ΣτΕ: νόμιμη η αδειοδότηση αιολικού πάρκου 240 MW στην Εύβοια

Δύο αποφάσεις  του Συμβουλίου της Επικρατείας απορρίπτουν προσφυγές τριών Δήμων, περιβαλλοντικών φορέων και κατοίκων και κρίνουν νόμιμη την περιβαλλοντική αδειοδότηση για το μεγάλο αιολικό πάρκο ανεμογεννητριών 240 MW στην Κεντρική και Νότια Εύβοια.

Με τις αποφάσεις 159-165/2024, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, με πρόεδρο την Μ. Γκορτζολίδου, Αντιπρόεδρο ΣτΕ, και εισηγητή τον Χρ. Παπανικολάου, Σύμβουλο της Επικρατείας απέρριψε τις προσφυγές κατά της απόφασης της ΡΑΕ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) συγκροτήματος τεσσάρων (4) αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) σε περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Εύβοιας και έκρινε ότι:

-«Οι μελέτες των εν λόγω ΑΕΠΟ είναι πλήρεις και τεκμηριωμένες ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων, ότι, κατά την νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη κρίση της Διοίκησης.

-Τα έργα δεν διαταράσσουν την ακεραιότητα προστατευόμενων περιοχών και τη συνολική συνοχή του δικτύου Natura 2000 και ότι, συνεπώς, οι ΑΕΠΟ δεν εκδόθηκαν κατά παράβαση της εθνικής και κοινοτικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

-Οι ΑΕΠΟ δεν παραβιάζουν τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και της ειδικής νομοθεσίας για την αδειοδότηση των Παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και, τέλος, ότι δεν έρχονται σε αντίθεση προς τις κατευθύνσεις του οικείου ειδικού και περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού».

Στους Δήμους, Κύμης -Αλιβερίου, Ερέτριας και Διρφύων- Μεσσαπίων

Το μεγάλο αιολικό πάρκο ανεμογεννητριών που σχεδιάζεται στους τρεις Δήμους, Κύμης -Αλιβερίου, Ερέτριας και Διρφύων- Μεσσαπίων, το οποίο αιτήθηκε να κατασκευάσει η εταιρεία Ευβοϊκός Βορέας. σε περιοχές της Κεντρικής Εύβοιας.

Ειδικότερα  εντός της Δημοτικής Ενότητας (ΔΕ) Διρφύων του Δήμου Διρφύων-Μεσσαπίων, των ΔΕ Ερέτριας και Αμαρυνθίων του Δήμου Ερέτριας και των ΔΕ Κύμης και Κονίστρων του Δήμου Κύμης-Αλιβερίου και κατά της ΑΕΠΟ συγκροτήματος πέντε (5) ΑΣΠΗΕ και των συνοδών τους έργων σε περιοχές της Νότιας Εύβοιας, εντός της ΔΕ Στυρέων του Δήμου Καρύστου, των ΔΕ Διστύων και Ταμυνέων του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου και των ΔΕ Αμαρυνθίων και Ερέτριας του Δήμου Ερέτριας.

Προβαλλόμενοι Λόγοι Ακύρωσης

Η προσφυγή, που απορρίφθηκε από το ΣτΕ πρόβαλλε ως λόγους ακύρωσης κατά της απόφασης της ΡΑΕ τους ακόλουθους:

«Προβαλλόμενοι Λόγοι Ακύρωσης

1.Πλημμελής αιτιολογία της προσβαλλόμενης

Η προσβαλλόμενη απόφαση είναι πλημμελώς αιτιολογημένη καθότι δεν πληροί τις, κατά νόμο, αναγκαίες προϋποθέσεις αιτιολόγησης.

Συγκεκριμένα η αιτιολογία της προσβαλλόμενης:

α) δεν είναι  σαφής, καθότι δεν στοιχειοθετεί την επιλογή της χωροθέτησης των αιολικών εγκαταστάσεων βασιζόμενη σε ακριβή δεδομένα για τα χαρακτηριστικά της επιλεγείσας περιοχής,

β) δεν είναι ειδική καθότι δεν αναφέρει όλα τα στοιχεία που αφορούν την περιοχή στην οποία χωροθετούνται οι αιολικές εγκαταστάσεις,

γ) δεν είναι επαρκής διότι καταλείπονται κενά και αμφιβολίες για την ορθότητα της κρίσης της εκδούσας Αρχής, καθότι ουδόλως έχει λάβει υπόψη την επίδραση των αιολικών εγκαταστάσεων στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής.

