Στον αέρα οι απαλλοτριώσεις των Δήμων για κτίρια κοινής ωφέλειας

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Στον αέρα είναι οι απαλλοτριώσεις ακινήτων από τους  Δήμους, που προορίζονται για την ανέγερση δημοσίων, δημοτικών, θρησκευτικών και, γενικώς κοινής ωφελείας κτηρίων και εγκαταστάσεων, εφόσον σε εύλογο χρόνο δεν αποζημιώνονται οι ιδιοκτήτες, οι οποίοι μπορούν να πετύχουν τον αποχαρακτηρισμό του ακινήτου.

Διαφορετική και αυστηρότερη είναι η εφαρμογή των αποφάσεων κήρυξης των ακινήτων ως αναγκαστικώς απαλλοτριωτέων, όπως συμβαίνει με τους χώρους που χαρακτηρίζονται ως κοινόχρηστοι.

Το θέμα έρχεται στην επιφάνεια με νέα απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (αριθμός 2413/2018) που έκρινε ως παράνομο τον επαναχαρακτηρισμό ακινήτου ως χώρο Νηπιαγωγείου και ακύρωσε την σχετική απόφαση του Δήμου. Η ίδια απόφαση του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, που εκδόθηκε με πρόεδρο τον Ι. Μαντζουράνη και εισηγητή τον Α. Σκούφαλο «βάζει φρένο» στην πάγια πρακτική που χρησιμοποιούν οι Δήμοι, παρατείνοντας το καθεστώς δέσμευσης των ακινήτων επί πολλά χρόνια,  να εγγράφουν στους ετήσιους προϋπολογισμούς τα κονδύλια αποζημίωσης των προς απαλλοτρίωση ιδιωτικών ακινήτων, χωρίς να τα υλοποιούν, υπογραμμίζοντας ότι:

-«Η εγγραφή στον προϋπολογισμό του Δήμου του ποσού της αποζημίωσης δεν δύναται αφ’ εαυτής να στοιχειοθετήσει σοβαρή πρόθεση για άμεση επιβολή και συντέλεση της απαλλοτρίωσης».

Ρυμοτομικό σχέδιο

Ειδικότερα στην απόφαση του ΣτΕ σημειώνεται ότι «ο καθορισμός με την πράξη έγκρισης, αναθεώρησης, τροποποίησης ή επέκτασης ρυμοτομικού σχεδίου, ακινήτων ως χώρων προοριζομένων για την ανέγερση δημοσίων, δημοτικών, θρησκευτικών και, γενικώς κοινής ωφελείας κτηρίων και εγκαταστάσεων δεν συνεπάγεται και την κήρυξη των ακινήτων αυτών ως αναγκαστικώς απαλλοτριωτέων, όπως συμβαίνει με τους χώρους που χαρακτηρίζονται ως κοινόχρηστοι, αλλά ο καθορισμός αυτός παρέχει τη δυνατότητα να κηρυχθεί η απαλλοτρίωση κατά την οικεία νομοθεσία με ιδιαίτερη πράξη. Ο καθορισμός όμως αυτός που επιφέρει ουσιώδη περιορισμό των δικαιωμάτων του ιδιοκτήτη αποτελεί βάρος της ιδιοκτησίας και συνιστά επιτρεπτή , κατά το Σύνταγμα, δέσμευσή της, μόνον εφόσον δεν υπερβαίνει τα κατά περίπτωση εύλογα χρονικά όρια. Εάν δεν προωθείται εγκαίρως η διαδικασία κήρυξης και συντέλεσης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, ανακύπτει υποχρέωση της Διοίκησης να άρει τη δέσμευση αυτή με τον αποχαρακτηρισμό του ακινήτου, ο οποίος, σε περίπτωση άρνησης της Διοίκησης επιβάλλεται δικαστικώς με την ακύρωση της σχετικής άρνησής της».

Η Διοίκηση

Η ίδια απόφαση αξιολογώντας τη συμπεριφορά της Διοίκησης προς τον πολίτη σημειώνει ότι «για την έρευνα της συνδρομής περίπτωσης σοβαρής πολεοδομικής ανάγκης που επιβάλλει την εκ νέου δέσμευση του ακινήτου και σοβαρής πρόθεσης και δυνατότητας άμεσης περαίωσης της διαδικασίας συντέλεσης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσής του, δεν αποκλείεται να συνεκτιμάται και η συμπεριφορά της Διοίκησης κατά το διαρρεύσαν από την αρχική επιβολή του ρυμοτομικού βάρους μέχρι την άρση του, χρονικό διάστημα, αλλά και το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μέχρι την εκ νέου επιβολή του βάρους αυτού».

Αλλεπάλληλες δεσμεύσεις

-«Από το ιστορικό της υπόθεσης –σημειώνει η απόφαση του ΣτΕ- προκύπτουν, μεταξύ άλλων, οι αλλεπάλληλες δεσμεύσεις της ιδιοκτησίας, με διαφορετικούς μάλιστα χαρακτηρισμούς από το έτος 1932 και εφεξής, η αδράνεια του Δήμου να προβεί στην έγκαιρη κήρυξη της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και η παράλειψη του ίδιου Δήμου να καταβάλει την δικαστικώς προσδιορισθείσα αποζημίωση για τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης. Η εγγραφή δε στον προϋπολογισμό του Δήμου για τα έτη 2012 και εφεξής του ποσού της αποζημίωσης δεν δύναται αφ’ εαυτής να στοιχειοθετήσει σοβαρή πρόθεση για άμεση επιβολή και συντέλεση της απαλλοτρίωσης, εφόσον πάντως ο Δήμος δεν έχει κινήσει ούτε μέχρι τη συζήτηση της κρινόμενης αίτησης τη διαδικασία για την αναγκαστική απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας με την έκδοση νέας ιδιαίτερης πράξης, όπως θα ηδύνατο άλλωστε να έχει πράξει αφότου ήρθη αυτοδικαίως η προηγούμενη αναγκαστική απαλλοτρίωση. Για τον λόγο αυτό συνεπώς η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή»