Kαρδίτσα: Το “ελληνικό Άμστερνταμ” – Στην κορυφή των βιώσιμων μεταφορών

Της Καλλιόπης Παπαδάκη/

Αρχιτέκτων – Πολεδόμος

ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΕΕΚ

Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας

            Η ΕΕΚ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ – Το «στοίχημα» της Καρδίτσας !

Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας 2018 έφτασε επιτέλους στο τέλος της με την αναγγελία στις 26 Φεβρουαρίου 2019 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των πόλεων finalist για Ευρωπαϊκά Βραβεία EMW 2018 και SUMP.

Για άλλη μία συνεχόμενη χρονιά, μετά την περσινή νίκη της Ηγουμενίτσας, η Καρδίτσα μας κάνει υπερήφανους με την κατάκτηση της θέσης της στους 3 Finalist και την πολλά υποσχόμενη για βράβευση υποψηφιότητά της.

Τα βραβεία EUROPEANMOBILITYWEEK δίνονται στις Τοπικές Αρχές, που κατέβαλαν σημαντικές προσπάθειες για την προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας, ενώ το βραβείο SUMP αναγνωρίζει τον εξαιρετικό βιώσιμο προγραμματισμό της αστικής κινητικότητας. Σύμφωνα λοιπόν με την ανακοίνωση :

Οι finalist για το βραβείο EUROPEANMOBILITYWEEK 2018 στην κατηγορία των μεγάλων δήμων είναι (με αλφαβητική σειρά):

• Gdynia (Πολωνία)
• Lisbon(Πορτογαλία)
• Palma (Ισπανία)

Η κριτική επιτροπή επισήμανε στην ανακοίνωσή της ότι εντυπωσιάστηκε από:

• Το ισχυρό πρόγραμμα δραστηριοτήτων της Gdynia για την προώθηση της χρήσης από τους πολίτες των μέσων μαζικής μεταφοράς
• Το ισχυρό όραμα της Lisbon για μια βιωσιμότερη κουλτούρα κινητικότητας και τις αποτελεσματικές επικοινωνιακές προσπάθειες του Δήμου τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες
• Την απόφαση της Palma να διοργανώσει δύο μέρες χωρίς αυτοκίνητο για να αναδείξει τον αστικό χώρο που θα μπορούσε να κερδηθεί με την απουσία οχημάτων

Οι finalist για το βραβείο EUROPEAN MOBILITY WEEK 2018 για μικρότερους δήμους (κάτω των 50.000 κατοίκων) είναι:

• Καρδίτσα (Ελλάδα)
• Lindau (Γερμανία)
• Oliveira do Bairro (Πορτογαλία)

Η κριτική επιτροπή επισήμανε στην ανακοίνωσή της ότι εντυπωσιάστηκε από:

• Τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε παιδιά και άτομα με αναπηρία, καθώς και τις προσπάθειες του Δήμου Καρδίτσας για να προάγει τα οφέλη για την υγεία και την ασφάλεια των βιώσιμων μεταφορών κατά τη διάρκεια της  EUROPEANMOBILITYWEEK 2018.
• Την έντονη εστίαση στην «πολυτροπικότητα» καθώς και τις εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες του Lindau
• Την μεγάλη ποικιλία μόνιμων μέτρων και ισχυρών εταιρικών σχέσεων της Oliveira do Bairro με τους τοπικούς εταίρους.

Το 7ο Βραβείο SUMP επικεντρώθηκε στην πολυτροπικότητα – τη χρήση διαφορετικών τρόπων μεταφοράς κατά τη διάρκεια του ίδιου «ταξιδιού» ή για διαφορετικές μετακινήσεις, τόσο για τα αγαθά όσο και για τους επιβάτες.

Οι  finalist του βραβείου του 7^ουSUMP είναι:

• Basel (Ελβετία)
• Dresden (Γερμανία)
• Greater Manchester (Ηνωμένο Βασίλειο)

Η κριτική επιτροπή εντυπωσιάστηκε από:

• Την αριστεία της Βασιλείας στη διαχείριση των διασυνοριακών ζητημάτων (καθώς βρίσκεται σε στενή σχέση με τη Γερμανία και τη Γαλλία), καθώς και την προσέγγιση της πόλης σε θέματα χρηματοδότησης και την επενδύσεων
• Το επίτευγμα της Δρέσδης –αν και σε ορισμένες περιπτώσεις υπερέβη – των περισσότερων στόχων της SUMP, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης κίνησης αυτοκινήτων
• Την εξαιρετική χωροταξική προσέγγιση του Μάντσεστερ, ους φιλόδοξους στόχουςως προςτους τρόπους μεταφοράς καθώς και η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών σε αυτούς τους στόχους

Όλες οι πόλεις επιλέχθηκαν από τη λίστα των goldenpartcipants» από μια ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων κινητικότητας και μεταφορών. Οι τρεις νικητές θα ανακοινωθούν σε ειδική τελετή που θα λάβει χώρα στις Βρυξέλλες (Βέλγιο) στις 21 Μαρτίου 2019.