Πράγματι η προσβαλλόμενη ουδεμία μνεία κάνει στην εφαρμογή των αρχών της βιώσιμης (αειφόρου) ανάπτυξης. Η προσβαλλόμενη όφειλε, σε εφαρμογή της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης, να συνεκτιμήσει την επίδραση των αιολικών εγκαταστάσεων στην πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής και παράλληλα την επίδρασή τους στις κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες της περιοχής. Η οικονομικές ανάγκες καλύπτονται σήμερα, σε μεγάλο βαθμό, με παραγωγικές δραστηριότητες οι οποίες θα πληγούν με την εγκατάσταση των αιολικών εγκαταστάσεων. Συγκεκριμένα ο ιδιαίτερα αναπτυγμένος οικοτουρισμός στη περιοχή, η μελισσοκομία, ο περιπατητικός και αναρριχητικός τουρισμός, αλλά και η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, θα επηρεαστούν αρνητικά από την χωροθέτηση των αιολικών εγκαταστάσεων.

Σύμφωνα με την αρχή της βιωσιμότητας και σε εφαρμογή αυτής, το Συμβούλιο της Επικρατείας με την νομολογία του τονίζει ότι τα άρθρα του Συντάγματος που αναφέρονται στην προστασία της οικονομικής ανάπτυξης θα πρέπει να συνεκτιμώνται με τα άρθρα του Συντάγματος που αναφέρονται στην προστασία του περιβάλλοντος (Σ.τ.Ε. 1804/2018, Τ.Ν.Π. ΝΟΜΟΣ) «Κατά την λήψη μέτρων τα όργανα της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας οφείλουν, κατά την έννοια της ανωτέρω διατάξεως (άρθρο 24 Συντάγματος), ερμηνευομένης ενόψει και των άρθρων 106 και 22 παρ. 1 του Συντάγματος, να σταθμίζουν και άλλους παράγοντες αναγόμενους στο γενικότερο εθνικό και δημόσιο συμφέρον, όπως είναι εκείνοι που σχετίζονται με τους σκοπούς της οικονομικής αναπτύξεως, της αξιοποιήσεως των πηγών του εθνικού πλούτου, της ενισχύσεως της περιφερειακής αναπτύξεως, με την προαγωγή ιδίως της οικονομίας, μεταξύ άλλων, των ορεινών περιοχών, και της εξασφαλίσεως εργασίας στους πολίτες, δηλαδή σκοπούς για τους οποίους επίσης λαμβάνεται πρόνοια στο Σύνταγμα και, συγκεκριμένα, στα προαναφερόμενα άρθρα 106 και 22 παρ. Ι. Η επιδίωξη, όμως, των σκοπών αυτών και η στάθμιση των προστατευομένων αντιστοίχων εννόμων αγαθών πρέπει να συμπορεύεται προς την υποχρέωση της Πολιτείας να μεριμνά για την προστασία του περιβάλλοντος κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται βιώσιμη ανάπτυξη, στην οποία απέβλεψε ο συντακτικός αλλά και ο ενωσιακός νομοθέτης…» (ίδετε Α. Παπακωνσταντίνου, «Συνταγματική προστασία του περιβάλλοντος και οικονομική ανάπτυξη: Από τη σύγκρουση στην εναρμόνιση των διακυβευόμενων αγαθών», Επιθεώρηση Δημοσίου Δικαίου και Διοικητικού Δικαίου 2018, σελ. 687 επ., καθώς και Συλλογικό έργο επιμ. Γ. Τσάλτας, «Η συνταγματική αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών»).

Με βάση τα ανωτέρω η προσβαλλόμενη απόφαση πάσχει λόγω έλλειψης νομίμου αιτιολογίας και πρέπει να ακυρωθεί λόγω έλλειψης ουσιώδους τύπου (ίδετε σχετικά Γ. Γ εραπετρίτη “Η αιτιολογία των διοικητικών πράξεων. Θεσμική και δικαιοπολιτική αντιμετώπιση στην Ελλάδα”, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, 1998, καθώς και Α. Τάχου, “Ερμηνεία Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας”, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2006).

2.Παραβίαση της Ενωσιακής νομοθεσίας και ειδικότερα των διατάξεων για την προστασία των περιοχών Natura 2000 και των αγρίων πτηνών.

