Στο «σκαμνί» 6 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης- Δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους για την ποιότητα του αέρα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε σήμερα να παραπέμψει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έξι κράτη μέλη της –τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, τη Ρουμανία και τη Βρετανία– επειδή δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την ποιότητα του αέρα.

Η κίνηση αυτή πραγματοποιείται μετά τη σύνοδο κορυφής του Ιανουαρίου, κατά την οποία η Επιτροπή δήλωσε ότι θα σκληρύνει τη στάση της έναντι των κρατών μελών που εξακολουθούν να παραβιάζουν τους στόχους που θεσπίσθηκαν το 2005 και το 2010.

Η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία παραπέμπονται στο δικαστήριο επειδή δεν τήρησαν τα όρια για το διοξείδιο του αζώτου, που εκλύεται από τις εξατμίσεις. Η Ουγγαρία, η Ιταλία και η Ρουμανία δεν τήρησαν τις προδιαγραφές για τα επίπεδα των αιωρούμενων μικροσωματιδίων, των υλικών εκείνων (σκόνη, καπνός, αιθάλη, γύρη) που είναι με φυσικό τρόπο παρόντα στον αέρα, όμως η συγκέντρωσή τους αυξάνεται από τη ρύπανση.

Ειδικότερα η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι λαμβάνει μέτρα ώστε να αντιμετωπιστούν οι σοβαρές και διαρκείς υπερβάσεις των οριακών τιμών για τους δύο βασικούς ρύπους με επιπτώσεις στην υγεία: το διοξείδιο του αζώτου, το οποίο προκαλείται ως επί το πλείστον από την οδική κυκλοφορία και τη βιομηχανία, και τα αιωρούμενα σωματίδια, τα οποία εντοπίζονται κυρίως σε εκπομπές από τη βιομηχανία, την οικιακή θέρμανση, την κυκλοφορία και τη γεωργία.

Η Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει τη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο στο Δικαστήριο της ΕΕ, διότι δεν τήρησαν τις οριακές τιμές για το διοξείδιο του αζώτου (NO₂) και δεν έλαβαν κατάλληλα μέτρα ώστε η περίοδος υπέρβασης να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη. Η Ουγγαρία, η Ιταλία και η Ρουμανία παραπέμπονται στο Δικαστήριο λόγω των σταθερά υψηλών επιπέδων αιωρούμενων σωματιδίων (PM₁₀). Τα όρια που καθορίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα (οδηγία 2008/50/ΕΚ) έπρεπε να είχαν τηρηθεί το 2010 και το 2005 αντίστοιχα.

Το βήμα αυτό έπεται μιας υπουργικής διάσκεψης για την ποιότητα του αέρα, την οποία συγκάλεσε ο Επίτροπος κ. Βέλα στις 30 Ιανουαρίου 2018, ως μια ύστατη προσπάθεια για την εξεύρεση λύσεων με στόχο την αντιμετώπιση του σοβαρού προβλήματος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε εννέα κράτη μέλη. Τα προαναφερθέντα έξι κράτη μέλη δεν παρουσίασαν αξιόπιστα, αποτελεσματικά και έγκαιρα μέτρα για τη μείωση της ρύπανσης, εντός των συμφωνηθέντων ορίων και το συντομότερο δυνατόν, όπως απαιτείται από τη νομοθεσία της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αποφάσισε να προβεί σε νομικές ενέργειες.

Όσον αφορά την Τσεχική Δημοκρατία, τη Σλοβακία και την Ισπανία, τα εφαρμοσθέντα ή προγραμματισμένα μέτρα, όπως αυτά κοινοποιήθηκαν στην Επιτροπή μετά την υπουργική διάσκεψη για την ποιότητα του αέρα, φαίνεται ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν κατάλληλα τα διαπιστωθέντα κενά, με την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοστούν σωστά. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την εφαρμογή των μέτρων αυτών, καθώς και την αποτελεσματικότητά τους στην αντιμετώπιση της κατάστασης το συντομότερο δυνατόν.