Η Επίτροπος Violeta Bulc, υπεύθυνη για τις μεταφορές, και ο κ. Jürgen Müller, επικεφαλής του γραφείου του κ. Karmenu Vella, αρμόδιο για θέματα περιβάλλοντος, θαλάσσιων υποθέσεων και αλιείας, θα επιδώσουν τα βραβεία στις νικηφόρες πόλεις.

Η κριτική επιτροπή για τα Βραβεία EUROPEANMOBILITYWEEK 2018 αποτελείται από τους παρακάτω :

• Cynthia Bonsignore, Διεθνής Ένωση Δημοσίων Μεταφορών (UITP)
• Freya de Muynck, Διοίκηση κινητικότητας σχεδίασης
• Niccolò Panozzo, Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ποδηλατών (ECF)
• Robert Pressl, FGM-AMOR
• Η κριτική επιτροπή για το 7ο βραβείο SUMP περιελάμβανε:
• Dirk Engels, Μεταφορών&Κινητικότητας Leuven
• Siegfried Rupprecht, Rupprecht Consult
• Bronwen Thornton, Walk21

Η Καρδίτσα μας κάνει υπερήφανους

Για άλλη μία συνεχόμενη χρονιά, μετά την περσινή νίκη της Ηγουμενίτσας, η Καρδίτσα μας κάνει υπερήφανους με την κατάκτηση της θέσης της στους 3 Finalist και την πολλά υποσχόμενη για βράβευση υποψηφιότητά της.

Η Καρδίτσα -όχι χωρίς λόγο- έχει επανειλημμένα ονομαστεί και χαρακτηριστεί ως το ελληνικό Άμστερνταμ, λόγω του πλήθους των ποδηλατικών μετακινήσεων που επιλέγουν οι κάτοικοί της. Έχουν γραφτεί πάμπολλα άρθρα για την «ποδηλατούπολη» του θεσσαλικού κάμπου και την αγάπη των κατοίκων της για το ποδήλατο. Ένα καλά οργανωμένο σχέδιο και ένα εκτεταμένο δίκτυο ποδηλατόδρομων είναι ήδη σε λειτουργία στην πόλη.

Το περπάτημα ή το ποδήλατο είναι ο κύριος τρόπος μεταφοράς των πολιτών και το αυτοκίνητο χρησιμοποιείται μόνο για ταξίδια μεγάλου μήκους, όπως ακριβώς συμβαίνει σε μια τυπική ευρωπαϊκή πόλη.

Σήμερα, στον δήμο Καρδίτσας το υλοποιημένο δίκτυο των ποδηλατοδρόμων έχει μήκος 7.300 μέτρα στον αστικό ιστό και άλλα 10.500 μέτρα στο περιαστικό δίκτυο, αποτελούμενο από τον ποδηλατόδρομο που συνδέει την πόλη με το δημοτικό διαμέρισμα του Παλαιοκλησίου μήκους 7 χιλιομέτρων και τον περιαστικό ποδηλατόδρομο 3,5 χιλιομέτρων.

Ωστόσο έφτασε μόνο αυτό για να φέρει την πόλη στην κορυφή της ευρωπαϊκής εκστρατείας; Αξίζει στο σημείο αυτό να μνημονεύσουμε την πολύ ιδιαίτερη προσπάθεια που έγινε από την αφοσιωμένη ομάδα της πόλης η οποία δούλεψε τόσο στο επικοινωνιακό επίπεδο όσο και στο μελετητικό μια συλλογική δράση πραγματοποίησης μιας πραγματικής αλλαγής στο αστικό προφίλ της πόλης, με όραμα, σχεδιασμό, προγραμματισμό και πρωτοτυπία.