Η προσβαλλόμενη ουδόλως λαμβάνει υπόψη την Ενωσιακή περιβαλλοντική νομοθεσία που ρυθμίζει την προστασία των οικοτόπων, των ειδών και των αγρίων πτηνών, αλλά παρανόμως προχωρεί στην χωροθέτηση του αιολικού πάρκου εντός περιοχών που έχουν ενταχθεί στο Ενωσιακό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών, Natura 2000 και στην οποία φωλιάζουν και διέρχονται προστατευόμενα άγρια πτηνά. Συγκεκριμένα ο ορεινός όγκος της Δίρφυς αποτελεί τμήμα του δικτύου Natura 2000, το οποίο θεσπίστηκε με την Οδηγία 92/43/ΕΚ «Για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» όπως τροποποιήθηκε και ισχύει και το οποίο έχει ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη με την ΚΥΑ 33318/3028/11.12.1998 και ΚΥΑ Η.Π. 14849/853/Ε103/04.04.2008. Η χώρα μας έχει υποχρέωση να προστατεύει τις περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura και να λαμβάνει μέτρα ώστε να μην πραγματοποιούνται δράσεις και έργα που μπορούν να προσβάλουν την ακεραιότητα των προστατευόμενων βιοτόπων. Παράλληλα η Οδηγία 79/409/ΕΚ όπως τροποποιήθηκε και κωδικοποιήθηκε με την Οδηγία 2009/47/ΕΕ και ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη, ορίζει μέτρα για την προστασία των αγρίων πτηνών.

Προσφάτως το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (στη συνέχεια χάριν συντομίας ΔΕΕ) με την απόφασή του C-849/19 καταδίκασε την Ελλάδα για παράβαση των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης και των Τόπων Κοινοτικής Σημασίας για την μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή, όπως αυτά ορίζονται στην Οδηγία 92/43/ΕΚ, καθώς και στην Απόφαση 2006/613/ΕΕ, η οποία ενέκρινε τον κατάλογο 239 Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) στην μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή. Το ΔΕΕ καταδικάζει την Ελλάδα καταλήγοντας ότι: «το ΔΕΕ κρίνει ότι η Ελλάδα παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από την Οδηγία για τους οικοτόπους, παραλείποντας να λάβει εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών όλα τα αναγκαία μέτρα για τον καθορισμό κατάλληλων στόχων διατήρησης και κατάλληλων μέτρων διατήρησης όσον αφορά τους 239 ΤΚΣ, οι οποίοι βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια και περιλαμβάνονται στην ως άνω απόφαση της Επιτροπής».

Σε αυτή την χρονική συγκυρία που η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με την επιβολή σοβαρών οικονομικών κυρώσεων, που θα πρέπει να καταβάλλονται ανά εξάμηνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η προσβαλλόμενη συμβάλλει στην περαιτέρω παραβίαση της Ενωσιακής νομοθεσίας για την προστασία των βιοτόπων με την χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων σε προστατευόμενη περιοχή natura που φιλοξενεί προστατευόμενα είδη.

3.Παραβίαση λοιπών διατάξεων και αρχών της περιβαλλοντικής Ενωσιακής νομοθεσίας και πολιτικής

Η προσβαλλόμενη βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τις αρχές που τίθενται από την προσφάτως υιοθετηθείσα Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η οποία τονίζει την απόλυτη ανάγκη, σε Ενωσιακό επίπεδο, τα κράτη μέλη να προχωρήσουν, με λήψη μέτρων, στην «αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και τη μείωση της ρύπανσης».

Αντίθετα η προσβαλλόμενη με την χωροθέτηση αιολικού πάρκου σε περιοχή με πλούσια βιοποικιλότητα θα οδηγήσει στην σοβαρή προσβολή της βιοποικιλότητας στην περιοχή μας και σε αύξηση της ρύπανσης.

4.Παραβίαση των διατάξεων του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) αναφορικά με την φέρουσα ικανότητα του οικοσυστήματος και την προστασία της βιοποικιλότητας.

Με την απόφαση 49828/12.11.2008 (ΦΕΚ 2464/Β/3.12.2008) της Επιτροπής Συντονισμού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον Τομέα του Χωροταξικού Σχεδιασμού και της Αειφόρου Ανάπτυξης εγκρίθηκε, το Ειδικό Χωροταξικού Σχεδίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), το οποίο εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 7 του Ν. 2742/1999 (ΦΕΚ 207/Α/1999). Το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τις ΑΠΕ το οποίο διακρίνει τις περιοχές της χώρας σε «Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ)» και «Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας (ΠΑΚ)» (άρθρο 5), προβλέπει απαγορεύσεις χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων εντός προστατευόμενων περιοχών (άρθρο 6).

