Τα νέα καθήκοντα των Δήμων στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων

Του Αργύρη Δεμερτζή/

Αλλάζουν και μεγαλώνουν οι ευθύνες των Δήμων στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, καθώς υποχρεώνονται να εκπονήσουν τοπικά σχέδια διαχείρισης των απορριμμάτων τους, να αναπτύξουν μέτρα και υποδομές και να ακολουθήσουν νέους κανόνες κυκλικής οικονομίας, ανακύκλωσης και επανάχρησης, όπως επίσης να συνάψουν συμβάσεις με Συστήματα Εναλλακτικής Δι­αχείρισης και άλλους φορείς διαχείρισης αποβλήτων.

Με το νέο νόμο 4954/2022 του υπουργείου Εσωτερικών, που ψηφίστηκε της προηγούμενες ημέρες στη Βουλή, δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ (τεύχος Α, Αρ. Φύλλου 136) και τίθεται  σε ισχύ θεσμοθετήθηκαν 13 υποχρεωτικές συν 4 δυνητικές αρμοδιότητες, οι οποίες στο σύνολο τους υποχρεώνουν τους Δήμους να αναβαθμίσουν το ρόλο τους  στη διαχείριση των απορριμμάτων, θέτοντας σε πρώτη προτεραιότητα  την οργάνωση και εφαρμογή χωριστής συλλογής για τέσσερα τουλάχιστον διακριτά ρεύματα ανακυκλώσιμων αποβλήτων υλικών (γυαλί, χαρτί, πλαστικά και μέταλλα) και  τη χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων. 

Οι επιδόσεις των δήμων και το κόστος των δημοτών

Το νέο πλαίσιο αρμοδιοτήτων και ευθυνών, που νομοθετήθηκε και ισχύει, θέτει όλους τους Δήμους της χώρας αντιμέτωπους με ακόμη μεγαλύτερες ευθύνες, παρά το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός ΟΤΑ πρώτου βαθμού εμφανίζει χαμηλές επιδόσεις στη διαχείριση των απορριμμάτων του και την ανακύκλωση, ενώ υπάρχουν ακόμη περιοχές της χώρας,  που κρατούν ανοιχτές ή και δημιουργούν νέες παράνομες χωματερές, για τις οποίες «τρέχουν» ποινές και «ευρωπρόστιμα».

Η εκπλήρωση των νέων αρμοδιοτήτων διαχείρισης των απορριμμάτων από τους Δήμους συνδέεται με το επίπεδο της  οικονομικής διαχείρισης που ασκούν, τη διάσωση πόρων, καθώς από την 1^η Ιανουαρίου 2022 επιβάλλεται αυξημένο τέλος ταφής για τα σκουπίδια που δεν ανακυκλώνονται και καταλήγουν σε χωματερές, την αξιοποίηση κονδυλίων από εγχώρια και ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης για έργα ανακύκλωσης και κυκλικής οικονομίας.

Ταυτοχρόνως οι επιδόσεις των Δήμων στη διαχείριση των απορριμμάτων επηρεάζουν αποφασιστικά τους Δημότες, καθώς η ορθή διαχείριση των απορριμμάτων και η ανακύκλωση οδηγεί σε εξοικονόμηση πόρων και μείωση των δημοτικών τελών ενώ αντίστοιχα η κακοδιαχείριση των σκουπιδιών από τους Δήμους μεταθέτει το κόστος στο πορτοφόλι των Δημοτών.

Ο κατάλογος λοιπόν των νέων αρμοδιοτήτων των Δήμων αποτελεί ταυτοχρόνως και ένα σημαντικό «εργαλείο», που έχουν οι δημότες στη διάθεση τους, για να κρίνουν τι κάνει και τι παραλείπει να κάνει ο Δήμος τους στη διαχείριση των απορριμμάτων, αντίστοιχα με περιβαλλοντικό και οικονομικό όφελος ή κόστος για τους ίδιους.

Οι αρμοδιότητες των δήμων για τα  Αστικά Στερεά Απόβλητα

Συγκεκριμένα ο κατάλογος των νέων αρμοδιοτήτων των Δήμων στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, όπως προβλέπεται στο νέο νόμο  4954/2022 του υπουργείου Εσωτερικών, στο άρθρο 37 με το οποίο τροποποιήθηκε το αντίστοιχο άρθρο 228 του  ν. 4555/2018 διαμορφώνεται για όλους τους Δήμους της χώρας και ισχύει ως εξής:

Οι Ο.Τ.Α. α’ βαθμού έχουν τις εξής αρμοδιότητες:

1. Tην εκπόνηση και υλοποίηση Τοπικού Σχεδίου Δια­χείρισης Αποβλήτων (Τ.Σ.Δ.Α.) στα διοικητικά όρια του οικείου δήμου που αποτελεί τη βάση των συμβάσεων που συνάπτει ο δήμος με Συστήματα Εναλλακτικής Δι­αχείρισης και άλλους φορείς διαχείρισης αποβλήτων. Το Τ.Σ.Δ.Α. πρέπει να είναι σύμφωνο με το οικείο Περιφερει­ακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕ.Σ.Δ.Α.),

2. Την εκπόνηση προγραμμάτων πρόληψης – μείωσης παραγωγής αποβλήτων και προετοιμασίας για επανα­χρησιμοποίηση,