Οι προσπάθειες που έγιναν αλλά και όσες είναι σήμερα σε εξέλιξη αξιοποίησαν καταρχάς όλα τα εργαλεία που προσφέρει το θεσμικό πλαίσιο: Πρώτη η πόλη της Καρδίτσας εφάρμοσε τις προτάσεις του σχετικού ΦΕΚ και τοποθέτησε το «παιχνίδι οδηγό» έξω από σχολικά συγκροτήματα της περιοχής της, οδικό παιχνίδι που έγινε αποδεκτό από τα παιδιά και τους γονείς με ενθουσιασμό.

Με κέφι και πρωτοτυπία ξεκίνησε το σύστημα ενοικίασης κοινόχρηστων ποδηλάτων (Karditsaeasybike) και τοποθετήθηκαν ερμάρια φύλαξης ποδηλάτων στον τοπικό σταθμό του υπεραστικού ΚΤΕΛ. Ο δήμος προχώρησε σε καταγραφή των όλων των θέσεων ΑμεΑ, τις καταχώρησε στην ιστοσελίδα του και προώθησε πλατφόρμα συνεργατικής μετακίνησης. Οι διαβάσεις χρωματίστηκαν εκ νέου και κατασκευάστηκαν ράμπες ΑμεΑ.  Τα τοπικά λεωφορεία εφοδιάστηκαν με σχάρα μεταφοράς ποδηλάτων.

ΣΒΑΚ

Το Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) της πόλης βρίσκεται σε εξέλιξη χάρη στην χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου και προωθεί επεμβάσεις αξίας 7,5 εκατ. Ευρώ. Τέλος, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αποτέλεσε η επικοινωνιακή εκστρατεία καθ’ όλη την διάρκεια της ΕΕΚ.

Χαρακτηριστική είναι η μικρή δήλωση της κας Ναταλίας Τζέλου για την εβδομάδα αυτή :

«Για την Καρδίτσα, η μίξη πολλαπλών επιπέδων συνεργασίας είναι το μυστικόπου εξασφαλίζει την πολυτροπική κινητικότητα. Αυτή η πόλη είχε πολλούς εντυπωσιακούς στόχους μέτρα σε γείτονες κοντά και μακριά: Το νέο carpooling της πόλης πλατφόρμα θα λειτουργήσει προς ολόκληρη την Ελλάδα, τα μέτρα για την κυκλοφορία  επικεντρώνονται στους ανθρώπους που μετακινούνται  προς και από τις γειτονικές πόλεις. Η ματιά των μέτρων ήταν «βαθιά – εσωτερική», δουλεύουν μαζί με σχολεία, επιχειρήσεις και καλλιτέχνες-δημιουργούς. Ακόμη και μέσα στο δήμο, υπήρξε πλατιά συνεργασία μέσω μιας Ομάδας Εργασίας που περιλάμβανε μέλη από κάθε δημοτικό τμήμα, έτσι ώστε ολόκληρη η πόλη να μπορεί να ενωθεί κάτω από το νέο όραμα για την κινητικότητα. Ο δήμαρχος και οι αντιδήμαρχοι παρήχαν εξ ολοκλήρου την υποστήριξη τους , με άρθρα και εμφανίσεις –ακόμα και με ενεργό συμμετοχή προς  την κατεύθυνση της προώθησης άλλου μοντέλου ζωής, ανταγωνιζόμενοι την αστυνομία σε αγώνα μπάσκετ!»

Αν και δεν είναι επίσημα ανακοινώσιμο, 5 ελληνικές συμμετοχές στην ΕΕΚ, στις δύο ανεπίσημες κορυφαίες δεκάδες (μεγάλων και μικρών πόλεων) λαμβάνουν χώρα, συναγωνιζόμενες πλήθος ευρωπαϊκών πόλεων με πολύ μακρά ιστορία στην βιώσιμη κινητικότητα.  Εν τέλει αξίζει κανείς να αναρωτηθεί :«ποιο είναι εκείνο το στοιχείο που έχει πλέον αναδείξει τις ελληνικές πόλεις σε άξιες βραβεύσεων»;

Είναι γνωστό ότι οι ελληνικές πόλεις αντιμετωπίζουν μια σειρά από πολύπλοκα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, τα οποία δημιουργούν τεράστιες προκλήσεις σε τομείς όπως είναι η ενέργεια, οι μεταφορές, η ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος και οι αστικές υποδομές. Τα προβλήματα αυτά ασκούν μεγάλες πιέσεις στα υπάρχοντα μεταφορικά συστήματα και δημιουργούν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, με κυριότερες την ατμοσφαιρική ρύπανση, το κυκλοφοριακό πρόβλημα και την  ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου.Είναι επίσης γνωστό ότι οι ελληνικές πόλεις έχουν συγκεκριμένη γεωμετρία οδών, γερασμένο κτιριακό δυναμικό, περιορισμένα οικονομικά, λιγοστούς υπαλλήλους.