 Διαδικασίες επί παραβάσει για 4 κράτη μέλη

Η Επιτροπή προβαίνει σε περαιτέρω ενέργειες στο πλαίσιο διαδικασιών επί παραβάσει κατά 4 κρατών μελών, επειδή αγνόησαν τους κανόνες για την έγκριση τύπου οχήματος ΕΕ. Η Επιτροπή αποφάσισε σήμερα να αποστείλει συμπληρωματικές προειδοποιητικές επιστολές στη Γερμανία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Η νομοθεσία της ΕΕ για την έγκριση τύπου απαιτεί από τα κράτη μέλη να διαθέτουν αποτελεσματικά, αναλογικά και αποτρεπτικά συστήματα κυρώσεων, ώστε οι κατασκευαστές αυτοκινήτων να αποτρέπονται από την παραβίαση της νομοθεσίας. Όταν συντρέχει τέτοια παραβίαση της νομοθεσίας, για παράδειγμα με τη χρήση συστημάτων αναστολής που μειώνουν την αποτελεσματικότητα των συστημάτων ελέγχου των εκπομπών, πρέπει να διατάσσονται διορθωτικά μέτρα —όπως ανακλήσεις— και πρέπει να εφαρμόζονται κυρώσεις (άρθρα 30 και 46 της οδηγίας 2007/46 και άρθρο 13 του κανονισμού 715/2007).

Τον Δεκέμβριο του 2016 η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Γερμανίας, του Λουξεμβούργου και του Ηνωμένου Βασιλείου όσον αφορά τον όμιλο Volkswagen και τον Ιούλιο του 2017 απέστειλε συμπληρωματικές προειδοποιητικές επιστολές με τις οποίες ζήτησε περαιτέρω διευκρινίσεις.

Η Επιτροπή αποστέλλει συμπληρωματικές προειδοποιητικές επιστολές για να ζητήσει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις εθνικές έρευνες και τις νομικές διαδικασίες σε σχέση με τις εν λόγω παραβάσεις. Επιπλέον, μετά την ανακάλυψη νέων περιπτώσεων παρατυπιών όσον αφορά τη διαχείριση του κινητήρα σε διάφορα ντιζελοκίνητα αυτοκίνητα (Porsche Cayenne, Volkswagen Touareg και αρκετά οχήματα Audi A6 και A7), η Επιτροπή ρωτά τη Γερμανία και το Λουξεμβούργο, ως αρμόδιες αρχές έγκρισης τύπου, ποια διορθωτικά μέτρα και ποιες κυρώσεις προβλέπονται. Επίσης, η Επιτροπή ζητεί διευκρινίσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο σχετικά με τη σχεδιαζόμενη εθνική νομοθεσία.

Τον Μάιο του 2017 η Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει κατά της Ιταλίας, διότι δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις που υπέχει βάσει της νομοθεσίας για την έγκριση τύπου οχήματος ΕΕ όσον αφορά τα αυτοκίνητα Fiat Chrysler. Εν τω μεταξύ, η Ιταλία έλαβε διορθωτικά μέτρα διατάσσοντας τον όμιλο Fiat Chrysler Automobiles να προχωρήσει σε υποχρεωτική ανάκληση στην ΕΕ. Σήμερα, στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων επαφών, η Επιτροπή ζητεί πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τα συγκεκριμένα διορθωτικά μέτρα που ελήφθησαν και τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν.

Η συμπληρωματική προειδοποιητική επιστολή αποτελεί επίσημη αίτηση παροχής πληροφοριών. Τα κράτη μέλη έχουν πλέον στη διάθεσή τους δύο μήνες για να απαντήσουν στα επιχειρήματα που προέβαλε η Επιτροπή. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να αποστείλει αιτιολογημένη γνώμη.