Ειδικότερα στο άρθρο 7 αυτού προβλέπεται ότι ο έλεγχος των κριτηρίων χωροθέτησης αιολικών εγκαταστάσεων διενεργείτε κατά το στάδιο χορήγησης της άδειας παραγωγής.

Η προσβαλλόμενη όφειλε συνεπώς να εξετάσει ενδελεχώς και να αιτιολογήσει, ότι πληρούνται οι όροι που τίθενται από το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο των ΑΠΕ κατά την χωροθέτηση των αιολικών εγκαταστάσεων στον Δήμο μας.

Η ΡΑΕ δεν προέβη σε εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων, αλλά κατά παράβαση αυτών παρανόμως, εξέδοσε την προσβαλλόμενη.

5.Έλλειψη αξιολόγησης από την ΡΑΕ των περιβαλλοντικών προβλημάτων που θα προκύψουν με την χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων στον Δήμο μας

Σύμφωνα με την κοινή έκδοση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΡΑΕ με τίτλο: «Οδηγός Αξιολόγησης Αιτήσεων Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας από ΑΠΕ και μικρή ΣΗΘ», ο οποίος χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» και το Ελληνικό Δημόσιο και ο οποίος βρίσκεται αναρτημένος στην ιστοσελίδα της ΡΑΕ, η ΡΑΕ οφείλει, από την πρώτη κιόλας φάση αξιολόγησης των έργων που εξετάζει, να αξιολογεί, μεταξύ άλλων (όπως εθνική ασφάλεια, αποδοτικότητα έργου κλπ), τα περιβαλλοντικά θέματα.

Ειδικότερα ορίζεται ότι: «θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι δεν υφίστανται σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία θα εμποδίσουν την υλοποίηση του έργου. Αν διαπιστωθεί ότι υπάρχει ανυπέρβλητο περιβαλλοντικό κώλυμα στην υλοποίηση του έργου, τότε η Αίτηση θεωρείται ανεπαρκής ως προς το κριτήριο αυτό και συνεκτιμώντας και τα άλλα κριτήρια δίνεται αρνητική Γνώμη για Άδεια Παραγωγής. Αν υφίσταται περιβαλλοντικό πρόβλημα το οποίο όμως μπορεί να αρθεί με τροποποίηση του έργου ή διευθετηθεί με την προσκόμιση έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, τότε ζητούνται τα αντίστοιχα στοιχεία και η Αίτηση εκκρεμεί Η απουσία σημαντικού περιβαλλοντικού προβλήματος συνιστά την επιτυχή εξέταση της Αίτησης στο στάδιο αυτό» (σελίς 11).

Η προσβαλλόμενη εκδόθηκε χωρίς να αξιολογήσει τα περιβαλλοντικά προβλήματα στην περιοχή και η ΡΑΕ προέβη στην έκδοσή της παραβαίνοντας τις διατάξεις που η ίδια σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει θέσει ως «Οδηγό» για την εξέταση των αιτήσεων παραγωγής ενέργειας που παραλαμβάνει και αξιολογεί.

Επειδή η προσβαλλόμενη εκδίδεται κατά παράβαση του άρθρου 24 του Συντάγματος, του Ν. 1650/1986 «Νόμος πλαίσιο για το περιβάλλον», του Ν. 3937/2011 «Για την προστασία της Βιοποικιλότητας», των κατ’ εφαρμογή αυτών εκδοθησών Κανονιστικών Πράξεων, των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης 92/43/ΕΚ και 79/409/ΕΚ όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν και ενσωματώθηκαν στην Ελληνική έννομη τάξη, καθώς και του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας

Επειδή η εφαρμογή της προσβαλλόμενης θα προκαλέσει μη αντιστρεπτή βλάβη στο περιβάλλον και ιδιαίτερα στα ευαίσθητα οικοσυστήματα στον Δήμο μας, αλλά και στις γειτονικές προς τον Δήμο μας περιοχές, οι οποίες περιλαμβάνονται στην προσβαλλόμενη και επηρεάζουν τα οικοσυστήματα και το φυσικό περιβάλλον και την οικοανάπτυξη στον Δήμο μας».