3. Την οργάνωση και την εφαρμογή της διαλογής στην πηγή των αστικών αποβλήτων στα διοικητικά όριά τους σύμφωνα με τα οικεία Τ.Σ.Δ.Α. και ΠΕ.Σ.Δ.Α.,

4. Την οργάνωση και εφαρμογή χωριστής συλλογής για τέσσερα τουλάχιστον διακριτά ρεύματα ανακυκλώσιμων αποβλήτων υλικών, ήτοι γυαλί, χαρτί, πλαστικά και μέταλλα από αστικά απόβλητα, οι ίδιοι ή σε συνεργασία με Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης,

5. Την οργάνωση και εφαρμογή χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων, που προέρχονται ιδίως από χώρους εστίασης, νοικοκυριά, λοιπούς παραγωγούς και πρά­σινα απόβλητα πάρκων και κήπων, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 50 του ν. 4819/2021 (Α’ 129),

6.Τη συλλογή και μεταφορά των υπολειπόμενων σύμμεικτων αστικών αποβλήτων και των προδιαλεγμένων ύστερα από Διαλογή στην Πηγή σε κατάλληλες υποδομές ανακύκλωσης, ανάκτησης ή διάθεσης και με την επιφύλαξη των προβλέψεων του οικείου ΠΕ.Σ.Δ.Α.,

7. Την εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης των αστι­κών στερεών αποβλήτων και την αποκατάσταση των υφισταμένων Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλή­των,

8. Την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και επιβράβευση των δημοτών και των επιχειρήσεων, που λειτουργούν στα διοικητικά τους όρια,

9. Τον σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης – μείωσης αποβλήτων και γενικότερα μέτρων για την προώθηση της ιεράρχησης εργασιών και δράσε­ων διαχείρισης αποβλήτων που στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση της τελικής διάθεσης των αστικών στερεών αποβλήτων,

10. Την προετοιμασία έργων και δράσεων του Τ.Σ.Δ.Α. για την επεξεργασία των αστικών στερεών αποβλήτων, που παράγονται στα δι­οικητικά τους όρια, και την υποβολή τους για χρηματο­δότηση από επιχειρησιακά προγράμματα ή ευρωπαϊκά προγράμματα με την ιδιότητα του τελικού δικαιούχου, ια. την προώθηση δράσεων και την υλοποίηση έργων που συμβάλλουν στην κυκλική οικονομία,

11. Την καταχώριση στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλή­των (ΗΜΑ) στην ειδική ηλεκτρονική φόρμα του Υπουρ­γείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας κατ’ εφαρμογή του άρθρου 53 του ν. 4819/2021 πάσης φύσεως στοιχείων που απαιτούνται για την παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης των έργων διαχείρισης αποβλήτων και των ποιοτικών και ποσοτικών στόχων των Π.Ε.Σ.Δ.Α.,

12. Σε συνεργασία με τον οικείο ΦΟ.Δ.Σ.Α., την επίτευξη των ποσοτικών στόχων προετοιμασίας για την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στα οικεία Τ.Σ.Δ.Α. και ΠΕ.Σ.Δ.Α., ιδ. στην υλοποίηση και λειτουργία Κέντρων Δημιουργι­κής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (Κ.Δ.Ε.Υ.) του άρθρου 18 του ν. 4819/2021, σε δήμους με πληθυσμό άνω των είκοσι χιλιάδων (20.000) κατοίκων.

Δυνατότητες για έργα και προγράμματα

Οι Ο.Τ.Α. α’ βαθμού, με την επιφύλαξη του οικείου ΠΕ.Σ.Δ.Α. και σύμφωνα με το οικείο Τ.Σ.Δ.Α., μπορεί να προβαίνουν:

α. στην κατασκευή και λειτουργία γωνιών ανακύκλω­σης,

β. στην κατασκευή και λειτουργία πράσινων σημείων,

γ. στην υλοποίηση και λειτουργία Κ.Δ.Ε.Υ. του άρθρου 18 του ν. 4819/2021, σε δήμους με πληθυσμό κάτω των είκοσι χιλιάδων (20.000) κατοίκων,

δ. στην υλοποίηση και λειτουργία Σταθμών Μεταφόρτωσης Αποβλήτων (Σ.Μ.Α.) μέχρι Β’ κατηγορίας του ν. 4014/2011 (Α’ 209), πλην των δήμων με πληθυσμό άνω των εκατόν πενήντα χιλιάδων (150.000) κατοίκων, οι οποίοι δύνανται να υλοποιούν και να λειτουργούν Σ.Μ.Α. Α’ κατηγορίας του ν. 4014/2011.».

Σημειώνεται ότι ο νέος  νόμος 4954/2022 του υπουργείου Εσωτερικών έχει τίτλο: «Συμπληρωματικά μέτρα για την εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/788 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών και του Εκτελεστικού Κανονισμού (ΕΕ) 2019/1799 της Επιτροπής για τη θέσπιση τεχνικών προδιαγραφών για τα επιμέρους επιγραμμικά συστήματα συγκέντρωσης – Διατάξεις σχετικές με την εκλογική διαδικασία και τον έλεγχο εσόδων και δαπανών κομμάτων, συνασπισμών και υποψηφίων βουλευτών και αιρετών – Λοιπές επείγουσες διατάξεις».