Η Επιτροπή υπερασπίζεται την ανάγκη των Ευρωπαίων πολιτών να αναπνέουν καθαρό αέρα, σημείωνεται σε σχετικό δελτίο Τύπου και αναλυτικά σημειώνεται ότι  η Επιτροπή παρέχει στους εθνικούς, περιφερειακούς και τοπικούς φορείς πρακτικές συμβουλές που θα τους βοηθήσουν να βελτιώσουν την ποιότητα του αέρα στην Ευρώπη και εντείνει τις δράσεις επιβολής της κατά 7 κρατών μελών που έχουν παραβιάσει τους συμφωνηθέντες ενωσιακούς κανόνες για τα όρια εκπομπής ατμοσφαιρικών ρύπων και τους κανόνες για την έγκριση τύπου αυτοκινήτων.

Ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, κ. Καρμένου Βέλα, δήλωσε τα εξής: «Η απόφαση να παραπεμφθούν ορισμένα κράτη μέλη στο Δικαστήριο της ΕΕ ελήφθη εξ ονόματος των Ευρωπαίων. Έχουμε δηλώσει ότι αυτή η Επιτροπή στοχεύει στην προστασία των πολιτών. Η απόφασή μας συνάδει με τον ισχυρισμό αυτόν. Κατά την τελευταία δεκαετία έχουν δοθεί αρκετές “τελευταίες ευκαιρίες” στα κράτη μέλη που παραπέμπονται στο Δικαστήριο σήμερα, ούτως ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση. Είμαι βέβαιος ότι η σημερινή απόφαση θα οδηγήσει σε βελτιώσεις για τους πολίτες με πολύ ταχύτερο ρυθμό. Ωστόσο, οι νομικές ενέργειες από μόνες τους δεν θα επιλύσουν το πρόβλημα. Για τον λόγο αυτό παρουσιάζουμε αναλυτικά την πρακτική βοήθεια που μπορεί να παράσχει η Επιτροπή ώστε να συμβάλει στις προσπάθειες των εθνικών αρχών για καθαρότερο αέρα στις ευρωπαϊκές πόλεις και κωμοπόλεις.»

Η Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Βιομηχανίας, Επιχειρηματικότητας και ΜΜΕ κα Ελζμπιέτα Μπιενκόφσκα πρόσθεσε τα εξής: «Η έκβαση του αγώνα μας κατά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των αστικών περιοχών θα είναι επιτυχής μόνον εάν ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας διαδραματίσει τον ρόλο που του αναλογεί. Το μέλλον βρίσκεται στα αυτοκίνητα με μηδενικές εκπομπές. Εν τω μεταξύ, πρέπει οπωσδήποτε να τηρείται η νομοθεσία για τις εκπομπές. Οι κατασκευαστές που εξακολουθούν να αγνοούν τη νομοθεσία πρέπει να φέρουν τις συνέπειες των παραβάσεών τους.»

Ιστορικό

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η ποιότητα του αέρα έχει βελτιωθεί σε γενικές γραμμές κατά τις τελευταίες δεκαετίες, συχνά χάρη σε κοινές προσπάθειες από την ΕΕ και τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές. Ωστόσο, πολλοί πολίτες της ΕΕ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν απαράδεκτα εμπόδια που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής τους. Η ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται άμεσα με την πρόκληση χρόνιων και σοβαρών ασθενειών, όπως είναι το άσθμα, τα καρδιαγγειακά προβλήματα και ο καρκίνος των πνευμόνων.

Οι σημερινές παραπομπές αφορούν υπερβάσεις των προτύπων ποιότητας του αέρα.

