Εσωτερικός Έλεγχος: με νέο νόμο πιάνει δουλειά στο Δημόσιο και τους ΟΤΑ

Των Δημήτρη Καινούργιου*

Θεοχάρη Χατζηγρηγορίου**

Ο ρόλος του Εσωτερικού Ελέγχου θεωρείται ιδιαιτέρως σημαντικός, ειδικά τα τελευταία χρόνια όπου η οικονομία της xώρας μας έχει κλονιστεί τόσο από την οικονομική κρίση όσο και την πρόσφατη κρίση πανδημίας.

Στο νέο αυτό περιβάλλον αναδεικνύεται ο Εσωτερικός Έλεγχος (Internal Audit) ως γνωστικό επιστημονικό αντικείμενο με ταυτόχρονα πρακτικό επαγγελματικό προσανατολισμό, καθώς και η αναγκαιότητα εκπαίδευσης των στελεχών σε αυτό, προκειμένου να ανταποκριθούν στις διευρυμένες ανάγκες και απαιτήσεις του ρόλου τους τόσο στον ιδιωτικό αλλά και στον δημόσιο τομέα.

Στην περίπτωση του Δημόσιου Τομέα, ο Εσωτερικός Έλεγχος έχει σαν στόχο την πρόληψη, τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση σφαλμάτων και κακοδιαχείρισης μέσω δικλείδων ασφαλείας. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία των Οργανισμών του Δημοσίου είναι η άσκηση Κυβερνητικού Ελέγχου μέσω των εσωτερικών ελεγκτών. Ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και η αξιολόγηση του Εσωτερικού Ελέγχου είναι ευθύνη της Διοίκησης του ελεγχόμενου οργανισμού (tone at the top).

Ειδικότερα οι ετήσιες εκθέσεις των Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης και του Συνηγόρου του Πολίτη, αναδεικνύουν ως μορφές κακοδιοίκησης την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, την μη τήρηση της αρχής της νομιμότητας, την καταστρατήγηση των συμβατικών υποχρεώσεών τους προς τους πολίτες, την ελλιπή πληροφόρηση και κακή επικοινωνία, την μη απάντηση ή καθυστέρηση απάντησης, την μη ορθή και εξυπηρετική συμπεριφορά, την μη τήρηση της αρχής της επιείκειας, την μη εκτέλεση δικαστικής απόφασης και την μη τήρηση της αρχής της διαφάνειας.

«Εσωτερικός Έλεγχος στη Δημόσια διοίκηση»

Το προηγούμενο διάστημα ψηφίστηκε από την Βουλή των Ελλήνων το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών «Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου του Δημόσιου Τομέα, Σύμβουλος Ακεραιότητας στη δημόσια διοίκηση και άλλες διατάξεις για τη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση», με το οποίο επιδιώκεται για πρώτη φορά η ενιαία ρύθμιση θεμάτων που αφορούν στην πρόβλεψη και λειτουργία του εσωτερικού ελέγχου. Συγκεκριμένα σύμφωνα με την συνοδευτική έκθεση ανάλυσης συνεπειών επιχειρείται η ολοκληρωμένη ρύθμιση του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου, η θέσπιση αρχών, όρων, εννοιών και κανόνων που αφορούν στον εσωτερικό έλεγχο, η κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της λειτουργίας του, η εισαγωγή ενός πλαισίου ανάπτυξης και λειτουργίας των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου (ΜΕΕ), η αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων των εποπτικών οργάνων αυτών, η πιστοποίηση και η επαγγελματική αναβάθμιση του εσωτερικού ελεγκτή και η συμμόρφωση των κανόνων λειτουργίας και δραστηριοτήτων του εσωτερικού ελέγχου κυρίως με τα διεθνή πρότυπα εσωτερικού ελέγχου και τις βέλτιστες πρακτικές όπως διαμορφώνονται, ιδίως, από την Επιτροπή Υποστήριξης Οργανισμών της Επιτροπής Treadway (COSO) και από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (ΙΙΑ). (Νόμος 4795/2021 – ΦΕΚ 62/Α/17-4-2021).

Ο εσωτερικός έλεγχος βάσει εκτίμησης κινδύνων είναι μια διαδικασία με σκοπό να εντοπισθούν λάθη και παραλείψεις που μπορούν να εκθέσουν τον Οργανισμό σε κινδύνους και να επηρεάσουν αρνητικά την κοινωνική παροχή του. Συνεπώς προσφέρει λογική διασφάλιση για την επάρκεια και την αποτελεσματικότητα των δικλείδων ελέγχου και την αντιμετώπιση κινδύνων που απειλούν τον οργανισμό και τον εμποδίζουν να επιτύχει τους σκοπούς του. Επιπλέον:

• Διασφαλίζεται η απρόσκοπτη, αποτελεσματική & αποδοτική λειτουργία των υπηρεσιών
• Εντοπίζονται αδυναμίες, προλαμβάνοντας το ενδεχόμενο να συμβούν γεγονότα (κίνδυνοι) που ελλοχεύουν σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων
• Αναφαίνονται ευκαιρίες που σχετίζονται με την επίτευξη των στόχων των Οργανισμών.
• Προωθείται η διαφάνεια, η νομιμότητα και η εξάλειψη πιθανής διαφθοράς, (στον παρόντα νόμο προβλέπεται και ο ορισμός του Συμβόλου Ακεραιότητας στην Δημόσια Διοικηση ενισχύοντας το ρόλο των συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου).

