωριού με λιγότερους από 500 κατοίκους δεν χρειάζεται να καταβάλει τα 100 ευρώ της συνεταιριστικής μερίδας για να γίνει μέλος. Για τη Som Energia, το χαμηλό εισόδημα κά­ποιου δεν είναι λόγος για να μην μπορεί να γίνει μέλος.

Σε συνεργασία με μερικούς δήμους, η Som Energia βοηθά πολίτες που αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της ενεργειακής φτώχειας. Μέλη που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα έχουν τη δυνατότητα να μην πληρώσουν ηλεκτρικό ρεύμα για ένα έτος. Επίσης, εκτός από το να καλύπτει τη νομική υποχρέωση της μη διακοπής ρεύματος σε οικονομικά ευάλωτα νοικο­κυριά – κάτι το οποίο παρ’ όλα αυτά δεν ακολουθούν πάντα άλλοι πάροχοι ενέργειας – ο συνε­ταιρισμός προτιμά να λειτουργεί πιο δραστικά και προληπτικά για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας σε συνεργασία με τους Δήμους. Ηδη αρκετοί Δήμοι έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους, να γίνουν μέλη του συνεταιρισμού και να πληρώνουν τον λογαριασμό των ευάλωτων νοικοκυριών. Η συνεργασία με τους Δήμους στον τομέα αυτόν είναι σημαντική και για έναν επιπλέον λόγο: διότι επιτρέπει σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας (κυρίως σε αυτά που είναι οικονομικά ευάλωτα) να συμμετέχουν στην προστασία του περιβάλλοντος και να συμ­βάλλουν στη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

H SOM ENERGIA ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΕΙ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η  Som Energia μοιράζεται  με τους πολίτες στην Ελλάδα μερικές σκέψεις και συμβουλές από τη δική της εμπειρία, οι οποίες είναι:

1. ΑΠΟΚΤΗΣΤΕ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑ. Πριν ξεκινήσετε επικοινωνήστε με άλλες ΕΚΟΙΝ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για να μάθετε από τα λάθη τους και να πάρετε χρήσιμες συμβουλές ως προς τον τρόπο λειτουργίας τους.
2. ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ. Να είστε προετοιμασμένοι/ες και να έχετε αποφασιστικότητα, ώστε να διαχειριστείτε και απογοητεύσεις, καθώς τέτοιου είδους έργα και εγχειρήματα απαιτούν αρκετό χρόνο για να ωριμάσουν και να υλοποιηθούν.
3. ΝΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΟΣΟΙ ΚΑΙ ΟΣΕΣ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΣΤΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ. Μέλη, συνεργάτες ή άλλοι παράγοντες που δε βοηθούν, αλλά αντίθετα αποσταθεροποιούν το εγχείρημα, πρέπει να εντοπίζονται και να διευκολύνεται η αποχώρησή τους.
4. ΝΑ ΕΝΗΜΕΡΩΝΕΣΤΕ ΣΥΝΕΧΩΣ. Να παρακολουθείτε τις εξελίξεις στο χώρο της ΚΑΛΟ, καθώς αναπτύσσονται συνεχώς νέα εργαλεία και τεχνογνωσία που μπορεί να σας βοηθήσουν.
5. ΑΝΑΖΗΤΗΣΤΕ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΠΙΘΑΝΩΣ ΣΑΣ ΑΝΑΖΗΤΟΥΝ. Προσπαθήστε να εντοπίζετε και να επικοινωνείτε με ομάδες πολιτών και επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται για ένα αποκεντρωμένο και συμμετοχικό σύστημα καθα­ρής ενέργειας.
6. ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΕΙΤΕ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΕΚΟΙΝ. Προσπαθείτε συνεχώς να δημιουργείτε σχέσεις και να αναπτύσσετε συνέρ­γειες με άλλες ενεργειακές κοινότητες στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
7. ΚΑΘΟΡΙΣΤΕ ΜΕ ΣΑΦΗΝΕΙΑ ΤΟΥΣ ΡΟΛΟΥΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟ, κυρίως μεταξύ των μελών και όσων δεν είναι μέλη, αλλά προσλαμβάνονται από τον συνεταιρισμό για να εργαστούν σε αυτόν.
8. Εκμεταλλευτείτε την αμεσότητα που υπάρχει στην ΕΚΟΙΝ για να εξοικονομηθούν χρήματα. Π.χ. δεν αποτελεί προτεραιότητα η ύπαρξη κάποιου ειδικού γραφείου εξυπηρέτησης πελατών. Τα μέλη δεν είναι παθητικοί πε­λάτες αλλά είναι συν-ιδιοκτήτες και μπορούν να έχουν άμεση επαφή με το αρμόδιο στέλεχος για την εξυπηρέ­τησή τους χωρίς να είναι απαραίτητη η ύπαρξη κάποιας πολυέξοδης εγκατάστασης.
9. Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ. Ο συνεταιρισμός να αναζητεί συνεχώς συνέργειες με οργανισμούς και άλλους συνεταιρισμούς που μπορούν να προσφέρουν οφέλη στα μέλη. Π.χ. τα οφέλη από την υπογραφή μιας συμφέρουσας σύμβασης εκμίσθωσης αυτοκινήτων ή υπηρεσιών ασφάλισης μεταφέρονται απευθείας στα μέλη του συνεταιρισμού.
10. Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ. Να ενθαρρύνετε συνεχώς τα μέλη του συνε­ταιρισμού να συμμετέχουν ενεργά στις διαδικασίες αλλά και σε παρουσιάσεις, εκπαιδεύσεις, ομιλίες κ.λπ.

ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

• Som Energia, https://www.somenergia.coop/es
• Why Som energia? (promo video), https://www.youtube.com/watch?v=4McesjuhS00