 Διοξείδιο του αζώτου (NO₂):

• Γερμανία —σε 26 ζώνες ποιότητας του αέρα, συμπεριλαμβανομένων του Βερολίνου, του Μονάχου, του Αμβούργου και της Κολωνίας· οι ετήσιες συγκεντρώσεις που αναφέρθηκαν το 2016 έφτασαν τα 82 µg/m3 (στη Στουτγάρδη), ενώ η οριακή τιμή ήταν 40 µg/m3·
• Γαλλία —σε 12 ζώνες ποιότητας του αέρα, μεταξύ των οποίων το Παρίσι, η Μασσαλία και η Λυών· οι ετήσιες συγκεντρώσεις που αναφέρθηκαν το 2016 έφτασαν τα 96 µg/m3 (στο Παρίσι)·
• Ηνωμένο Βασίλειο —σε 16 ζώνες ποιότητας του αέρα, μεταξύ των οποίων το Λονδίνο, το Μπέρμιγχαμ, το Λιντς και η Γλασκόβη· οι ετήσιες συγκεντρώσεις που αναφέρθηκαν το 2016 έφτασαν τα 102 µg/m3 (στο Λονδίνο).

Συνολικά, εκκρεμούν 13 υποθέσεις επί παραβάσει κατά κρατών μελών (Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Δανία, Γαλλία, Ισπανία, Ουγγαρία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Πολωνία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο).

Με βάση τη σημερινή απόφαση, η Γερμανία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι τα πρώτα κράτη μέλη που παραπέμπονται στο Δικαστήριο· και οι τρεις υποθέσεις έπονται αιτιολογημένων γνωμών που αποστάλθηκαν τον Φεβρουάριο του 2017.

 Αιωρούμενα σωματίδια (PM₁₀):

• Ιταλία —σε 28 ζώνες ποιότητας του αέρα, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειών Λομβαρδία, Πιεμόντε, Βένετο και Λάτσιο, σημειώνονται επανειλημμένες υπερβάσεις των ημερήσιων οριακών τιμών, συνολικά έως 89 ημέρες το 2016·
• Ουγγαρία —σε 3 ζώνες ποιότητας του αέρα, Βουδαπέστη, Πετς και κοιλάδα Σάγιο, σημειώνονται επανειλημμένες υπερβάσεις των ημερήσιων οριακών τιμών, συνολικά 76 ημέρες το 2016·
• Ρουμανία —στον δήμο Βουκουρεστίου έχουν σημειωθεί επανειλημμένες υπερβάσεις των ημερήσιων οριακών τιμών από τότε που η νομοθεσία της ΕΕ εφαρμόζεται στη Ρουμανία και συγκεκριμένα συνολικά 38 ημέρες το 2016.

Συνολικά, εκκρεμούν 16 υποθέσεις επί παραβάσει κατά κρατών μελών (Βέλγιο, Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ιταλία, Λετονία, Πορτογαλία, Πολωνία, Ρουμανία, Σουηδία, Σλοβακία και Σλοβενία). Η Βουλγαρία και η Πολωνία καταδικάστηκαν για παραβίαση της νομοθεσίας της ΕΕ από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 5 Απριλίου 2017 και στις 22 Φεβρουαρίου 2018 αντίστοιχα.

Η  απόφαση έπεται αιτιολογημένης γνώμης που εστάλη στην Ιταλία τον Απρίλιο του 2017, συμπληρωματικής αιτιολογημένης γνώμης που εστάλη στη Ρουμανία τον Σεπτέμβριο του 2014, καθώς και συμπληρωματικής αιτιολογημένης γνώμης που εστάλη στην Ουγγαρία τον Μάρτιο του 2014.

Σε όλες τις περιπτώσεις υπέρβασης των οριακών τιμών που ορίζει η ενωσιακή νομοθεσία για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα (οδηγία 2008/50/ΕΚ), τα κράτη μέλη πρέπει να εγκρίνουν σχέδια για την ποιότητα του αέρα και να διασφαλίζουν ότι τα εν λόγω σχέδια προβλέπουν κατάλληλα μέτρα ώστε η περίοδος υπέρβασης να είναι όσο το δυνατόν συντομότερη. Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, η νομοθεσία της ΕΕ δίνει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να επιλέγουν ποια μέσα θα χρησιμοποιήσουν για να επιτύχουν τη συμμόρφωση προς τις οριακές τιμές.