Σύμφωνα με το νέο θεσμικό πλαίσιο, ο νόμος αφορά σχεδόν όλους τους φορείς και τα Νομικά Πρόσωπα στα οποία το Κράτος συμμετέχει με τον έναν η τον άλλο τρόπο. Συγκεκριμένα:

Α. Την Γενική Κυβέρνηση, τα εκτός αυτής νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ), καθώς και τις εκτός αυτής δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς, κατά την έννοια των παραγράφων 1,2,3 και 6 του άρθρου 1 του ν. 3429/2005 (Α’314).

Β  Τους υποτομείς της Κεντρικής Κυβέρνησης, των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ), σύμφωνα με τους κανόνες και τα κριτήρια του Ευρωπαϊκού Συστήματος Λογαριασμών (ΕΣΟΛ). Οι φορείς εκτός Κεντρικής Διοίκησης, που περιλαμβάνονται στους υποτομείς της Γενικής Κυβέρνησης (εφεξής «λοιποί φορείς της Γενικής Κυβέρνησης»), προσδιορίζονται, ανά υποτομέα, από το Μητρώο Φορέων Γενικής Κυβέρνησης, που τηρείται με ευθύνη της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και αποτελούν ξεχωριστά νομικά πρόσωπα που εποπτεύονται από φορείς της Κεντρικής Διοίκησης ή από ΟΤΑ.

Γ. Τον Υποτομέα της Κεντρικής Κυβέρνησης: περιλαμβάνει την Κεντρική Διοίκηση και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ), καθώς και τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που περιλαμβάνονται στη Γενική Κυβέρνηση και δεν ανήκουν στους υποτομείς των ΟΤΑ και των ΟΚΑ.

Δ. Τον Υποτομέα των ΟΤΑ: περιλαμβάνει: (αα) τους ΟΤΑ, οι οποίοι αποτελούνται από τους Δήμους (OTA A’ βαθμού) και τις Περιφέρειες (OTA B’ βαθμού) και (ββ) τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που ανήκουν, ελέγχονται ή χρηματοδοτούνται από τους ΟΤΑ και τέλος

Ε. Τον Υποτομέα OKA: περιλαμβάνει Ασφαλιστικά Ταμεία, Οργανισμούς Απασχόλησης και Οργανισμούς Παροχής Υπηρεσιών Υγείας.

ΣΤ. Eπίσης περιλαμβάνει και την Προεδρία της Δημοκρατίας, τα Υπουργεία και τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, καθώς και τις Ανεξάρτητες Αρχές που δεν έχουν νομική προσωπικότητα και την Βουλή των Ελλήνων.

Ως εκ τούτου, η εκπαίδευση των στελεχών του δημοσίου θα συμβάλει στη βέλτιστη εκπλήρωση του ρόλου τους ως εσωτερικοί ελεγκτές και στη καλύτερη δυνατή εφαρμογή του νέου νόμου (Ν. 4795/2021 – ΦΕΚ 62/Α/17-4-2021).

Το νέο αυτό θεσμικό πλαίσιο, παρά τις επιμέρους βελτίωσεις που πιθανόν να χρειαστεί και οι οποίες θα αναδειχθούν μέσα από την εφαρμογή του, δημιουργεί στέρεα θεμέλια για την δημιουργία όχι μόνο ενός κατάλληλου και αποδοτικού συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου αλλά και μιας κουλτούρας Διαφάνειας και Ορθής Εταιρικής και Οργανικής Διακυβέρνησης στον ευρύτερο δημόσιο βίο.

Το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων/Applied Risk Management» με τις αντίστοιχες κατευθύνσεις του Εσωτερικού Ελέγχου/Internal Audit και της Διαχείρισης Κεφαλαίων και Κινδύνων/Risk Management, έχει ως στόχο να παράσχει υψηλού επιπέδου θεωρητικό υπόβαθρο, χωρίς να χάνει τον πρακτικό επαγγελματικό του προσανατολισμό, και να αναπτύξει στους συμμετέχοντες την κουλτούρα, την στρατηγική σκέψη και τις απαραίτητες εκείνες δεξιότητες που χρειάζονται για να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες και απαιτήσεις του εσωτερικού ελέγχου και της διαχείρισης κινδύνων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Προσφέρεται από το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και αποτελεί το μοναδικό στην Ελλάδα εξειδικευμένο Πρόγραμμα που θεραπεύει πολυδιάστατα και ολιστικά τη Διαχείριση Κινδύνων.

Οι αιτήσεις συνεχίζονται και μπορείτε να βρείτε την Προκήρυξη και την Αίτηση Συμμετοχής εδώ.

*Ο Δημήτρης Καινούργιος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων» και Διευθυντής του Κέντρου Μελετών και Εκπαίδευσης Χρηματοοικονομικής (ΚΕΜΕΧ) του ΕΚΠΑ.

**Ο Θεοχάρης Χατζηγρηγορίου είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ και Επιστημονικός Συνεργάτης του ΠΜΣ «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων» και του ΚΕΜΕΧ.