Bιώσιμη αστική ανάπτυξη

Ωστόσο, αυτά είναι ακριβώς τα στοιχεία που τις «έριξαν» δυναμικά στην μάχη μέσα από την εκστρατεία ευαισθητοποίησης και πέρα από αυτήν.Έγινε από όλους αντιληπτό ότι ο σχεδιασμός και η προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας αποτελεί μια προσέγγιση, που προωθεί μια πρακτική σχεδιασμού που έχει ως στόχο μια πραγματικά βιώσιμη αστική ανάπτυξη των μετακινήσεων μέσα στον αστικό χώρο. Η προσέγγιση αυτή σημαίνει κίνηση προς τη «σωστή» κατεύθυνση. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΕΚ αποτελεί μοναδική ευκαιρία στο πλαίσιο των προγραμματισμένων δράσεών της να δοκιμαστούν σε πραγματικό χρόνο όλες εκείνες οι επεμβάσεις και δράσεις και προγράμματα που μπορούν να εφαρμοστούν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στον αστικό χώρο προς την κατεύθυνση της προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας.

Εν τέλει το διακύβεβμα των ελληνικών συμμετοχών στην εκστρατεία δεν αποτέλεσαν μόνο οι δράσεις ευαισθητοποίησης του κοινού, αλλά  η εφαρμογή μιας πολιτικής κατεύθυνσης, η οποία σκοπεύει να καταστήσει την αστική κινητικότητα ως βιώσιμη. Η υλοποίηση αυτής της πολιτικήςγίνεται  δυνατή με την αποδοχή βασικών πολεοδομικών αρχών όπως είναι η στροφή προς τις αναπλάσεις και όχι στις συνεχείς επεκτάσεις του σχεδίου πόλης, στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και όχι στο ΙΧ αυτοκίνητο, στην προστασία των ανοιχτών δημόσιων χώρων και όχι στην οικοπεδοποίησή τους.  Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι τοπικές αρχές συνδύασαν άμεσα την συμμετοχή τους στην Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας με την ταυτόχρονη δράση στην κατάρτιση και υλοποίηση των Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας και των γενικότερων προγραμμάτων αστικής ανάπλασης.

Οι Δήμοι

Δεν είναι τυχαίο ότι οι ίδιοι άνθρωποι που αποτελούν το δίκτυο Τοπικών Συντονιστών για την βιώσιμη κινητικότητα που σύστησε και ενεργοποιεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας, μαζί με τις Τεχνικές Υπηρεσίες των Δήμων συνδράμουν και συνεργάζονται για την επίτευξη των παραπάνω προγραμμάτων. Και, σε αυτήν την προσπάθεια βρήκαν πολλούς συμπαραστάτες και συμμάχους πέραν των υπουργείων, ειδικότερα δε το ελληνόφωνο CIVINETEL-CY,το δυνατότερο δίκτυο πόλεων για την βιώσιμη κινητικότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που προωθεί τις επιταγαές του ELTISκαι το ευρωπαϊκό προφίλ για την βιώσιμη κινητικότητα  και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας. Γι αυτό και οι ελληνικές συμμετοχές στην ΕΕΚ ήταν κατά γενική ομολογία ποιοτικότερες και πιο στοχευμένες.

Οι ελληνικοί δήμοι αξιοποίησαν όλα τα στοιχεία και τις δυνατότητες που τυς δόθηκαν. Ξεκίνησαν από χαμηλότερη βάση και με περισσότερα προβλήματα να επιλύσουν. Μετέτρεψαν τις δυσκολίες σε μοχλό αλλαγής νοοτροπίας. Βάλθηκαν να κερδίσουν το στοίχημα της Καρδίτσας, το στοίχημα δηλαδή της απόλυτης αλλαγής, από ένα μοντέλο μετακινήσεων με επίκεντρο το αυτοκίνητο σε ένα μοντέλο μετακινήσεων με επίκεντρο τον άνθρωπο, από πόλεις υποβαθμισμένες σε πόλεις  αναζωογονημένες, σύγχρονες, περιβαλλοντικά αναβαθμισμένες, έξυπνες, ασφαλείς, φιλικές, σε πόλεις που ζουν ευτυχισμένοι άνθρωποι.